Auteursrecht op screenshots

Een nieuwe voor de auteursrecht-FAQ: hoe zit het met auteursrecht op screenshots? Dat is waar Pierre Gorissen tegenaan liep toen een van zijn reaguurders zich afvroeg hoe het zat met zijn portretrecht op een screenshot.

Bij een screenshot kopieer je stukjes van de software (de plaatjes, de layout, etc) in kwestie. In dit geval was één van die stukjes een klein fotootje van een persoon met wie Pierre aan het Skypen was. Inderdaad heeft die persoon een portretrecht: als hij een redelijk belang heeft dat tegen publicatie pleit, dan mag hij niet herkenbaar in beeld. Maar kan de maker van de software eigenlijk ook optreden tegen het screenshot?

Rust op een screenshot auteursrecht?<BR/> Kopiëren van stukjes van een beschermd werk is niet toegestaan. De eerste vraag is daarom of je beschermde stukjes overneemt.

Op dit screenshot rust geen auteursrecht

Een screenshot zoals dit, van de standaard Windows knopjes rechtsboven op elk venster bijvoorbeeld is geen probleem; op een grijs vakje met een kruisje of twee vierkantjes rust geen auteursrecht.

Beeldcitaat uit de Mozilla Thunderbird-knoppenbalk

Maar een rij iconen zoals in het voorbeeld hierboven uit Mozilla Thunderbird kan best beschermd zijn. Dat vereiste tenslotte creatief werk om te maken. Gelukkig staat de licentie van Thunderbird mij toe dit screenshot te maken en te laten zien, mits met bronvermelding.

Wanneer mag je een beschermd screenshot toch publiceren?<BR/> Als je iets overneemt dat onder auteursrecht valt, pleeg je in beginsel inbreuk, net zo goed als bij een foto van een design CD-speler. De wet noemt dat een “nabootsing in gewijzigde vorm” maken. Dat mag alleen met toestemming van de rechthebbende op de software, of wanneer de wet een uitzondering biedt.

Een voorbeeld van toestemming is Linden Labs bij Second Life:

you may use screenshots from Second Life to the extent that Linden Lab has the right to authorize use of the content within such screenshot, including screenshots of Linden in-world objects and Linden avatars, subject to these usage guidelines.

Bij Second Life kan dan nog weer meespelen dat je beschermde werken van anderen in je screenshot vastlegt, bijvoorbeeld een mooi ontwerp op virtuele t-shirts of een stuk kunst aan de muur van iemands virtuele huis. Daar kan Linden Labs geen toestemming voor geven.

De meest voorkomende uitzondering voor screenshots en foto’s lijkt me het citaat: als ik de CD-speler wil bespreken of aankondigen, mag ik er best een foto van maken en die bij mijn bespreking of aankondiging zetten. Een vergelijkbaar doel is een foto op Marktplaats.nl als ik de speler tweedehands verkoop. Ook dat mag, ook al ‘kopieer’ ik de speler. Evenzo mag een screenshot dus worden gepubliceerd als je het gebruikt bij een bespreking, kritiek of vergelijkbaar doel.

Gewoon een serie screenshots publiceren is nog geen citaat, het moet wel een doel hebben en dat moet blijken uit de context waar je het screenshot in verwerkt. Je kunt dus niet even een serie screenshots maken en op Flickr of elders zetten “voor het geval iemand er uit wil citeren” of zoiets.

Heeft de maker van een screenshot zelf auteursrecht?<BR/> De volgende vraag is dan of de maker van het screenshot een auteursrecht heeft op het screenshot. Meestal niet. Je moet eigen creativiteit toevoegen bij het maken van een werk voordat je auteursrecht hebt. Een artikel over die software heeft dat natuurlijk. Een foto van een CD-speler vaak ook, je moet tenslotte een hoek en een belichtingstijd kiezen waarmee de speler mooi op de foto komt. Maar bij een screenshot is het een kwestie van “PrtSc” indrukken en eventueel irrelevante delen wegknippen. Dat is geen creativiteit waarmee je auteursrecht krijgt. Het zou kunnen als de maker bijvoorbeeld een aantal schermen op een kunstzinnige manier rangschikt, maar veel anders kan ik niet bedenken.

Zo’n “simpel” screenshot valt dan onder het auteursrecht van het origineel. Alleen de maker van de software heeft dus iets te zeggen over gebruik van het screenshot, tenzij het gebruik natuurlijk onder bijvoorbeeld het citaatrecht valt.

Wordt het screenshot verwerkt in een ander werk, bijvoorbeeld zo’n bespreking of aankondiging, dan zit op dat andere werk als geheel wel auteursrecht claimen. Een PC-tijdschrift heeft auteursrecht op het artikel met een bespreking van een stuk software, met daarin het screenshot van dat stuk software. Dat screenshot zit er dan in op grond van het citaatrecht.

Arnoud

22 reacties

  1. Mijn vraag was eigenlijk als onschuldig grapje bedoeld. Maar mijn complimenten voor het feit dat je het hebt opgepikt en er zo’n duidelijk verhaal van hebt gemaakt! Je zegt: “Inderdaad heeft die persoon een portretrecht: als hij een redelijk belang heeft dat tegen publicatie pleit, dan mag hij niet herkenbaar in beeld.” Betekent dit ook formeel gezien dat Pierre vooraf toestemming had moeten vragen? Dat maakt het allemaal wel een stuk ingewikkelder! En nu hebben we het nog over een simpel screenshot. Wat nu als Pierre tijdens ons videogesprek Camtasia had aangezet en zowel beeld als geluid had opgenomen en dat als filmpje op z’n weblog had gezet? Mag dat zowiezo niet of alleen n? voorafgaande toestemming van de tweede partij?

  2. Een aanvullende vraag.

    Ik zit erover te denken om een beginnerscursus Microsoft Word te schrijven, bijvoorbeeld in PDF formaat. Het doel zou bijvoorbeeld kunnen worden omschreven als het uitleggen van een bepaalde functionaliteit van het programma aan iemand met een zekere kennis van de basisbeginselen van computergebruik.

    Nu wil ik deze cursus als het wat wordt tegen een gering bedrag gaan verkopen via een webwinkel. Kan ik dan, bij duidelijk commercieel gebruik door mij en met bovengenoemde doel voor ogen mij beroepen op het citaatrecht voor wat betreft de screenshots die ik wil gebruiken als toelichting op bepaalde handelingen?

    Met andere woorden ik maak een cursus in PDF formaat, voor het uitleggen van bepaalde handelingen is een screenshot handig, misschien is het zelfs bijna onmogelijk uit te leggen zonder screenshot, is zo’n cursus een bespreking of andere uitzondering in het citaatrecht?

  3. Ja hoor, dat is een overname in het kader van een bespreking van het werk (MS Word). Zolang je de bron ergens noemt, zit dat goed.

    Als je andermans screenshots wilt gebruiken, moet je even uitkijken of daar niet per ongeluk een stukje creativiteit van die ander inzit. Want dan zit er auteursrecht op het screenshot en mag je het niet zomaar overnemen.

  4. Ik heb een vraag, stel ik wil een applicatie maken die op internet komt en verschillende computers. In deze applicatie wil ik screenshots gebruiken van een programma van Adobe. Mag dit dan dus ook niet??

  5. Hoe zit het met screenshots van websites? Ik ben een developer en wil graag screenshots gebruiken van websites waar ik aan gewerkt heb, alleen liggen de auteursrechten voor de ontwerpen bij een ontwerpbureau. Wel maak ik screenshots van de schermen die ik gemaakt heb (HTML/CSS), dus in zekere zin is het de uitkomst van mijn werkzaamheden die ik vastleg.

  6. Adriaan, vraag voor de zekerheid toestemming van de ontwerper of jouw opdrachtgever.

    Je vertelt ook niet hoe je de screenshots verder wil gebruiken (op een openbare website of alleen in een map die je aan mogelijke opdrachtgevers laat zien?) Hoe je het gebruikt maakt ook verschil (citaat, kopie voor eigen gebruik?)

  7. Mag een foto van een fiets, afkomstig van de site van de leverancier van die fiets, worden gebruikt op Marktplaats.nl om die fiets 2e hands (en particulier) te verkopen? Mag er eventueel wel een link naar die betreffende foto worden gebruikt?

          1. Dat is toch geen probleem? Zolang ze die foto maar niet herpubliceren, daar hebben ze dan geen licentie voor (want de BY ontbreekt). Maar een ieder die het legaal wil doen kan mijn origineel gebruiken, met de vermelding. Als ze de copyright en licentie in de exif laten staan is het wat mij betreft voldoende.

            Een beetje dubieuze is een overheidswebsite die tourisme promote die één van mijn foto’s gebruikt. De site zelf is overheid en heeft geen winst oogmerk of (commerciele) reclame. Maar men probeert natuurlijk wel voor de lokale gemeenschap de commercie te promoten. Is dit commercieel of niet? Zelf vinden ze van niet en ze doen netjes aan naamsvermelding en de licentie staat erbij. Ik doe niet moeilijk ze hebben mijn zegen 😉

            Een deel van een andere foto van mij is door een engelse webdesigner gebruikt voor een commerciële reis website. Mijn foto had zo door duizend andere fotos vervangen kunnen worden zoals het gebruikt werd. Ze vroegen het netjes, ze hebben nu dus in hun archief een mail van mij dat ze die foto op hun site mogen gebruiken waar ze willen.

            Het gaat mij er meer om dat mijn foto niet ergens gebruikt wordt om één of ander product of organisatie te promoten waar ik niet achter sta.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.