Uit een recente discussie alhier:
Stel je voor dat mijn camera beelden opneemt van iemand uit de buurt die een misdrijf begaat (zeg, iemand zwaar lichamelijk letsel toebrengt). Als de politie dan weet dat ik een camera heb zullen ze die beelden willen hebben, en die dan vorderen zodat die als bewijs kunnen dienen. Wat nu als ik bij mezelf denk “Ja die persoon die ken ik, die is zeer agressief, dus als die weet dat hij dankzij mijn camerabeelden veroordeeld is dan komt ‘ie vast verhaal halen, of wraak nemen op mij of mijn gezinsleden”, en daarom wis ik die beelden direct. Is dat dan strafbaar?Dat is een goeie vraag. Je hoort vaak dat “vernielen van bewijs” strafbaar is, maar laten we eens nagaan hoe dat precies zit. Artikel 189 Strafrecht regelt onder meer de strafbaarheid van het wegmaken van bewijs (tot 6 maanden cel):
[Strafbaar is] hij die nadat enig misdrijf is gepleegd, met het oogmerk om het te bedekken of de nasporing of vervolging te beletten of te bemoeilijken, voorwerpen waarop of waarmede het misdrijf gepleegd is of andere sporen van het misdrijf vernietigt, wegmaakt, verbergt of aan het onderzoek van de ambtenaren van de justitie of politie onttrekt;We nemen even aan dat het gaat om een misdrijf, zoals een overval, beroving of mishandeling, dat op beeld is vastgelegd door je camera. Bij overtredingen (je filmt iemand die door rood licht rijdt) is dit artikel niet van toepassing.
Strafbaar is dus het wegmaken van “sporen van het misdrijf”. De videobeelden van het misdrijf zijn aan te merken als dergelijke sporen. Je maakt die weg, want je gooit de data erop weg zodat er niets meer te onderzoeken over is. De enige vraag is dan nog of je dit doet met het genoemde oogmerk: het misdrijf bedekken (verhullen, verbergen) of de opsporing/vervolging bemoeilijken.
De vraagsteller noemt een heel ander motief, namelijk angst voor jezelf. Er is echter een uitspraak uit 2013 waarin een discotheek-eigenaar videobeelden van een mishandeling voor zijn deur had gewist met als motivatie de reputatie van de disco te beschermen. Dat was geen legitiem motief: alleen de angst om zélf vervolgd te worden op basis van die beelden, of directe bloedverwanten beschermen kan een uitzondering zijn (lid 3). Het motief van angst voor jezelf is uiteindelijk nog steeds het oogmerk om het te willen wissen om zo nasporing of vervolging te bemoeilijken. Oftewel: waarom je de vervolging wilde bemoeilijken, doet er niet toe.
Ik kan angst voor represailles goed billijken, maar met deze beperkte uitzondering in de wet zie ik niet hoe je dat juridisch kunt rechtvaardigen. Behalve wellicht als noodweer, je zat acuut hoog in je angst en wiste in totale paniek de beelden want de verdachte stond met een knuppel voor de deur, zoiets. Mijn conclusie is dus: ja, als je videobeelden wist terwijl je weet dat er een misdrijf op staat, dan is dat strafbaar.
Ben je bang dat je voor zulk wissen vervolgd zou worden, dan is denk ik de enige tip om structureel en automatisch beelden te wissen. Gebeurt het wissen namelijk altijd automatisch na 72 uur en hoor je pas daarna dat je daarmee bewijs hebt gewist, dan ben je niet strafbaar want dan ontbreekt de opzet. De reden dat ik “altijd” en “structureel” zeg is omdat je dat kunt aantonen. Wis je nooit iets en nu nét die ene video met dat misdrijf erop, dan is het buitengewoon ongeloofwaardig dat je niet wist van die gebeurtenis.
Arnoud
Staat niet actief bewaren gelijk aan wegmaken? Stel je hebt ingesteld dat beelden na 72 uur automatisch verwijderd worden, maar bij veel beelden druk je handmatig op een knop om die te archiveren zodat ze niet verwijderd worden. Kunnen ze het je dan kwalijk nemen dat je dat niet gedaan heb voor deze specifieke beelden?
Waarom is dit je werkwijze? Omdat je niet de alle beelden waarop een vogel of een voorbij rijdende auto de bewegingssensor activeerde wilt bewaren. Waarom heb je de beelden van de vechtpartij niet bewaard? Geen plicht om dat te doen / ik sla alleen beelden op waar ik een eigenbelang bij heb, dat had ik niet bij deze vechtpartij.
Het maakt volgens mij wel uit of je de beelden bekeken hebt, met daarbij de mogelijkheid om op de bewaarknop te drukken of dat je de beelden totaal niet bekeken hebt. In het eerste geval zou een OvJ kunnen beargumenteren dat je de bewuste keus gemaakt hebt om de beelden te laten wissen door passief te blijven en geen opdracht te geven aan het apparaat om het bewijsmateriaal te bewaren.
De beelden wissen terwijl je weet wat erop staat, kan heel goed een strarfbaar feit opleveren. Als jij bekent dat je “veel” beelden bekijkt, weet ik vrij zeker dat Justitie daarop doorvraagt tot je iets zegt dat het aannemelijk maakt dat je ook net die beelden bekeken hebt (“kan het niet uitsluiten” is zo’n dodelijke zin). Dan heb je dus bewust het wisproces laten gaan, en dat is genoeg.
“Alleen eigenbelang” is voor de wet te mager, jij hebt het wetboek van strafrecht te respecteren en moet dus ook dat belang meenemen.
Toch zou ik zeggen, zelfs als je weet dat er een misdrijf op stond, maar je verwijdert de beelden om schijfruimte vrij te maken (met de hand of automatisch), dat je dan niet strafbaar bent. Immers je verwijdert de opnamen voor je eigen doeleinden, namelijk om je schijf leger te maken. Dat is niet “met het oogmerk” om opsporing te verhinderen, alhoewel dat wel ook een gevolg van het handelen is.
Voorwaardelijke opzet? “Er is sprake van voorwaardelijk opzet als de verdachte bewust de aanmerkelijke kans op het gevolg aanvaardt.” Stel je hebt een agressieve hond. Je wil op zich niet dat je hond een andere hond beet, maar je laat ‘m loslopen en hij deed het toch. Je oogmerk van het loslopen was de hond lekker laten rennen, maar je hebt dan voorwaardelijke opzet op een andere hond letsel toebrengen.
Ik vind de formulering ‘voorwerpen waarop of waarmede het misdrijf gepleegd is of andere sporen van het misdrijf’ opvallend.
‘Voorwerpen waarop of waarmede het misdrijf gepleegd is’ zijn natuurlijk nogal concreet en onbetwistbaar zeer belangrijk. ‘of andere sporen van het misdrijf’ is, aan de ander kant, zodanig breed en vaag dat vrijwel alles eronder kan vallen.
Gezien de extreme concreetheid van het eerste, kan ik me goed voorstellen dat ‘andere sporen van het misdrijf’ ook veel concreter moet worden worden uitgelegd dan Arnoud doet (maar daarvoor zouden we in de parlementaire geschiedenis moeten kijken). Ik kan me goed voorstellen dat die ‘andere sporen’ eerder begrepen moeten worden als bijvoorbeeld een document met voorbereidingen voor een bankoverval of een auto waarin een moordslachtoffer vervoerd is, of zelfs een opname die met opzet gemaakt is als documentatie van het misdrijf.
Een opname waarop toevallig het misdrijf deels te zien is valt voor mijn gevoel eerder in de categorie ‘info over het misdrijf’ dan ‘sporen van het misdrijf’. Zo’n opname is eigenlijk niet meer dan een herinnering van een ooggetuige die hij in zijn dagboek heeft neergeschreven geschreven, maar dan objectiever.
Een verbod op vernietigen van een toevallige opname komt, voor mij, dan ook wel heel dicht in de buurt van een ‘verplichting tot herinneren’ (dat is wat anders dan een verplichting om te getuigen) en dus eigenlijk op een inbreuk op het prive houden van prive-overwegingen/gedachten. Dit is een tweede reden dat ik me goed kan voorstellen dat de wet niet zo breed bedoeld is als Arnoud hem uitlegt.
Kortom: een dergelijke opname zou je inderdaad ‘sporen van het misdrijf’ kunnen noemen, maar ik kan me ook voorstellen dat een dergelijke interpretatie het oprekken van de wet inhoudt, verder dan hij ooit bedoeld is.
Ik snap je zorg, maar de Hoge Raad heeft dus in dat aangehaalde arrest bevestigd dat beveiligingsbeelden dergelijke ‘sporen’ zijn. Ik wil best de parlementaire behandeling gaan zoeken (het artikel is vrij oud) maar een recent HR artikel lijkt me beter dan een memorie van toelichting uit de jaren zestig?
In theorie heb je gelijk dat je beter een recent arrest kunt bekijken maar:
Ten eerste ging die zaak over over A189.1.3, niet over 189.1.2. Het derde lid heeft niet dezelfde bepaling over het oogmerk, maar een heel andere.
Ten tweede ging die zaak over de uitzondering op basis van A189.3, en de vraag of die van toepassing is op vervolging van de persoon zelf, of alleen op vervolging van aanverwanten.
Het arrest zegt dus niets over de uitleg van wat ‘sporen’ zijn en of opgeslagen camerabeelden daaronder vallen.
[Het is goed mogelijk, BTW, dat de vraag in de casus eerder onder A189.1.3 valt dan onder A189.1.2. Maar ook dan kom je in de knoop met het oogmerk. In sub3 staat: ‘met het oogmerk om de inbeslagneming daarvan te beletten, te belemmeren of te verijdelen’, terwijl er in deze casus geen sprake is van inbeslagname, maar alleen een vordering tot inzage of een kopie]
Dat vraag ik me toch af. Het is heel goed mogelijk, zelfs logisch, dat je vervolging van de dader helemaal niet wilt bemoeilijken, dat je als goed burger graag wilt dat hij vervolgd wordt, maar dat je alleen wilt bemoeilijken dat de dader de oorsprong van het bewijsmateriaal kan achterhalen.
De oorsprong van het bewijsmateriaal is iets heel anders dan de ‘sporen van het misdrijf’ zelf. Het ene is metadata van het andere.
Dat er voorlopig geen realistische mogelijkheid is om dat te doen verandert niets aan het oogmerk.
Stel dat je bijvoorbeeld, met behulp van AI, onder toezicht van een notaris om vervalsing te voorkomen, een 3-D beeldbestand kunt creeeren van het misdrijf, zodat het camerastandpunt en de identiteit van de maker niet te achterhalen zijn, maar de plaats en datum wel, en dat bestand anoniem indient.
Ben je dan nog steeds strafbaar?
Arnoud,
Bedankt voor het zo snel en inhoudelijk uitgebreid ingaan op mijn vraag.
Vooraf aan de juridische vraag kan je je ook een ethische vraag stellen. Namelijk ‘stel je voor dat een buurtgenoot zo zou handelen als het jou of een dierbare overkomt (en dus de dader lastiger te vervolgen is), wat zou je daarvan vinden? Zou je er dan anders naar kijken’? En bovendien, waarom heb je een camera als je vervolgens niet wilt dat beelden ingezet kunnen worden? Of alleen als jezelf hulp nodig hebt?
Maar goed, dan even een praktische tussenweg: Je hoeft niet met naam en adres in het strafdossier; omwille van de veiligheid kan dat ook onder een code.
Twee weken na deze blogpost kwam een artikel op tweakers over dat woonadressen van burgers die camerabeelden delen makkelijk te vinden zijn:
https://tweakers.net/nieuws/218710/woonadressen-burgers-die-beelden-delen-met-politie-vindbaar-via-online-vonnissen.html