Over PRISM, aftappen en datagraaien valt juridisch weinig te zeggen – de NSA doet wat ze wil. Maar als je als private partij een bevel krijgt om de NSA of hun vriendjes bij de FBI – of zelfs maar onze politie – te helpen door data af te geven, dan kom je wél in een juridisch thuisland. Want moet je daaraan meewerken, en wat kun je doen om dat aan de kaak te stellen? Dat is nog best lastig, zeker als je van zo’n club een gag order krijgt dat je niemand mag vertellen dát je hebt moeten meewerken. Een creatieve oplossing daartegen las ik in de Guardian: een dodemansknop, beter gezegd dodemansbordje dat zegt “Ik ben niet getapt” en dat haal je weg zodra je wél moest gaan tappen.
Steeds meer bedrijven publiceren transparency reports, met daarin het aantal overheidsverzoeken om data en wat daarmee is gebeurd. Bij mijn weten doet in Nederland alleen Leaseweb dat, maar in de VS alle grote jongens: Google, Facebook, Microsoft, Yahoo en meer. Algemene gegevens kun je daaruit halen, maar specifiek wie of wat
Ook bij ons kan zo’n zwijgbevel worden gegeven. Art. 126bb strafvordering bepaalt dat wie een vordering krijgt tot aftappen of afgeven van gegevens, “in het belang van het onderzoek geheimhouding in acht omtrent al hetgeen hem terzake van de vordering bekend is.” Op zich logisch want het is niet handig als je meteen na een tapbevel de verdachte gaat bellen om hem te melden dat je wordt getapt.
Daar staat tegenover dat lid 1 van datzelfde artikel bepaalt dat de getapte persoon zelf juist wél moet worden geïnformeerd “zodra het belang van het onderzoek dat toelaat”. Mits die persoon natuurlijk te vinden is, wat bij grootschalig datagraaien nog wel eens een punt kan zijn.
Strikt gesproken mag je van dat vijfde lid dus niet eens melden “ik kreeg gisteren een tapbevel” zonder enige details over wie of wat of hoezo. Dat kan vér gaan. In dit arrest noemt de advocaat-generaal het een “enorme inbreuk op iemands privéleven” dat je bijvoorbeeld je familie, vrienden en kennissen niet mag vertellen dat je informatie over hen moest geven. Maar ik denk niet dat het zó ver gaat dat je geen jaarlijks statistisch overzicht mag publiceren van het aantal tapverzoeken, wettelijke grondslagen en zo nog wat generieke informatie.
Maar goed, die dodemansknop. Is dát een inbreuk op de “geheimhouding in acht nemen” plicht uit 126bb? Enerzijds ja, want je onthult dát je moest gaan tappen of afgeven. Anderzijds nee, want concreet wordt hier niemand wijzer van: wie is er dan getapt, wat voor gegevens moesten worden afgeven en hoezo en waarom? Was dit een onderzoek van de fiscus of een moordzaak?
Het argument “stoppen met zeggen dat je niet getapt bent is wat anders dan zeggen dat je wél getapt bent” komt bij mij niet door de giecheltoets. Bij jullie wel?
Arnoud