Klopt die Creative Commons-vermelding eigenlijk wel?

creative-commons.gifCreative Commons-licenties zijn een handige en eenvoudige manier om je eigen werk beschikbaar te stellen aan de internet-gemeenschap. Je kiest een van de zes mogelijke licenties, plakt de tekst op je werk en klaar ben je. Bij sites zoals Flickr zit het zelfs in de site ingebakken als je iets uploadt. Prachtig, maar er is één groot nadeel: hoe weet je dat die licentie wel klopt?

Er zijn allerlei redenen waarom een CC-licentie niet rechtsgeldig op een werk staat. Iemand uploadt andermans werk en zet daar een CC-licentie bij, bijvoorbeeld. Of een muzikant is bij Buma-Stemra aangesloten en gebruikt een CC-licentie die ook commercieel gebruik toestaat. Dat mag allemaal niet, maar het gebeurt. En hoe controleer je dat nu als afnemer van het werk? Je kent die auteur niet, dus je moet maar op zijn woord geloven dat hij de auteur is, en bevoegd is om die licentie te geven.

Contractjuristen lossen dit soort dingen op door in de licentieovereenkomst expliciet iets te vermelden à la “De licentiegever verklaart hierbij eigenaar van het werk te zijn en deze licentie te mogen geven”, het liefst gekoppeld aan een boetebeding. Blijkt nu dat de licentiegever helemaal geen eigenaar was, of een wurgcontract met iemand anders getekend te hebben waardoor hij deze licentie niet meer mag geven, dan heb je een mooie stok om je schade te verhalen als je door de werkelijke rechthebbende wordt aangesproken.

De Creative Commons-licenties hebben dit soort teksten nergens. Er wordt nergens gezegd dat de licentiegever maker is van het werk, maar alleen dat hij een licentie gaat geven. In de ‘legal code‘ wordt hij omschreven als de persoon “die het Werk volgens de voorwaarden van deze Licentie aanbiedt”. Dat kan dus betekenen: aanbieden als auteur, maar ook: aanbieden namens een ander. Of zelfs: aanbieden zonder dat te mogen.

Naar Nederlands recht zou je misschien nog wel kunnen betogen dat een licentiegever impliciet wel verklaart de rechten te hebben om de licentie te mogen geven. Maar dat gaat hier niet werken, want artikel 5 van de licentie voegt daar nog eens aan toe:

TENZIJ ANDERS SCHRIFTELIJK IS OVEREENGEKOMEN DOOR DE PARTIJEN, STELT DE LICENTIEGEVER HET WERK BESCHIKBAAR OP ‘AS-IS’ BASIS, ZONDER ENIGE GARANTIE, HETZIJ DIRECT, INDIRECT OF ANDERSZINS, MET BETREKKING TOT HET WERK, MET INBEGRIP VAN, MAAR NIET BEPERKT TOT GARANTIES MET BETREKKING TOT DE EIGENDOMSTITEL (…)

Oftewel: men weigert expliciet te beloven dat de licentiegever eigenaar is of zelfs maar gerechtigd is de licentie te geven. En dan wordt het lastig om alsnog te betogen dat je erop mocht vertrouwen dat het wel goed zat met die rechten.

Maak ik me nu druk om iets heel theoretisch of hebben we hier echt een wezenlijk probleem met CC te pakken?

Arnoud

19 reacties

  1. Beste Arnoud,

    Allereerst, ik ben geen jurist, laat staan een contractjurist. Maar zoals ik de licentie lees, is punt 5 met name bedoeld om mensen te beschermen tegen aansprakenlijkheid wanneer ze het werk van een ander (oorspronkelijk gelicenceerd onder CC/by) bewerken en zou blijken dat de oorspronkelijke autheur niet de rechtmatige eigenaar mocht blijken te zijn. Onder de definities (e.) wordt reeds duidelijk omschreven wat wel en niet als een originele autheur wordt gezien.

    Al ik het goed begrepen heb, kan je in een contract/licentie veel opnemen, maar zijn de delen die haaks staan op het gangbare recht juridische onhoudbaar. Volgens mij betekend dat, dat wanneer iemand plagiaat pleegt en dit onder een CC(/by) licenseerd, het nog steeds plagiaat is en dat de persoon hiervoor aansprakenlijk gesteld kan worden (ongeacht de licentie). Het enige wat mijns inziens de CC/by vervolgens doet is expliciet stellen dat degene die een afgeleid werk maakt van het origineel maakt (dit is volgens mij het primaire toepassingsgebied van de CC/by licentie), er in goed vertrouwen vanuit is gegaan dat het oorspronkelijke werk rechtmatig verstrekt is. Met andere woorden, de bewerker is niet aansprakenlijk voor de eventuele wandaden van de (al dan niet) “oorspronkelijke” autheur. Kan deze uitleg kloppen?

    Nogmaals, ik ben geen jurist.

  2. Ik denk dat je inderdaad een probleem hebt gevonden met Creative Commons-licenties. Al vind ik de verwoording die Creative Commons (CC) gebruikt ook wel weer logisch, op een pragmatische manier.

    Voor mij lijkt het er op dat CC vertrouwt op het correct handelen van gebruikers. Ofwel: alleen auteurs die dat willen en (juridisch gezien) mogen zullen iets delen onder een CC-licentie. Of iemand doet dat namens hen (een uitgever o.i.d.). En daarmee zou je, correct handelend naar de letter van de wet, inderdaad in de fout kunnen gaan als je niet oplet. En dat kan ook voor de afnemer een probleem opleveren.

    Het voorbeeld dat je noemt zijn musici die muziek delen onder CC-licenties terwijl ze bij BUMA aangesloten zijn (en niet meedoen aan de pilot). Technisch gezien gaat de musicus hier inderdaad in de fout, want de wet gaat er vanuit dat eenieder zich informeert over zijn/haar rechten en plichten. Maar is het in de relatie musicus-BUMA-maatschappij niet ook de verantwoordelijkheid van BUMA om haar leden te informeren over rechten en plichten, juist ook in relatie tot ontwikkelingen als delen via YouTube/MySpace en m.b.v. CC-licenties?

    Voorbeeldje uit mijn veld: als milieubeleidsontwikkelingen het noodzakelijk maken dat bedrijven meer/anders hun milieubelasting moeten gaan meten (in het kader van een milieuvergunning o.i.d.), zal de overheid bedrijven daarover vooraf moeten informeren. Doen ze dat niet, dan zal de rechter een overheid altijd terechtwijzen, ook al handelde deze strict juridisch gezien juist. (en dan snap ik dat dit een publieksrechtelijke kwestie is, maar de algemene principes gaan toch ook op voor de BUMA-CC-situatie?)

    Terzijde: Fickr en andere sites die het toestaan werken te delen onder CC-licenties doen dit niet als default. Een gebruiker zal daar bewust voor moeten kiezen.

  3. Beste Elmo, als ik andermans werk onder een CC licentie aanbied, dan kan die ander mij gewoon aanspreken op inbreuk. Het punt is, wat is de positie van degene die de software van mij afnam denkende dat dit een mooi CC werk van mij was? De rechthebbende kan hem aanklagen wegens inbreuk. De derde kan niet zeggen “maar ik dacht dat het onder CC was en door iemand anders gemaakt”, zeker niet nu de licentie over dat laatste niets zegt. Maar kan die derde mij aanspreken omdat ik onjuist handelde?

  4. als ik andermans werk onder een CC licentie aanbied, dan kan die ander mij gewoon aanspreken op inbreuk.

    Pricies, dat is wat ik bedoelde met dat de algemene wetgeving nog altijd opgaat ongeacht welke licentie dan ook.

    Het punt is, wat is de positie van degene die de software van mij afnam denkende dat dit een mooi CC werk van mij was? De rechthebbende kan hem aanklagen wegens inbreuk.

    Is dat zo? Ik zou zeggen dat punt 5 uit de licentie inderdaad niet weg neemt dat de afnemer inbruik maakt (hij/zij zal dus het werk of het afgeleide daarvan moeten verwijderen). Of je er ook voor aangeklaagd kunt worden, betwijfel ik. Kan ik als eindgebruiker van bijvoorbeeld proprietaire software aangeklaagd worden voor de copyrightschending door de producent? Is de enige reden dat dit niet kan het statement van de producent dat ze de originele autheurs zijn van de software, daarmee de verantwoordelijkheid voor copyrightschendingen op zich nemend? Indien dit de enige mogenlijkheid voor juridische bescherming van afnemers is, betekend dat tevens dat iedere vorm van afgeleide werken volgens een copyleft licentie hiermee onder vuur liggen. Je kunt namelijk bij afgeleide werken onmogenlijk stellen dat je de originele autheur bent, niet?

    Kijkend naar de aard/oorsprong van CC en in het bijzonder de CC/by licentie, denk ik dat de text met name bedoeld is om mensen het recht te geven om afgeleide werken te maken. Door deze aard is het volgens mij onmogenlijk om statements/disclaimers omtrend de euthenticiteit van het totale werk op te nemen in de licentie. Dit sluit natuurlijk niet uit dat het hierdoor misschien mogenlijk is iemand aan te klagen voor de het vergrijp van een ander. De vraag wordt dan alleen wel wat er aangepast moet worden. De mogenlijkheid om werk te delen, of de mogenlijkheid mensen “onterecht” juridisch te vervolgen?

    Is er niet reeds jurispondentie op dit gebied? Het lijkt me namelijk dat dit een probleem is dat niet specifiek is voor de CC/by licentie.

  5. De filosofie van Creative Commons is mijns inziens, dat de auteur van een werk niet op schade aangesproken moet kunnen worden, omdat hij het “gratis” weggeeft. Anders zouden weinig auteurs bereid zijn de licentie te gebruiken.

    Maar als ik “creative-commonsmuziek” gebruik als filmmuziek voor een video, en het blijkt later dat die creative-commonsmuziek gejat is, dan gebruik ik die muziek in principe net zo illegaal als wanneer ik het “ergens op het Internet” vind, doordat iemand een CD illegaal op zijn site heeft gezet.

    Als gebruiker van “creative-commonsmuziek” is oplettendheid dus wel geboden. Als je de muziek bijvoorbeeld voor een radio-spotje wilt gebruiken, moet je zeker extra maatregelen nemen om (a) zeker te stellen dat het geen illegaal gebruik is of (b) ervoor te zorgen dat degene die jou die muziek leverde daarvoor garant staat.

  6. Ik denk dat je een en ander ook moet zien in het licht van de expansie van het auteursrecht, of althans van claims die erop gebaseerd zijn, op het internet (als Belg denk ik dan bv. aan de Google/Copiepresse-zaak).

    Tegenwoordig wordt zodanig veel en snel – al dan niet terecht – geclaimd dat een bepaald werk inbreuk maakt op het auteursrecht, dat het niet louter denkbeeldig is dat iemand die volledig te goeder trouw “zijn” werk publiceert onder een CC-licentie achteraf – opnieuw: al dan niet terecht – beschuldigd wordt van auteursrechtinbreuk.

    Mocht de licentieverlener te goeder trouw dan garanties hebben gegeven op het vlak van eigendom of vrijwaring tegen inbreukvorderingen, dan kunnen alle “licensees” zich tegen hem keren om hen te gaan vrijwaren tegen die inbreukvorderingen, met alle kosten vandien. Ik denk dus dat het vanuit CC een bewuste keuze was om CC-licentieverleners te goeder trouw te beschermen tegen vrijwaringsvorderingen voor ongegronde inbreukvorderingen.

    De terminologie van de licentie sluit m.i. ook niet uit dat een licentieverlener te kwader trouw w?l kan worden aangesproken door een licensee die . Het is niet omdat geen “garantie” wordt gegeven m.b.t. de intellectuele eigendom van het werk dat de licentieverlener niet meer kan aangesproken worden indien manifest blijkt dat hij op de hoogte was (of moest zijn, alhoewel dit uiteraard tot bijkomende discussies kan en zal leiden) van het feit dat het bewuste werk inbreuk maakte op het auteursrecht van een ander.

    Belangrijke nuance is wel dat die licensee de kwade trouw in hoofde van de licentieverlener zal moeten gaan bewijzen, wat niet altijd even makkelijk is.

  7. @Arnoud, interessante discussie dit, maar volgens mij is het zeer eenvoudig. Op het moment dat je niet zelf de rechthebbende bent noch gemachtigd om namens deze te handelen, dan ben je geen licentiegever en kun je je als ‘licentiegever’ die iets (onrechmatig) onder Creative Commons aanbiedt, ook niet beroepen op artikel 5 van de licentie.

    Verder wat betreft de inbreuk die je maakt, als blijkt dat de ‘licentiegever’ niet de rechthebbende is, dat is een probleem dat zich niet louter beperkt tot Creative Commons, maar bij illegale software die wel netjes in een niet van echt te onderscheiden doos zit heb je een zelfde probleem. In alle gevallen is de uiteindelijke inbreukmaker rechtstreeks aanspreekbaar door de rechthebbende en de inbreukmaker kan zijn schade weer verhalen op de ‘licentiegever’.

  8. Concreet voorbeeld :

    1. Ik download een muziekstuk van Jamendo.com (CC muziek portal)
    2. Ik mail de componist om te vragen dat hij bevestigt dat het effectief CC is, waardoor auteursrechten-vennootschappen niet moeilijk kunnen gaan doen
    3. De componist bevestigt dat hij de auteur (rechthebbende is) en dat het CC is
    4. Auteursrechten-vennootschap begint moeilijk te doen over het gebruik van de muziek (eist geld) omdat de naam van de componist ergens op een “ledenlijst” staat van een buitenlandse rechtenvereniging waarmee er wederkerigheidscontracten zijn
    5. Bij navraag bij de auteursrechten-vennootschap bevestigen zij dat ze wel de naam op een (buitenlandse) ledenlijst hebben, maar dat ze geen enkel nummer van hem terugvinden in hun databanken.
    6. Geen probleem, denk ik dan, want ik heb schriftelijke bevestiging van de rechthebbende … maar zij beweren van niet
    7. Na veel heen en weer geschrijf blijkt de rechthebbende dus ooit eens lid geweest te zijn van een rechten-beheersvennootschap (vb Buma), en niet op rechtmatige wijze ontslag genomen te hebben (hij wist zels niet eens dat hij nog lid was …)
    8. De betreffende gebruikte nummers zijn nooit gedeponeerd bij enige beheersvennootschap (omdat de rechthebbende overtuigd was dat hij geen lid (meer) was), doch onder CC licentie op de muziekportal geplaatst

    Waar sta je dan met je CC licentie en schriftelijke bevestiging van de rechthebbende ?

    Wat is de CC-licentie dan nog waard ?

    Wat kon ik als gebruiker meer doen dan het van een CC portal site ophalen (waar alles zowiezo CC is), en daar nog eens persoonlijke bevestiging over vragen aan de man in kwestie zelf ?

    Consultatie van de databank op de website van de auteursrechten-vereniging leverde geen resultaten op voor de betreffende auteur

    De rechtenvereniging bevestigd zelf dat geen enkel nummer gedeponeerd is, kunnen zij dan geld eisen voor muziek die niet eens aangegeven is, louter op basis van een “lidmaatschap” ?

    Zij zijn toch een doorbetaal-instantie ?

    De rechthebbende heeft dus eigenlijk 2 keer “gelogen” of “contractbreuk gepleegd” ten opzichte van zijn auteursrechten-beheersvennootschap. Maar moet ik als gebruiker hier dan het slachtoffer van zijn ?

    Moet de beheersvennootschap in kwestie haar “lid” dan niet vervolgen voor het onrechtmatig verlenen van toelatingen, terwijl deze contractueel verboden was om dit te doen ?

    IS het niet TE gemakelijk om alles op de “gebruiker” ter schuiven, terwijl deze alles gedaan had (binnen zijn mogelijkheden) om er zeker van te zijn dat het “clear” is …

    Dan zou je toch denken dat je alles gedaan hebt om zeker te zijn van je zaak, en 100% ter goeder trouw handelen, maar toch komen ze dan om de hoek met duistere manieren om toch nog geld te proberen vangen voor iets en iemand waarvan hiermee ook 100% duidelijk is dat het NOOIT bij de rechthebbende kan terechtkomen.

    Wat is de juridische grond van dit soort situaties ?

    Hopelijk zitten hier “slimme koppen” die mij verder kunnen helpen …

    Groeten,

    Pascal

  9. @Pascal, dat lijkt toch simpel, de componist is rechthebbende en als hij jou toestemming geeft dan heb je de benodigde licentie. Indien dat eventueel conflicteert met een overeenkomst die hij heeft gesloten met de rechten-beheersvennootschap, dan is dat niet jouw probleem, omdat jij toestemming hebt gekregen van de rechthebbende. Of zit er hier ergens een juridisch addertje onder het gras?

  10. @Arnout: als iemand jou geen toestemming kan geven, maar wel doet alsof, dan heb jij een probleem lijkt me. De persoon die w?l de toestemming kan geven, heeft immers niets (meer) te maken met wat die andere iemand zegt.

    Bij B/S geef je exclusieve licenties (of zelfs je auteursrechten?) aan de organisatie. Je bent daarna dus de zeggenschap kwijt over je werk. Wel maker, geen rechthebbende.

  11. Beste Arnoud,

    Je hebt misschien een punt, maar we leven nu eenmaal niet in een perfecte wereld. Bovendien kan het ook zonder CC wel eens voorkomen dat auteurs hun naam aan werken verbinden zonder dat we kunnen nagaan of dat wel klopt. Ik deel daarom de mening van vele reacties hierboven, dat in de praktijk dit probleem niet onoverkomelijk zal zijn.

  12. @Pascal, Arnoud: De rechtenorganisatie is een monopolist die misbruik maakt van haar marktmacht en haar contract is onredelijk bezwarend. Betreffende voorwaarde wordt vernietigd; probleem opgelost.

  13. @Arnout (en Pascal): Misschien is in dit geval het auteursrecht overgedragen aan de auteursrechtenvennootschap? In dat geval is de componist niet meer bevoegd om toestemming te geven. (Ah, zie bericht #10 van Arnoud.)

    Pascal maakt dan wel inbreuk, maar als hij kan aantonen voldoende zorgvuldig te werk te zijn gegaan zou een schadeclaim geen kans moeten maken. Wel zal hij voor toekomstig gebruik alsnog van de juiste persoon toestemming moeten krijgen.

    Wat voor “voldoende zorgvuldig” precies nodig is weet ik niet, maar als je zoals Pascal bij de maker zelf hebt ge?nformeerd kom je toch een heel eind, lijkt mij. Als je daarentegen een door een anonieme persoon op het internet gepubliceerde CC-gelicenseerde foto gebruikt, kun je je waarschijnlijk niet beroepen op zorgvuldigheid.

    Ik moet denken aan Rb. Roermond 17 april 2007, LJN BA3462:

    Duidelijk is dat Holbox geen toestemming had van [eiser] om de foto’s in het tijdschrift ‘Navenant’ te plaatsen. Holbox beroept zich in dit verband op de overeenkomst die zij met [journalist] heeft gesloten. Naar het oordeel van de kantonrechter ten onrechte. Immers, geenszins is gebleken dat [journalist] was te beschouwen als rechtverkrijgende van [eiser]. Het had op de weg van Holbox gelegen om een nader onderzoek in te stellen naar de identiteit van de fotograaf. De enkele omstandigheid dat zij te maken had met een deadline vormt geen excuus om dit onderzoek na te laten. Aldus heeft Holbox gehandeld in strijd met artikel 12 van de Auteurswet.

  14. @Arnoud e.a., zodra het auteursrecht op al het werk is overgedragen, dan is de auteur inderdaad niet meer de rechthebbende, bij een exclusieve licentie is er iets anders aan de hand. Door een derde partij ook een licentie (toestemming) te geven om het werk te gebruiken handelt de rechthebbende in strijdt met de eerder afgegeven exclusieve licentie, dat doet echter geen afbreuk aan de licentie die de derde partij krijgt.

  15. Als ik in eigen woorden mag samenvatten wat Arnout zegt: Als X van tekstdichter/componist/uitvoerende Y toestemming krijgt om een mp3 van het werk A via de website van X te distribueren, dan kunnen zij daarbij ook afspraken maken over de rechtenbetaling. Daarmee heeft X zijn verplichtingen voor het werk A voldaan; tot groot verdriet van Buma/Stemra/Stena die nu verhaal moeten gaan halen bij Y.

  16. Voor zover ik het begrijp is de exclusiviteit van een exclusieve licentie inderdaad slechts contractueel geregeld. Daar heeft een derde in beginsel dus geen last van. (Kan anders zijn als die derde weet heeft van de situatie en daar misbruik van maakt.)

    Blijft de vraag staan wat Buma/Stemra nu precies heeft: een exclusieve licentie, of een deels overgedragen auteursrecht?

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.