Hoe groot mag een beeldcitaat anno 2018 zijn?

Een lezer vroeg me:

Bij een nieuw project wil ik afbeeldingen en stukjes tekst van andere websites gebruiken. Ik wil dat graag netjes als citaat doen, maar klopt het echt dat je anno 2018 nog steeds aan die grens van 194×145 pixels zit? Dat is toch vandaag de dag te bizar voor woorden, dat is kleiner dan zelfs een Facebook-thumbnail!

Volgens de Auteurswet mag je inderdaad afbeeldingen of tekst van een ander overnemen binnen de grenzen van het citaatrecht. Denk aan het tonen van een screenshot bij een bespreking van een website, of een stukje tekst met een “lees meer bij” link bij wijze van aankondiging wat je bij die bron kunt gaan lezen. Of het overnemen van teksten om daarop te kunnen reageren.

Het citaatrecht geldt ook voor beeld. Je mag dus ook een foto of zelfs bewegend beeld overnemen zonder toestemming (maar met bronvermelding) wanneer je dat binnen de grenzen van het citaatrecht kunt rechtvaardigen. Belangrijkste daarbij is de inhoudelijke reden, waarom neem je dat beeld over? Bespreken van het beeld is een evidente reden, maar ook aankondigen of bespreken van iets dat direct aan het beeld gerelateerd is, is een reden. Dat screenshot van de website bijvoorbeeld illustreert de website die je gaat behandelen. Dat mag.

De eis is wel dat je niet meer dan nodig mag overnemen. En dat is waar die 194×145 een rol speelt: dat is in 2007 ooit goedgekeurd als “nodig” voor een huizenzoekmachine. Die liet op Funda te koop staande huizen zien inclusief een overgenomen afbeelding van dat formaat. De rechter vond het een geldig beroep op citaatrecht om die foto te laten zien, want zo krijg je snel een indruk van het te koop staande huis en kun je beslissen naar de bron te gaan. Dat is dan aankondigen van de bron.

Die 194×145 was echter nooit bedoeld als algemene grens. De rechter wilde alleen bevestigen dat de gekozen omvang van het thumbnailtje in orde was, en noemde daarom letterlijk de omvang van de duimnagel. Maar de wet blijft functioneel: niet meer dan nodig voor het beoogde gebruik.

Als je dus zegt, anno 2018 is het echt nodig om een huizenfoto van 640×480 te tonen anders lukt het niet, dan is een beeldcitaat van 640×480 dus legaal. Meen je dat bij jouw doelgroep een fullscreen-afbeelding van 1920×1080 pixels nodig is, dan kun je dat inzetten. Natuurlijk heb je wel een héél stevig verhaal nodig waarom dat dan nodig is, want de wederpartij zal erop wijzen dat er genoeg sites zijn met 200×200 pixel thumbnails zodat dat dus kennelijk de norm is. Zelf zou ik geen argument weten om boven de zeg 640×480 pixels uit te komen.

Arnoud

Wat mag je nu precies met een screenshot?

printscreen-screenshotEen lezer vroeg me:

Kun je nog één keer uitleggen wat de regels zijn over het maken en publiceren van screenshots? Is dat nou fair use, citaatrecht of inbreuk?

Een screenshot is juridisch gezien niets meer dan een techniek voor het maken van een reproductie van wat er op je scherm te zien is. Het doet onder de Auteurswet zelden ter zake welke techniek je gebruikt om een beschermd werk te reproduceren. Of je nu op printscreen drukt, een website opslaat als PDF of er naast gaat zitten met een doek en een aquarel schildert van je scherm, het is een reproductie.

Of die reproductie mag, hangt van het doel af. Voor je eigen gebruik (je wilt bijvoorbeeld een serienummer of bestelnummer even opslaan, of je ziet een mooi website-ontwerp dat je op je moodboard wilt plakken) is dit altijd toegestaan, mits je deze maar niet verder verspreidt. Gebruik als bewijs naar derden of bij de rechter (op 3 mei zag ik deze prijs op uw website, ik wil u daar aan houden) is ook altijd toegestaan.

Ga je publiceren, dan zijn er eigenlijk maar twee manieren om dat te rechtvaardigen. Allereerst kun je toestemming vragen van de rechthebbende. Bij bijvoorbeeld Wikipedia is dat makkelijk: al hun pagina’s mag je screenshotten of aquarellen (of gewoon copypasten) en herpubliceren mits je bron + licentie erbij zet. Bij deze blog idem dito. Toestemming vragen kan natuurlijk altijd, maar een website-eigenaar mg altijd weigeren. (Behalve de overheid; overheidswebsites mogen wettelijk altijd worden gekopieerd en gepubliceerd mits in ongewijzigde vorm.)

Zonder toestemming moet je terugvallen op het citaatrecht. Je mag een deel van een werk herpubliceren in het kader van aankondiging, bespreking et cetera daar van. Dat geldt dus ook voor een screenshot. Recenseer je een spel, dan mag er een screenshot of twee, drie bij zodat de lezer een indruk krijgt van de grafische vormgeving en hoe het spel werkt. Dat is dan deel van de bespreking. Heb je een site-overzicht, dan is een (klein) screenshot met link naar de site ook prima als aankondiging-citaat. Bij kritiek op een artikel screenshots van de relevante passage tonen en daaronder je commentaar zou ook legaal zijn. (Ook als het artikel achter een betaalmuur zit.)

Eerlijk gezegd kan ik me weinig situaties voorstellen waarin gebruik van een screenshot niét legaal is. Ja, op een t-shirt drukken en verkopen of screenshots van integrale artikelen achter een betaalmuur maken en herpubliceren, dat soort zaken. Maar waar normale mensen screenshots voor gebruiken, daar zie ik geen problemen mee.

Arnoud

Hoe groot mag een foto-citaat anno 2016 zijn?

pasfoto-lijstje-kader-polaroid.jpgEen lezer vroeg me:

Ik wil signaleringen posten naar actueel nieuws, inclusief stukje tekst en foto. Ik weet dat dat in principe mag, maar moet het nog steeds net zo’n postzegel zijn als in 2007? Hoe groot mag een geciteerde foto zijn?

Op foto’s zit auteursrecht, en die mag je dus niet zomaar overnemen zonder toestemming. Alleen als je een wettelijke uitzondering kunt vinden, en je je houdt aan de voorwaarden daarvan, kun je wegkomen met geen toestemming vragen (en dus ook geen schadeclaim hoeven te betalen).

Het citaatrecht is zo’n uitzondering. Voor aankondiging, bespreking, kritiek en dergelijke op een werk mag je een deel daarvan overnemen (en bij een klein werk het hele werk), mits je niet meer overneemt dan nodig is voor jouw doel en je netjes de bron en de naam van de maker vermeldt. Dit geldt ook voor beeld: wil je commentaar geven op een foto, dan mag je die tonen en wil je een film aankondigen, dan mag je de poster of een paar stills laten zien.

In 2007 speelde dit in de context van huizenzoekmachines. In één van die zaken werd toen bepaald dat een thumbnail van 194×145 pixels een toelaatbaar citaat was in het kader van aankondigen van zoekresultaten (“dit huis is te koop, klik hier voor de Funda advertentie”). Dat was voor die tijd een prima fotootje, maar anno 2016 word je uitgelachen zonder beeldvullende foto met softone filter. Hoe verouderd is de wet dus?

Eigenlijk is dat een oneerlijke vraag, want de wet noemt helemaal geen getallen. Het citaatrecht (art. 15a Auteurswet) komt neer op ‘niet meer dan nodig’. Letterlijk:

[Vereist is dat] het citeren in overeenstemming is met hetgeen naar de regels van het maatschappelijk verkeer redelijkerwijs geoorloofd is en aantal en omvang der geciteerde gedeelten door het te bereiken doel zijn gerechtvaardigd;

Hier zijn dus geen harde getallen op te plakken. Het komt altijd neer op, kun je motiveren waarom in dit geval deze omvang redelijkerwijs geoorloofd was gezien je doel.

In 2014 publiceerde HP/De Tijd een artikel over recent in de pers verschenen foto’s van Volkert van der G. en Marc Dutroux. Die waren recent vrijgelaten, en diverse media brachten paginavullende foto’s met grote koppen. HP/De Tijd wilde daarop reageren en publiceerde bij haar artikel screenshots van de kranten, inclusief grote foto (2/3e van het artikel, volgens de fotograaf). Meer dan een thumbnail, dus de fotograaf stapte naar de rechter: dit was gewoon herpubliceren van de foto met een paar obligate zinnen om het een artikel te laten lijken.

De rechter bepaalde echter dat het citaatrecht heir wel degelijk opgaat. De wijze van reproductie was nodig voor de lezer om te kunnen zien hoe groot de foto in de originele media was gebruikt. Die moet je dan gewoon groot kunnen zien. Toegegeven, de foto was wel een erg groot deel van het artikel. Echter:

Het citaatrecht is echter een zwaarwegend en diep geworteld recht dat een belangrijke bouwsteen is voor de vrijheid van meningsuiting. Voor de te maken afweging is het relevant dat HP/De Tijd een opinieblad is dat met het artikel verslag doet van een actuele en wezenlijke discussie over de spanning tussen het recht op vrijheid van meningsuiting en eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer.

Gezien die omstandigheden was het gerechtvaardigd om de foto’s in groot formaat te publiceren. Iets dergelijks werd eerder bepaald in een zaak over een grote foto (50% van de webpagina) die als ankeiler diende naar een artikel over de afgebeelde persoon.

De foto kan worden beschouwd als ondersteuning van de inhoud van het interview en heeft een duidelijke functie bij de tekst door het bericht goed herkenbaar te maken voor de lezer en met als doel de lezer door te laten klikken naar het volledige artikel op de achterliggende site. De foto heeft derhalve als doel de lezer een indruk te geven van het betreffende artikel.

Daar staat tegenover dat als je een foto primair als versiering gebruikt, je geen citaatrecht kunt claimen. Een voorpaginavullende foto was geen citaat, omdat er nauwelijks aandacht werd besteed aan de inhoud van de foto en deze dus alleen maar als versiering en lokkertje diende.

De grenzen zijn dun, maar het komt er dus op neer dat de foto duidelijk inhoudelijk relevant moet zijn. Mijn vuistregel: als het artikel zonder de foto niet meer ‘werkt’, en ook moeilijker te begrijpen wordt met kleiner beeld, dan is het een rechtsgeldig citaat (mits met bronvermelding natuurlijk). Daar staat dan weer tegenover dat “Je zult niet geloven wat je op deze foto’s ziet”-achtige artikelen eigenlijk alleen bestaan bij de gratie van het overgenomen beeld, en dat is dan ook weer niet de bedoeling. Dus het moet wel een ‘echt’ artikel zijn, maar daar een definitie van geven, daar kom ik niet uit.

Is er een verschil tussen wat HP/De Tijd deed en wat je op Buzzfeed en consorten ziet?

Arnoud

Is een screenshot een citaat onder het auteursrecht?

printscreen-screenshotAls je erop gaat letten, zie je het overal: sites (vooral kranten) die foto’s van elders publiceren in de vorm van een screenshot. De achterliggende gedachte is dat het dan een beeldcitaat zou zijn: een gebruik ter aankondiging of bespreking van de foto, waarbij de bronvermelding dan volgt uit het meegeshotte logo van de bronsite en het daar eveneens aanwezige onderschrift met naam fotograaf. Het idee is leuk, maar zo werkt de auteurswet niet. Er is geen automatisme dat zegt dat een screenshot dús een legaal citaat is.

Het gebruik van foto’s lijkt soms op het betreden van een bouwterrein. In principe gaat het goed, maar soms krijg je een blafbrief op je kop of trap je in een schadeclaim van enkele duizenden euro’s. Dat komt vooral omdat handhaving zo sporadisch is en heel veel beeldmateriaal gewoon gebruikt kan worden zonder problemen. Maar het komt ook omdat er allerlei vage mythes in omloop zijn over wat er wel en niet mag.

Een zo’n mythe is dat een screenshot legaal is als citaat. Een beeldcitaat is een uitzondering op het auteursrecht: je mag een foto herpubliceren (met bronvermelding) mits je dat nodig hebt voor een aankondiging of bespreking van die foto, of iets waar die foto een evident functioneel verband mee heeft. Denk aan het publiceren van de cover van een boek bij een bespreking van de inhoud van het boek; dat gaat niet letterlijk over de cover maar er is een duidelijk functioneel verband.

Een screenshot is een manier om een foto in zijn context te reproduceren. Je ziet meteen van welke site het komt en welke tekst en dergelijke er omheen staat. Dat is prima om bronvermelding te geven of de lezer sneller te informeren, maar dat is niet genoeg om het een citaat te mogen noemen. Er moet nog steeds een duidelijke eigen bijdrage zijn, waarmee je kunt onderbouwen dat sprake is van een aankondiging of bespreking of vergelijkbaar toegestaan doel voor je overname.

In een recent vonnis laat de rechter (voor het eerst, volgens mij) meewegen dat een screenshot, althans een foto van de voorpagina van een krant, is gebruikt. Het ging in die zaak om een foto van Volkert van der Graaf, die op de voorpagina van de Telegraaf stond in 2014. HP/De Tijd had die voorpagina gescreenshot bij een artikel over het spanningsveld tussen de privacy van Volkert en de vrijheid van meningsuiting.

Dat de foto in de Telegraaf groot en pontificaal was, kwam als argument langs in dat artikel. Daarmee kon je namelijk zien hoe de foto was gebruikt, wat precies het punt was van het HP-artikel. En dat onderbouwt dat de foto een citaat was. Minder dan dit kón niet, als je de foto niet toont dan kun je moeilijk onderbouwen dat de foto erg groot was bijvoorbeeld. Dát maakte het een citat.

Het kan dus wel, maar een automatisme is het niet.

Arnoud

Wanneer is het overnemen van een foto een citaat?

marc-van-der-lindenVia Twitter: mag je bij een artikel over een Bekende Nederlander een foto van diezelfde BN’er tonen? Recent publiceerde coach Aad Brinkman een (twitterbio-)foto van royaltywatcher Marc van der Linden op zijn blog nadat diezelfde royaltywatcher de Twitterbiofoto van Brinkman had doorgeplaatst. Van der Linden stuurde daarop een factuur, want hij had de auteursrechten op die foto en gebruiken = betalen. Net zoals ik dus nu een factuur zou mogen verwachten omdat ik diezelfde foto hiernaast toon. Of niet?

Niet dus, want een kleine foto van een persoon overnemen bij een artikel over die persoon is al heel snel een citaat. Een citaat van beeld is immers toegestaan wanneer je dit nodig hebt om je punt te maken of te illustreren. In mijn geval: kijk, beste lezers, het ging om díe foto van Van der Linden die door Brinkman werd overgenomen. Oké, ik moet dan nog even “Foto: Twitterbio Marc van der Linden / copyright Royalty Shop BV” zeggen om het formeel af te tikken, maar dat is een detail.

Van der Linden was het daar niet mee eens: foto overnemen is betalen, wat zullen we nou krijgen. Dat gaf een leuke twitterdiscussie, waarbij en passant dan een paar pareltjes voorbij kwamen qua misverstanden over auteursrecht, zoals deze:

citaatrecht kan alleen bij nieuwsfoto’s. Maar ook dan zal een redelijke vergoeding betaald moeten worden.

Dit is volstrekt onjuist. Je mag elke foto citeren die je vindt, mits je aan de inhoudelijke eisen van citaatrecht voldoet (niet meer dan nodig, functioneel relevant, bronvermelding). En je hoeft geen cent te betalen als je iets citeert. De wet zegt namelijk dat citeren een uitzondering op het auteursrecht is, en bij uitzonderingen hoeft niet te worden betaald (tenzij dat erbij staat, zoals bij de thuiskopie).

Dat misverstand “je moet toch nog betalen” hoor ik vaker. Ik heb geen idéé waar het vandaan komt, afgezien van een soort van verbijstering dat ze soms zomaar je werk mogen jatten. Dan denk ik dat mensen dat rechtpraten met “ja óvernemen mag wel maar dat wil niet zeggen dat het dan gratis is, belachelijk natuurlijk”. Maar het klopt niet.

Of wat te denken van deze, in reactie op mijn tweet dat citaatrecht toch echt een wettelijk recht is:

De rechthebbende heeft dan nog altijd auteursrecht. Citaatrecht zou einde beroepsgroep fotografie betekenen. Er zijn héél veel zaken geweest over gebruik foto en altijd gewonnen door eigenaar

Inderdaad betekent citaatrecht niet het verval van auteursrecht. En ja, er zijn veel zaken geweest waarin een fotograaf het won van de partij die een foto overnam op zijn website. Maar wie een geldig beroep op citaatrecht kan doen, schendt geen auteursrecht. En de beroepsgroep bestaat nog steeds, ondanks arresten als deze waarin een foto bij een topicstarter op een forum werd gebruikt. Of vonnissen als deze waarin een foto werd gebruikt bij een verwijzing naar een interview:

Juist is dat ook dan een beeldcitaat eerst redelijkerwijs geoorloofd is wanneer het inhoudelijk relevant is en slechts een klein onderdeel uitmaakt van het werk. Het betreft dan de gehele publicatie waarin het beeld is opgenomen. Het beeld moet ook een duidelijk functioneel verband hebben met het werk waarin het wordt gebruikt. Dienaangaande kan worden vastgesteld dat sprake is van een voldoende duidelijk verband tussen de foto en de inhoud van het interview.

Meer algemeen geldt al sinds het Damava/Trouw-arrest van de Hoge Raad uit 1992 dat je écht beeld mag citeren (en niet hoeft te betalen) als je aan de inhoudelijke eisen van citaatrecht voldoet. In die zaak werden tekeningen van Damava getoond bij een boekbespreking. Hoewel de tekeningen uit het boek kwamen, werden ze op zich niet besproken in de boekbespreking. Toch was dit toegestaan, omdat de afbeelding samen met de tekst ertoe strekte om aan de lezer een indruk van het betreffende boek te geven.

Wat dan weer niet mag, is je artikel opfleuren met gewoon een leuk fotootje over het onderwerp (een willekeurige molen bij een artikel over molens). Als die foto uitwisselbaar is voor iedere andere foto van een molen, dan is die per definitie niet functioneel relevant en dus geen citaat. De jurisprudentie noemt dat ‘versieren’ van je artikel, en wie dat doet, moet toestemming van de fotograaf hebben voor het ophangen van die versiering.

Arnoud

Mag je een foto van een boek of artikel Twitteren?

twitpicVia Twitter kwam de vraag langs: mag je een foto publiceren op de microblogdienst van een pagina uit een boek, of van een geheel artikel?

Het voelt als een makkelijke manier: je ziet een interessante tekst, je wilt dat delen met je volgers dus maak je er even snel een foto van en die hang je aan een tweet. Een stuk sneller dan alles overtypen of zoeken naar een online bron – die er niet per se hoeft te zijn, zeker niet bij een boek.

Echter, de Auteurswet heeft weinig te schaften met wat handig, makkelijk of gebruikelijk op internet is. Gij zult toestemming verwerven anders zijt gij eene vuige piraat, even samengevat. Nou ja, gelukkig niet helemaal: we hebben het citaatrecht, dat toestaat dat je een stuk van een werk overneemt als dat noodzakelijk is voor aankondiging, bespreking of onderbouwing (art. 15a Auteurswet). Bronvermelding is verplicht natuurlijk.

De wijze van reproductie is niet relevant. Ik kan een tekst overtypen, een screenshot maken of een foto publiceren. Waar het om gaat is of de hoeveelheid geciteerde tekst gerechtvaardigd is door het doel. Bij afbeeldingen speelt dit vaker omdat men daar vaker hele afbeeldingen overneemt (en liefst zo groot mogelijk), en je dan tegen de discussie aanloopt of dit nu versiering is of citeren (zie dit arrest voor een voorbeeld).

Maar vooral van belang is dat je niet meer overneemt dan nodig. Zoals de wet het formuleert: citeren mag als

het citeren in overeenstemming is met hetgeen naar de regels van het maatschappelijk verkeer redelijkerwijs geoorloofd is en aantal en omvang der geciteerde gedeelten door het te bereiken doel zijn gerechtvaardigd;

Er zijn dus geen harde regels over aantallen zinnen dan wel pixel sdie je mag overnemen (nee, ook niet 194×125). Je moet kunnen rechtvaardigen dat je dít stuk nodig had, en dat het eigenlijk niet met minder kon.

Mijn rechtsgevoel zegt me dat het fotograferen van een hele pagina in het kader van “kijk eens wat een mooi citaat” wat ver gaat. Ik zou me afvragen, kun je niet inzoomen op de alinea met het citaat?

Arnoud

“Copyright sociale media”, wablief?

Via Twitter werd ik gewezen op een wel heel bijzondere copyrightvermelding in het Parool: “© social media”. Ehh, wie heeft dát nou weer bedacht.

dus-holleeder-copyright-sociale-media

Het artikel zelf is niet veel bijzonders: meneer Holleeder begint een kermisattractie te worden, hij gaat met Jan en alleman op de foto en dat is toch gek. Een nieuwtje, oké. En het ligt voor de hand dat je dan wat foto’s van de sociale media plukt om te onderbouwen dat dat echt zo gebeurt. En ja, in principe mag dat: dat heet beeldciteren en dat mag gewoon. Net zoals je wat tekst van elders mag overnemen om bijvoorbeeld te onderbouwen dat iedereen over Holleeder schrijft, mag je beeld overnemen om te onderbouwen dat iedereen met hem op de foto gaat.

Bij citeren geldt wel, niet meer overnemen dan nodig en een bronvermelding. “Niet meer dan nodig” betekent hier, de foto verkleinen of voorzichtig bijsnijden. Geen 3248×2096 high-res JPEG als download aanbieden dus. Net zoals je bij tekstcitaat een paar regels overneemt en niet het hele artikel.

Die bronvermelding vereist de naam van de fotograaf plus de plek waar je de foto gevonden hebt. En daar gaat het dus mis: de sociale media hebben de foto niet gemaakt, dat was de Instagrammer of Flickeraar van wiens account deze stagiair (want het is altijd een stagiair als een bedrijf de fout in gaat, volgens de PR-medewerker dan) de foto’s heeft geplukt. Dus diens naam moet erbij.

Kun je nu wat doen als getroffen fotograaf? Vrij weinig. Als de enige fout is dat je naam er niet bij staat, dan is dat vrij snel hersteld. En financiële schade door een ontbrekende naam zal niet meevallen om te onderbouwen. Zeker niet omdat het hier vrijwel altijd gaat om foto’s die niet beroepsmatig zijn gemaakt en gepubliceerd. Daar kun je nog de gemiste licentievergoeding als schade aanvoeren, maar hier wordt geen licentie gevraagd en dus is de schade lastig te kwantificeren (inderdaad, Curry/Weekend).

Dat steekt ergens wel want je weet dat als je een letter te veel uit datzelfde Parool overneemt je tegen € 0,36 per woord plus advocaatkosten aangeslagen wordt. Tegelijk, je wíl dat iedereen het ziet en je had toch al geen behoefte aan royalties dus waarom is het erg dat de foto nu ook in de krant staat?

Arnoud

Een curieus takedownverzoek op een foto van een aap

aap-foto-publiek-domein-hoor.jpgZit er auteursrecht op de foto hiernaast? Je zou zeggen van wel: leuke camerahoek, kleurspel, precies goede moment gekozen om af te drukken.

Alleen: de maker is in dit geval de afgebeelde aap die de camera had geleend (via) van fotograaf David Slater. Het beest bleek geïntrigeerd door de reflectie van hemzelf in de lens, en drukte door zuiver toeval precies op het beste moment op het knopje.

Het nieuwtje werd opgepikt door Techdirt, dat zich verwonderd afvroeg waarom er op deze foto’s een copyrightnotice stond. Immers, een aap kan toch geen rechten bezitten?

Aardige discussie voor de vrijmibo, maar het wordt leuker: niet gehinderd door enige juridische kennis stuurde het fotoagentschap van Slater een takedownbevel:

These images are being used without David’s or our permission, therefore can I ask you remove these images from your site immediately.

Navragen hoe meneer Slater aan de auteursrechten zou zijn gekomen – een aap is niet handelingsbekwaam immers, dus hoe tekent hij die akte – leverde de volgende draaikontreactie op:

You have blatantly ‘lifted’ these photographs from somewhere – I presume the Daily Mail online. On the presumption that you do not like to encourage copyright theft (regardless of who owns it) then please remove the photographs.

Hier begrijpt iemand het auteursrecht niet. Er is geen eigenaar van deze foto, aangezien de aap geen rechten kan hebben en er geen enkele bemoeienis van Slater was bij het totstandkomen van de foto.

Maar zelfs als de aap het in opdracht van Slater handelende werktuig was (zeg maar een harige afstandsbediening), dan nog kan er geen sprake zijn van inbreuk. Het tonen van zo’n opmerkelijke foto is een vorm van beeldciteren, zeker wanneer je de foto ook nog eens als startpunt van een discussie neemt over auteursrechten.

Het gemak waarmee auteursrechtproponenten menen dat alles maar onder hun rechten moet vallen, en dat elk verweer een smoesje is van een vuile inbreukmaker, begint me steeds meer de keel uit te hangen. Maar dat wist u al.

Update (19/7): via Boek9 een vonnis over inbreuk op auteursrechten op luchtfoto’s.

De rechtbank stelt voorop dat Aerodata als de maker van de luchtfoto’s ingevolge artikel 1 Auteurswet het uitsluitend recht heeft die luchtfoto’s openbaar te maken en te verveelvoudigen. Anderen mogen dit niet dan met de voorafgaande toestemming van Aerodata.

Jammer dat niet betwist is of er wel auteursrechten op de foto’s zit. Immers een camera onder een vliegtuig hangen lijkt me niet creatief. Maar misschien hing er wel iemand uit het raam met een camera?

Arnoud

Is tonen van een screenshot automatisch een citaat?

spits-citaat.pngEen lezer vroeg me:

Ik weet dat op foto’s auteursrecht rust. Je kunt niet zonder meer een afbeelding van een andere website kopiëren en deze in een artikel op je eigen website plakken. Maar het valt me op dat sommige websites een truc hebben bedacht: in plaats van een afbeelding overnemen maken ze een screenshot (printscreen) van de originele site en die tonen ze dan. Om deze regel (vermoedelijk) te omzeilen merk ik dat sommige websites hier een handigheidje voor hebben bedacht: als afbeelding in hun artikel, plaatsen ze een printscreen van de website waar de daadwerkelijk gewenste afbeelding gedeeltelijk op staat.

Een recent voorbeeld is dit Spitsnieuws artikel over Paris Hilton. De afbeelding behorend bij het artikel is een printscreen van de website The Sun waar het artikel staat, en dus ook de afbeelding. Is het zo automatisch een citaat en dus legaal?

Of het overnemen van een afbeelding is toegestaan, hangt niet af van de wijze van overnemen. Of je nou de afbeelding opslaat en een kopie uploadt, een screenshot van de website plaatst of een foto van je monitor maakt en die uploadt, het is en blijft een kopie van de afbeelding. Het auteursrecht geldt niet per verschijningsvorm maar geldt voor het beeld als zodanig. Zelfs met potlood natekenen van die foto is een verveelvoudiging in de zin van de auteurswet.

Overnemen van beeld (ongeacht dus de manier waarop) mag alleen met toestemming van de fotograaf, of wanneer een wettelijke uitzondering geldt. Een zo’n uitzondering is het beeldcitaatrecht. Deze uitzondering geldt bijvoorbeeld wanneer je foto’s die nieuwswaardig zijn wilt tonen in de context van een artikel over dat nieuws. Deze foto van mevrouw Hilton is nieuws, dus je moet wel deze foto laten zien om het nieuws te kunnen bespreken. Zolang je een bronvermelding hanteert, zou dat legaal moeten zijn.

Ook kan een site als Spitsnieuws zich mogelijk beroepen op de persexceptie als het gaat om actueel nieuws dat ze moeten overnemen.

Waarom Spitsnieuws werkt met screenshots in plaats van gewoon een gecopypastede foto, weet ik niet. Misschien is het gemakzucht, misschien vinden ze dat een mooie manier van bronvermelding of misschien hopen ze zo de plaatjeszoekmachine van TinEye en collega’s te frustreren. Maar je bent niet automatisch legaal als je een screenshot plaatst.

Arnoud

Welke rechten zitten er op een walkthrough voor een spel?

doom-faq-walkthrough.pngEen gamende lezer vroeg zich af:

Hoe zit het met copyright op een walkthrough van een video spel? Hebben de makers van het video spel hier de rechten op of valt het binnen fair use?

Ik geloof niet dat er een goed Nederlands woord voor is, maar een walkthrough is kort gezegd een hulpmiddel waarmee je een spel (of onderdeel/level daarvan) gemakkelijker kunt uitspelen. Dat kan in de vorm van een zelfgeschreven handleiding of stappenplan zijn, maar ook uitgebreide grafische walkthroughs bestaan. Vergelijk de official DOOM FAQ met dit filmpje bijvoorbeeld. (Ja ik word oud).

Het schrijven van zo’n handleiding is geen enkel probleem. Ik zou niet weten welk auteursrecht daar in stelling gebracht zou kunnen worden. Hooguit zou het merkenrecht een probleem kunnen zijn, zeker als je termen als “official” gebruikt. Dat wekt wellicht de suggestie dat deze tekst door de maker van het spel zelf uitgebracht is.

Ga je screenshots maken, of zoals in dat filmpje het hele spel laten zien terwijl je het speelt, dan komen auteursrechten in beeld. Je reproduceert immers dan een grafisch beeld uit het spel, en dat telt als “verveelvoudiging in gewijzigde vorm” volgens de Auteurswet.

Wel zul je hier in veel gevallen gebruik kunnen maken van het citaatrecht (wat de vragensteller denk ik bedoelt met “fair use”). Bij een goede uitleg van een spel helpt beeld enorm, dus dan is het gerechtvaardigd om screenshots te laten zien om te illustreren wat je bedoelt of waar precies iets ligt.

Een hele video vind ik iets lastiger liggen. Aan de ene kant zou ik zeggen, ja, zo laat je het beste zien hoe je het spel uitspeelt. Aan de andere kant toon je wel erg veel beeld, terwijl de eis van het beeldcitaatrecht juist is dat je niet meer overneemt dan strikt nodig is. Oftewel: moet dat nou echt, zo’n heel filmpje?

Oh ja: idspispopd. Waarom weet ik dat allemaal nog?! En wat is jullie obscuurste cheat code?

Arnoud