Hoe groot mag een beeldcitaat anno 2018 zijn?

| AE 10969 | Intellectuele rechten | 8 reacties

Een lezer vroeg me:

Bij een nieuw project wil ik afbeeldingen en stukjes tekst van andere websites gebruiken. Ik wil dat graag netjes als citaat doen, maar klopt het echt dat je anno 2018 nog steeds aan die grens van 194×145 pixels zit? Dat is toch vandaag de dag te bizar voor woorden, dat is kleiner dan zelfs een Facebook-thumbnail!

Volgens de Auteurswet mag je inderdaad afbeeldingen of tekst van een ander overnemen binnen de grenzen van het citaatrecht. Denk aan het tonen van een screenshot bij een bespreking van een website, of een stukje tekst met een “lees meer bij” link bij wijze van aankondiging wat je bij die bron kunt gaan lezen. Of het overnemen van teksten om daarop te kunnen reageren.

Het citaatrecht geldt ook voor beeld. Je mag dus ook een foto of zelfs bewegend beeld overnemen zonder toestemming (maar met bronvermelding) wanneer je dat binnen de grenzen van het citaatrecht kunt rechtvaardigen. Belangrijkste daarbij is de inhoudelijke reden, waarom neem je dat beeld over? Bespreken van het beeld is een evidente reden, maar ook aankondigen of bespreken van iets dat direct aan het beeld gerelateerd is, is een reden. Dat screenshot van de website bijvoorbeeld illustreert de website die je gaat behandelen. Dat mag.

De eis is wel dat je niet meer dan nodig mag overnemen. En dat is waar die 194×145 een rol speelt: dat is in 2007 ooit goedgekeurd als “nodig” voor een huizenzoekmachine. Die liet op Funda te koop staande huizen zien inclusief een overgenomen afbeelding van dat formaat. De rechter vond het een geldig beroep op citaatrecht om die foto te laten zien, want zo krijg je snel een indruk van het te koop staande huis en kun je beslissen naar de bron te gaan. Dat is dan aankondigen van de bron.

Die 194×145 was echter nooit bedoeld als algemene grens. De rechter wilde alleen bevestigen dat de gekozen omvang van het thumbnailtje in orde was, en noemde daarom letterlijk de omvang van de duimnagel. Maar de wet blijft functioneel: niet meer dan nodig voor het beoogde gebruik.

Als je dus zegt, anno 2018 is het echt nodig om een huizenfoto van 640×480 te tonen anders lukt het niet, dan is een beeldcitaat van 640×480 dus legaal. Meen je dat bij jouw doelgroep een fullscreen-afbeelding van 1920×1080 pixels nodig is, dan kun je dat inzetten. Natuurlijk heb je wel een héél stevig verhaal nodig waarom dat dan nodig is, want de wederpartij zal erop wijzen dat er genoeg sites zijn met 200×200 pixel thumbnails zodat dat dus kennelijk de norm is. Zelf zou ik geen argument weten om boven de zeg 640×480 pixels uit te komen.

Arnoud

Wat mag je nu precies met een screenshot?

| AE 9110 | Intellectuele rechten | 16 reacties

printscreen-screenshotEen lezer vroeg me:

Kun je nog één keer uitleggen wat de regels zijn over het maken en publiceren van screenshots? Is dat nou fair use, citaatrecht of inbreuk?

Een screenshot is juridisch gezien niets meer dan een techniek voor het maken van een reproductie van wat er op je scherm te zien is. Het doet onder de Auteurswet zelden ter zake welke techniek je gebruikt om een beschermd werk te reproduceren. Of je nu op printscreen drukt, een website opslaat als PDF of er naast gaat zitten met een doek en een aquarel schildert van je scherm, het is een reproductie.

Of die reproductie mag, hangt van het doel af. Voor je eigen gebruik (je wilt bijvoorbeeld een serienummer of bestelnummer even opslaan, of je ziet een mooi website-ontwerp dat je op je moodboard wilt plakken) is dit altijd toegestaan, mits je deze maar niet verder verspreidt. Gebruik als bewijs naar derden of bij de rechter (op 3 mei zag ik deze prijs op uw website, ik wil u daar aan houden) is ook altijd toegestaan.

Ga je publiceren, dan zijn er eigenlijk maar twee manieren om dat te rechtvaardigen. Allereerst kun je toestemming vragen van de rechthebbende. Bij bijvoorbeeld Wikipedia is dat makkelijk: al hun pagina’s mag je screenshotten of aquarellen (of gewoon copypasten) en herpubliceren mits je bron + licentie erbij zet. Bij deze blog idem dito. Toestemming vragen kan natuurlijk altijd, maar een website-eigenaar mg altijd weigeren. (Behalve de overheid; overheidswebsites mogen wettelijk altijd worden gekopieerd en gepubliceerd mits in ongewijzigde vorm.)

Zonder toestemming moet je terugvallen op het citaatrecht. Je mag een deel van een werk herpubliceren in het kader van aankondiging, bespreking et cetera daar van. Dat geldt dus ook voor een screenshot. Recenseer je een spel, dan mag er een screenshot of twee, drie bij zodat de lezer een indruk krijgt van de grafische vormgeving en hoe het spel werkt. Dat is dan deel van de bespreking. Heb je een site-overzicht, dan is een (klein) screenshot met link naar de site ook prima als aankondiging-citaat. Bij kritiek op een artikel screenshots van de relevante passage tonen en daaronder je commentaar zou ook legaal zijn. (Ook als het artikel achter een betaalmuur zit.)

Eerlijk gezegd kan ik me weinig situaties voorstellen waarin gebruik van een screenshot niét legaal is. Ja, op een t-shirt drukken en verkopen of screenshots van integrale artikelen achter een betaalmuur maken en herpubliceren, dat soort zaken. Maar waar normale mensen screenshots voor gebruiken, daar zie ik geen problemen mee.

Arnoud

Hoe groot mag een foto-citaat anno 2016 zijn?

| AE 8392 | Intellectuele rechten | 5 reacties

pasfoto-lijstje-kader-polaroid.jpgEen lezer vroeg me:

Ik wil signaleringen posten naar actueel nieuws, inclusief stukje tekst en foto. Ik weet dat dat in principe mag, maar moet het nog steeds net zo’n postzegel zijn als in 2007? Hoe groot mag een geciteerde foto zijn?

Op foto’s zit auteursrecht, en die mag je dus niet zomaar overnemen zonder toestemming. Alleen als je een wettelijke uitzondering kunt vinden, en je je houdt aan de voorwaarden daarvan, kun je wegkomen met geen toestemming vragen (en dus ook geen schadeclaim hoeven te betalen).

Het citaatrecht is zo’n uitzondering. Voor aankondiging, bespreking, kritiek en dergelijke op een werk mag je een deel daarvan overnemen (en bij een klein werk het hele werk), mits je niet meer overneemt dan nodig is voor jouw doel en je netjes de bron en de naam van de maker vermeldt. Dit geldt ook voor beeld: wil je commentaar geven op een foto, dan mag je die tonen en wil je een film aankondigen, dan mag je de poster of een paar stills laten zien.

In 2007 speelde dit in de context van huizenzoekmachines. In één van die zaken werd toen bepaald dat een thumbnail van 194×145 pixels een toelaatbaar citaat was in het kader van aankondigen van zoekresultaten (“dit huis is te koop, klik hier voor de Funda advertentie”). Dat was voor die tijd een prima fotootje, maar anno 2016 word je uitgelachen zonder beeldvullende foto met softone filter. Hoe verouderd is de wet dus?

Eigenlijk is dat een oneerlijke vraag, want de wet noemt helemaal geen getallen. Het citaatrecht (art. 15a Auteurswet) komt neer op ‘niet meer dan nodig’. Letterlijk:

[Vereist is dat] het citeren in overeenstemming is met hetgeen naar de regels van het maatschappelijk verkeer redelijkerwijs geoorloofd is en aantal en omvang der geciteerde gedeelten door het te bereiken doel zijn gerechtvaardigd;

Hier zijn dus geen harde getallen op te plakken. Het komt altijd neer op, kun je motiveren waarom in dit geval deze omvang redelijkerwijs geoorloofd was gezien je doel.

In 2014 publiceerde HP/De Tijd een artikel over recent in de pers verschenen foto’s van Volkert van der G. en Marc Dutroux. Die waren recent vrijgelaten, en diverse media brachten paginavullende foto’s met grote koppen. HP/De Tijd wilde daarop reageren en publiceerde bij haar artikel screenshots van de kranten, inclusief grote foto (2/3e van het artikel, volgens de fotograaf). Meer dan een thumbnail, dus de fotograaf stapte naar de rechter: dit was gewoon herpubliceren van de foto met een paar obligate zinnen om het een artikel te laten lijken.

De rechter bepaalde echter dat het citaatrecht heir wel degelijk opgaat. De wijze van reproductie was nodig voor de lezer om te kunnen zien hoe groot de foto in de originele media was gebruikt. Die moet je dan gewoon groot kunnen zien. Toegegeven, de foto was wel een erg groot deel van het artikel. Echter:

Het citaatrecht is echter een zwaarwegend en diep geworteld recht dat een belangrijke bouwsteen is voor de vrijheid van meningsuiting. Voor de te maken afweging is het relevant dat HP/De Tijd een opinieblad is dat met het artikel verslag doet van een actuele en wezenlijke discussie over de spanning tussen het recht op vrijheid van meningsuiting en eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer.

Gezien die omstandigheden was het gerechtvaardigd om de foto’s in groot formaat te publiceren. Iets dergelijks werd eerder bepaald in een zaak over een grote foto (50% van de webpagina) die als ankeiler diende naar een artikel over de afgebeelde persoon.

De foto kan worden beschouwd als ondersteuning van de inhoud van het interview en heeft een duidelijke functie bij de tekst door het bericht goed herkenbaar te maken voor de lezer en met als doel de lezer door te laten klikken naar het volledige artikel op de achterliggende site. De foto heeft derhalve als doel de lezer een indruk te geven van het betreffende artikel.

Daar staat tegenover dat als je een foto primair als versiering gebruikt, je geen citaatrecht kunt claimen. Een voorpaginavullende foto was geen citaat, omdat er nauwelijks aandacht werd besteed aan de inhoud van de foto en deze dus alleen maar als versiering en lokkertje diende.

De grenzen zijn dun, maar het komt er dus op neer dat de foto duidelijk inhoudelijk relevant moet zijn. Mijn vuistregel: als het artikel zonder de foto niet meer ‘werkt’, en ook moeilijker te begrijpen wordt met kleiner beeld, dan is het een rechtsgeldig citaat (mits met bronvermelding natuurlijk). Daar staat dan weer tegenover dat “Je zult niet geloven wat je op deze foto’s ziet”-achtige artikelen eigenlijk alleen bestaan bij de gratie van het overgenomen beeld, en dat is dan ook weer niet de bedoeling. Dus het moet wel een ‘echt’ artikel zijn, maar daar een definitie van geven, daar kom ik niet uit.

Is er een verschil tussen wat HP/De Tijd deed en wat je op Buzzfeed en consorten ziet?

Arnoud

Is een screenshot een citaat onder het auteursrecht?

| AE 8051 | Intellectuele rechten | 3 reacties

Als je erop gaat letten, zie je het overal: sites (vooral kranten) die foto’s van elders publiceren in de vorm van een screenshot. De achterliggende gedachte is dat het dan een beeldcitaat zou zijn: een gebruik ter aankondiging of bespreking van de foto, waarbij de bronvermelding dan volgt uit het meegeshotte logo van de bronsite… Lees verder

Wanneer is het overnemen van een foto een citaat?

| AE 7833 | Intellectuele rechten | 30 reacties

Via Twitter: mag je bij een artikel over een Bekende Nederlander een foto van diezelfde BN’er tonen? Recent publiceerde coach Aad Brinkman een (twitterbio-)foto van royaltywatcher Marc van der Linden op zijn blog nadat diezelfde royaltywatcher de Twitterbiofoto van Brinkman had doorgeplaatst. Van der Linden stuurde daarop een factuur, want hij had de auteursrechten op… Lees verder

Een curieus takedownverzoek op een foto van een aap

| AE 2628 | Intellectuele rechten, Iusmentis | 113 reacties

Zit er auteursrecht op de foto hiernaast? Je zou zeggen van wel: leuke camerahoek, kleurspel, precies goede moment gekozen om af te drukken. Alleen: de maker is in dit geval de afgebeelde aap die de camera had geleend (via) van fotograaf David Slater. Het beest bleek geïntrigeerd door de reflectie van hemzelf in de lens,… Lees verder

Is tonen van een screenshot automatisch een citaat?

| AE 2603 | Intellectuele rechten, Uitingsvrijheid | 23 reacties

Een lezer vroeg me: Ik weet dat op foto’s auteursrecht rust. Je kunt niet zonder meer een afbeelding van een andere website kopiëren en deze in een artikel op je eigen website plakken. Maar het valt me op dat sommige websites een truc hebben bedacht: in plaats van een afbeelding overnemen maken ze een screenshot… Lees verder

Welke rechten zitten er op een walkthrough voor een spel?

| AE 1815 | Intellectuele rechten, Ondernemingsvrijheid | 21 reacties

Een gamende lezer vroeg zich af: Hoe zit het met copyright op een walkthrough van een video spel? Hebben de makers van het video spel hier de rechten op of valt het binnen fair use? Ik geloof niet dat er een goed Nederlands woord voor is, maar een walkthrough is kort gezegd een hulpmiddel waarmee… Lees verder