Categorie: Security

De Nederlandse politie zegt bij de chatapp Telegram telefoonnummers op te kunnen vragen die gebruikers juist geheim willen houden, zo ontdekte BNR via een Woo verzoek. Op de eigen website meldt Telegram dat het deze gegevens alleen deelt als het een gerechtelijk bevel ontvangt dat de betreffende gebruiker een terreurverdachte is. Eindelijk een kans me op te winden over die mega-irritante term “gerechtelijk bevel”.

Bij Security.nl leggen ze uit:

Op de formulieren die door de politie zijn gedeeld blijkt dat het om zogenoemde ‘emergency disclosure requests’ gaat. Meerdere chatdiensten bieden opsporingsdiensten deze optie om gegevens van gebruikers op te vragen als er sprake is van onmiddellijk dreigend levensgevaar. Dat opsporingsdiensten deze mogelijkheid ook bij Telegram hebben staat niet op de website van de chatdienst vermeld.

Maar dat iets niet op je website staat, betekent natuurlijk niet dat je het niet hoeft te doen. De wet is de wet, en zeker bij telecom-vorderingen kan de politie heel erg veel. En nee, daar is lang niet altijd tussenkomst van een rechter bij nodig.

Wat me bij mijn irritatie brengt: die term “gerechtelijk bevel” is natuurlijk de letterlijke vertaling van “court order”, de Amerikaanse constructie waarbij een rechtbank oordeelt over een kwestie en dan een -meestal voorlopige- uitspraak doet. Dat kan bijvoorbeeld een gag order zijn, hou je mond hierover, maar ook een bevel tot afgeven van gegevens of verwijderen van een publicatie.

De court order verscheen als term in websitevoorwaarden en dergelijke omdat dit het mechanisme is waarmee je in de VS dingen afdwingt. Niet eens met de publicatie? Wil je weten wie hier achter zit? Zoek je een persoon voor je schadeclaim? Haal maar een court order en dan doen we wat daarin staat. En zónder court order kun je roepen wat je wilt, maar blijven we lekker zitten waar we zitten.

De misvatting is hiermee ontstaan dat áltijd een court order nodig is, oftewel dat er altijd een rechter naar moet kijken. Wat niet waar is: in Nederland is bijvoorbeeld afgifte van NAW-gegevens van klanten zonder rechter verplicht, en je kunt schadeclaims krijgen als je daar niet aan meewerkt.

In het strafrecht is het allemaal iets strenger en vooral formeler. Maar we hebben een gelaagd systeem, waarbij de benodigde checks and balances afhangen van de ernst van de gevorderde maatregelen én van het achterliggende misdrijf. Neem bijvoorbeeld artikel 126na Strafvordering:

In geval van verdenking van een misdrijf kan de opsporingsambtenaar in het belang van het onderzoek een vordering doen gegevens te verstrekken terzake van naam, adres, postcode, woonplaats, nummer en soort dienst van een gebruiker van een communicatiedienst. Artikel 126n, tweede lid, is van toepassing.

Volgens dit artikel mag dus iedere politieagent vorderen tot afgifte van NAW gegevens en nummer (ip-adres, telefoonnummer, etc) van een gebruiker wanneer er vermoedelijk een misdrijf is gepleegd. Het maakt niet uit welk misdrijf. Hierbij is dus géén tussenkomst van de rechter nodig, dit mag de agent gewoon vragen en je moet dat dan geven als dienstverlener.

De reden dat dit zo mag, is omdat dit vrij basale gegevens zijn en een misdrijf toch wel iets ernstigs is. Met deze gegevens kan de politie dan bijvoorbeeld nagaan of het ip-adres matcht met het ip-adres dat men op een oplichtingssite vond.

Een agent mag hiermee echter géén inhoud van bijvoorbeeld mailboxes vorderen, want die gegevens staan hier niet genoemd. Daarvoor zou je bijvoorbeeld artikel 126nd inzetten:

In geval van verdenking van een misdrijf als omschreven in artikel 67, eerste lid, kan de officier van justitie in het belang van het onderzoek van degene van wie redelijkerwijs kan worden vermoed dat hij toegang heeft tot bepaalde opgeslagen of vastgelegde gegevens, vorderen deze gegevens te verstrekken.

Dit mag dus alleen als het gaat om een ernstig misdrijf – artikel 67 Strafrecht bevat een lijst met wat we “ernstig” vinden. En de vordering moet gedaan worden door een officier van justitie, dus niet door iedere willekeurige opsporingsambtenaar. Dat is dus een iets hogere lat.

De rechter-commissaris komt in beeld als het nóg wat strenger moet, bijvoorbeeld bij het vorderen van gegevens die aan te merken zijn als bijzondere persoonsgegevens. Die zijn in artikel 126nd uitgesloten (lid 2) van de vordering. Wil de officier dat toch, dan moet zhij naar artikel 126nf:

1. In geval van verdenking van een misdrijf als omschreven in artikel 67, eerste lid, dat gezien zijn aard of de samenhang met andere door de verdachte begane misdrijven een ernstige inbreuk op de rechtsorde oplevert, kan de officier van justitie, indien het belang van het onderzoek dit dringend vordert, van degene van wie redelijkerwijs kan worden vermoed dat hij toegang heeft tot gegevens als bedoeld in artikel 126nd, tweede lid, derde volzin, deze gegevens vorderen.
2. (…)
3. Een vordering als bedoeld in het eerste lid kan slechts worden gedaan na voorafgaande schriftelijke machtiging, op vordering van de officier van justitie te verlenen door de rechter-commissaris. Artikel 126l, zevende lid, is van overeenkomstige toepassing.

Hier bepaalt lid 3 dus dat een rechter-commissaris nodig is, deze machtigt de officier om de vordering te doen. Maar er is hier nóg een eis bijgekomen: het ernstige misdrijf moet nu ook nog eens “een ernstige inbreuk op de rechtsorde” opleveren, wat een nog weer hogere inhoudelijke toets betekent.

En om dan weer het bericht van BNR erbij te pakken: het gaat hier dus om telefoonnummers, wat een ‘licht’ gegeven is en waarvoor dus iedere opsporingsambtenaar een vordering mag doen bij verdenking van enig misdrijf. Daarvoor is dus zeer zeker geen rechter-commissaris nodig. Waarom Telegram dit niet op de site vermeldt, weet ik niet.

Arnoud

 

 

 

Een Brits wetvoorstel dat het mogelijk moet maken om versleutelde chats te scannen op kindermisbruikmateriaal is flink afgezwakt. Dat meldde Tweakers vorige week. Pas als het ’technisch mogelijk is’ om chats te scannen ondanks versleuteling, komt men hierop terug. Wel moet markttoezichthouder Ofcom zijn macht gebruiken om van bedrijven te eisen dat ze ‘hun best doen’ om oplossingen voor het probleem te vinden.

De Online Safety Bill, zoals de wet heet, was al geruime tijd zeer controversieel vanwege haar plicht aan techbedrijven om desgevraagd versleutelde chats toegankelijk te maken voor Justitie. Bedrijven als Signal en WhatsApp hadden gedreigd hun product uit het VK terug te trekken als deze plicht in de wet zou komen.

De voorgestelde constructie was dat men onder de wet verplicht zou zijn achterdeurtjes of dergelijke in te bouwen, zonder het adequate karakter van de beveiliging te beschadigen. Dat dit niet kan, is een waarheid als een koe, maar dat heeft nog nooit een publiciteitsbeluste politicus tegengehouden het toch te eisen.

Het nieuwe voorstel is wat afgezwakt, aldus Wired:

Under the bill, the regulator, Ofcom, will be able “to direct companies to either use, or make best efforts to develop or source, technology to identify and remove illegal child sexual abuse content—which we know can be developed,” Scully said.

De toezichthouder moet dus uitzoeken welke technologie er zoal beschikbaar is, en dan van de techbedrijven eisen dat die een “best effort” (goeie inspanning) maken om te kijken of dat kan werken. Daar zitten genoeg mensen die daar met goede motivatie jaren over doen om te concluderen dat het niet kan werken, dus ik snap wel dat de conclusie is dat de wet hiermee effectief om zeep geholpen is.

Arnoud

 

 

Nederlandse rechters mogen erop vertrouwen dat in Frankrijk ontsleutelde berichten uit gehackte cryptotelefoons als bewijs kunnen dienen in strafzaken. Dat meldde de NOS alweer een maandje geleden. De Hoge Raad bevestigt daarmee dat de vele Nederlandse zaken met afgetapte cryptogesprekken door kunnen gaan, en gaat voorbij aan de bezwaren van de vele verdachten in die zaken.

Sinds 2021 worden er vele strafzaken gevoerd waarbij chats uit de diensten Encrochat en SkyECC worden gebruikt als bewijs. Ik blogde toen:

De precieze details van de hack zijn nog steeds onduidelijk, maar het komt erop neer dat de Franse Justitie in samenwerking met de Nederlandse politie binnen wist te dringen in de infrastructuur van Encrochat en van daaruit malware op de telefoons wist te pushen. Althans, malware voor de criminelen – voor de politie was het natuurlijk een legitieme afluister- en kopieertool. Aldus wist men vele, heel vele criminele transacties en overleggen te pakken te krijgen, wat tot een golf aan arrestaties en strafzaken leidde.

De discussie gaat erover of de Franse justitie dit wel legaal (naar Frans strafvorderingsrecht) had uitgevoerd. En als dat niet het geval bleek, wat de Nederlandse rechter dan zou mogen doen met dit onrechtmatig verkregen bewijs.

De Hoge Raad beëindigt nu de discussie door uit te gaan van nationale soevereiniteit:

Het behoort niet tot de taak van de Nederlandse strafrechter om te toetsen of de wijze waarop het onderzoek onder verantwoordelijkheid van de buitenlandse autoriteiten is uitgevoerd, strookt met de rechtsregels die gelden in het betreffende land voor het uitvoeren van dat onderzoek. Zou de Nederlandse strafrechter wel tot zo’n toetsing overgaan, dan levert dat een aantasting op van de soevereiniteit van dat land. … Om deze redenen worden de beslissingen van de buitenlandse autoriteiten die aan het verrichte onderzoek ten grondslag liggen, gerespecteerd en wordt ervan uitgegaan dat het onderzoek rechtmatig is verricht. Dat is uitsluitend anders als in het betreffende land onherroepelijk is komen vast te staan dat het onderzoek niet in overeenstemming met de daarvoor geldende rechtsregels is verricht.

Dit geldt ook wanneer je als verdachte stelt dat het onderzoek van die buitenlandse autoriteit je grondrechten schendt uit het EVRM of andere verdragen. Want ook een toetsing van zo’n schending is een schending van soevereiniteit – daar mogen de Fransen zélf over nadenken.

Het maakt hierbij niet uit of er Nederlandse politiemensen hebben meegeholpen bij het onderzoek. Als het onderzoek formeel wordt uitgevoerd door Frankrijk, dan vallen die Nederlanders onder het Franse strafprocesrecht en wordt het geheel beoordeeld naar Frans recht.

Een vervolgpunt is de controleerbaarheid van het bewijs. Als verdachte moet je kunnen controleren wat er tegen je wordt gebruikt, maar in de praktijk blijkt dat nogal moeilijk met die berichten. Hoe veel rechten heb je, moet je volstaan met de Excelsheet die het OM je geeft of mag je de ruwe data door een eigen onderzoeksinstelling laten doorzoeken?

De Hoge Raad danst een beetje om het punt heen:

Voor de beoordeling of een verzoek van de verdediging tot het voegen van stukken bij de processtukken voldoende is onderbouwd, is mede van belang of en, zo ja, op welke wijze door het openbaar ministerie al faciliteiten aan de verdediging zijn geboden om de in de zaak beschikbare digitale databestanden te raadplegen. Waar het gaat om de beoordeling door de rechter-commissaris op grond van artikel 34 lid 4 Sv of om de uitvoering door de rechter-commissaris van het door de zittingsrechter gelaste nadere onderzoek, staat geen rechtsregel eraan in de weg dat, in het geval dat voor het raadplegen of onderzoeken van grote digitale databestanden specifieke technische kennis is vereist, de rechter-commissaris zich laat bijstaan door een op dat terrein deskundige persoon.

Hiermee lijkt de HR genoeg ruimte te laten voor de huidige praktijk: je krijgt een lijst met de chats die men als primair bewijs tegen je gebruikt, je mag concrete vragen stellen waar je dan nadere datadumps van krijgt, maar de ruwe data die blijft in het systeem.

Arnoud