Oma moet van rechter foto’s kleinkinderen van social media verwijderen

Een oma moet de foto’s die ze van haar kleinkinderen op Facebook en Pinterest heeft geplaatst verwijderen, omdat dit zonder toestemming van de moeder gebeurde. Dat las ik bij Security.nl. Dit is weer zo’n vonnis dat tot vele misverstanden en broodjeaapverhalen gaat leiden. In de kern komt het (niet verrassend) erop neer dat als je iets publiceert op internet, je onder de AVG valt en dat als je geen goed verhaal hebt waarom je mag publiceren, je fout zit omdat je dan niet eens toestemming hebt gevraagd. Maar wie nu harde regels concludeert als “oma’s hebben toestemming nodig voor kleinkindfoto’s”, die zitten minstens zo fout.

De vrouw en haar dochter hebben vanwege een ruzie al ruim een jaar geen contact meer met elkaar. De dochter heeft drie minderjarige kinderen, waarvan de oma dus foto’s op Facebook en Pinterest publiceerde. De moeder maakte daar bezwaar tegen omdat zij nooit toestemming had gegeven. Ook de vader had aangegeven niet te willen dat de oma dit deed.

Toen zij desondanks daarmee door bleef gaan, stapte de dochter naar de rechter. Ze hanteerde daarbij de AVG als vordering, omdat een publicatie van een foto immers telt als een verwerking van persoonsgegevens onder die wet. En je kunt er veel sneller mee rondkomen dan de klassieke vordering op grond van schending portretrecht.

Voor juristen is het totaal niet vreemd dat een publicatie van informatie over iemand op internet telt als “verwerking van persoonsgegevens”. Dat weten we al sinds 2003, toen het Hof van Justitie bepaalde dat “Deze bijeenkomst gaat niet door omdat mevrouw Lindqvist haar been gebroken heeft” op je website zetten onder de Wbp valt. Maar omdat de Wbp geen tanden had, trok niemand zich daar wat van aan.

De AVG heeft wél tanden, ook privaatrechtelijk: een verbod met dwangsom of een schadeclaim zijn prima te eisen. En deze wet heeft een brede scope. Een belangrijke uitzondering is daarbij wel de zuiver huishoudelijke en persoonlijke verwerking, zeg maar je eigen adresboek of digitale fotomap. Die valt buiten de AVG. Alleen kun je je afvragen of een publicatie op internet nog wel “persoonlijk” is, als willekeurige anderen deze kunnen zien. Daar had de oma niets over gezegd, het was niet duidelijk hoe afgeschermd de foto’s waren. En dan ga je als rechter maar uit van “ze zijn publiek” en dan val je dus buiten de uitzondering.

Dan gaat het mis:

In de UAVG is bepaald dat voor het plaatsen van foto’s van minderjarigen, die de leeftijd van 16 jaren nog niet hebben bereikt, toestemming van hun wettelijke vertegenwoordiger(s) is vereist.

Dat is niet wat in de UAVG staat en het is een van de hardnekkigste misverstanden. Artikel 5 UAVG zegt dat als toestemming nodig is, je bij minderjarigen toestemming van de ouders moet hebben. En dat is nadrukkelijk wat anders dan dat toestemming nodig is voor een verwerking. De AVG kent immers zes grondslagen, niet alleen de grondslag toestemming. Als jij een rechtsgeldige overeenkomst met een minderjarige hebt en daarvoor is verwerking van zijn persoonsgegevens nodig, dan is ouderlijke toestemming voor die verwerking niet aan de orde. (Concreet: een kind van 12 bestelt bij jou een doos Lego en jij geeft zijn adresgegevens aan PostNL voor het vervoer. Ouderlijke toestemming niet nodig, niet voor de verwerking en niet voor de bestelling an sich.)

Het is natuurlijk wel een vraag welke grondslag de oma dan had kunnen aanvoeren. De enige optie zou het eigen gerechtvaardigd belang zijn, wat neerkomt op dat oma een journalistiek belang zou inroepen (“verspreiding van feiten, ideeën en opvattingen”, niet voorbehouden aan media-organisaties). Maar zelfs bij een hardnekkig pleitbevechter voor een ruimhartige journalistieke exceptie in de AVG als ik zie ik niet hoe publicatie van die foto belangrijker is dan de privacy van het kind. In ieder geval niet in deze situatie waarin er kennelijk ook een ouder-kind conflict is.

Arnoud

18 reacties

    1. Nee, dat denk ik niet. Toestemming kun je niet afleiden uit andersoortige handelingen. Dat ik zelf iets publiceer op plek A (mijn Facebookfeed) is geen argument dat jij het op plek B (jouw Facebookfeed) mag publiceren. En het feit dat informatie in het publiek domein staat, is voor de AVG irrelevant bij de vraag welke grondslag je hebt.

          1. Maar was de crux van die hele uitspraak onder het auteursrecht niet dat je juist geen openbaarmaking doet, maar dat de oorspronkelijke plaatser dat doet. Die feiten veranderen niet als je een andere wet gaat toetsen, dan kan je toch geen verwerking hebben gedaan?

            Of is wijzen naar waar persoonsgegevens staan al een verwerking, want dan haal je een heel grote baggerput over je heen.

            1. Een openbaarmaking in de Auteurswet heeft nul te maken met verwerking in de AVG. Twee wetten, twee systemen. Het is doodnormaal dat de ene wet iets toelaat terwijl de andere zegt van niet.

              Maar hmm of embedden verwerken is, dat is nog wel een leuke. Ik doe dan niets zou je zeggen. Hooguit de iframe code intypen. Beslis ik dan over de inhoud van de frame?

          1. Betekent dat dan ook dat gescheiden ouders elkaar toestemming moeten gaan vragen als ze foto’s van hun eigen kind plaatsen? Dat wordt al snel lelijk dan. En zo niet en 1 ouder dat zelfstandig kan beslissen, waarom zou die ouder dan niet ook zelfstandig kunnen beslissen dat een ander dat mag? Of specifieker, als hij dat zelf wel mag, mag hij er ook opdracht toegeven aan een ander om namens hem dat te doen. Hoe ga je dat onderscheiden van toestemming.

            Nog een leuk dingetje om in een vechtscheiding mee te treiteren…

  1. Op facebook kan je toch gewoon kritisch zijn met vie je bij je vrienden/kennissen/etc… plaatst.

    Als je dan de foto’s plaatst voor alleen een beperkte groep vrienden en aandraagt dat dit niet openbaar is, maar dezelfde groep die je anders een privé foto album zou laten zien, dan kom je m.i. gewoon weer in de privé sfeer en zouden de ouders bot moeten vangen.

  2. Waar zit in deze casus het element “een rechtstreeks aanbod van diensten van de informatiemaatschappij aan een kind” uit artikel 8 AVG? Door het plaatsen op social media, en mogelijk daardoor publiceren van foto’s van kinderen, biedt toch niemand aan die kinderen een dienst aan? Ja, Facebook c.s. biedt een dienst aan aan die oma. Maar in de verordening staat “aan een kind”.

  3. Dus Arnoud stelt eigenlijk, als ik hem goed begrijp, dat het vonnis juist is, maar de motivatie (4.6) fout. Cassatie! Toch? O nee, eerst hoger beroep.

    Trouwens, in 4.6. moet “is vereist” eigenlijk “vereist is” zijn. Vind ik. Maar ik ben een zeikerd. Dus mede gelet hierop is dit vonnis nietig en van nul en generlei waarde. Dat is mij mening en daar moet uw het mee doen. En gaat over tot de orde van de dag, dat ook nog.

  4. Trouwens, zomaar zelf dwangsommen aan iemand opleggen (zoals de moeder volgens 2.5 probeerde), dat kan toch helemaal niet? Ybeltje Berckmoes probeerde dat ook, en toen was ze weg. Niet geheel toevallig misschien.

    Of nee, de moeder bedoelde dat haar advocaat aangaf dat de rechter waarschijnlijk zulke dwangsommen zou gaan opleggen, maar dat heeft ze verkeerd begrepen. Nou ja, de rechter heeft het voor kennisgeving aangenomen, en doet zijn resp. haar eigen ding. En zo hoort het ook.

  5. In de Nederlandse Uitvoeringswet AVG is bepaald dat de vereiste toestemming van de ouders niet alleen geldt bij diensten v/d infomaatschappij aan een kind, maar in alle gevallen waarin toestemming nodig is voor verwerking van persoonsgegevens van een kind. Die optie hebben de lidstaten gekregen in de AVG en dat heeft Nederland dus gebruikt.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.