Internetrecht door Arnoud Engelfriet

De persoonsgegevens van een onbekend aantal ANWB-leden liggen mogelijk op straat door een datalek bij een incassobureau. Dat meldde Nu.nl onlangs. Het gaat om mensen die in contact zijn geweest met Trust Krediet Beheer (TKB), dat namens de ANWB betalingen incasseert bij wanbetalers. Het datalek betreft gijzelsoftware (ransomware) dat gegevens van TKB ontoegankelijk had gemaakt. De ANWB informeerde meteen haar leden, wat heel netjes is maar wel vragen opriep: hoezo is dit nu een datalek onder de AVG?

Meestal denken mensen bij de term ‘datalek’ aan het beschikbaar komen van persoonsgegevens bij onbevoegde derden. Bijvoorbeeld wanneer iemand zonder wachtwoord bij een database weet te komen of als een Excel naar de verkeerde is gemaild. Maar de wettelijke definitie (artikel 4 AVG) is breder:

een inbreuk op de beveiliging die per ongeluk of op onrechtmatige wijze leidt tot de vernietiging, het verlies, de wijziging of de ongeoorloofde verstrekking van of de ongeoorloofde toegang tot doorgezonden, opgeslagen of anderszins verwerkte gegevens;

Ook “vernietiging” en “verlies” zijn vormen van datalekken. Heb je je administratie maar op één datadrager en gaat die verloren, dan heb je dus een datalek in de zin van de AVG: je kunt de status van je administratie dan niet meer reproduceren. Je kunt dan bijvoorbeeld niet meer zeggen wie nog moet betalen of wie geld van jou krijgt, dan zijn persoonsgegevens (informatie over mensen) dus verloren. Dit is dus waarom je een backup moet maken.

In het geval van de ANWB en haar incassobureau TKB lijkt het onwaarschijnlijk dat de ANWB haar ledenadministratie kwijtgeraakt is door de ransomware bij TKB. Hooguit zijn de gegevens bij TKB zelf (wie hebben we aangemaand, wie heeft al betaald, welke reactie kregen we op onze laatste sommatie) verloren gegaan, maar het lijkt me vrij sterk dat men geen backup heeft. Hoewel je dat nooit zeker weet.

Ik vermoed echter dat men dit als datalek behandelt vanwege een andere reden. Al geruime tijd wordt gewaarschuwd dat ransomware niet alleen data gijzelt maar het vaak ook steelt. Als je toch al bij alle data kunt, waarom zou je dan niet even een kopietje trekken om daar achteraf misdadige dingen mee te doen? “Dank je voor het betalen voor de sleutel, dat bewijst dat je je zorgen maakt over deze data, graag nog eens 1 bitcoin want anders zet ik je klantendatabase op internet”. Dus dan is ransomware een datalek zelfs als je nog goede backups hebt.

De ANWB waarschuwt in haar mail (via) dan ook vooral om op te letten voor misbruik van je contact- en facturatiegegevens. Want een nepfactuur voor lidmaatschap 2022 is natuurlijk een leuke bijverdienste voor dit soort criminelen.

Arnoud

Een lezer vroeg me:

Als ik als IT-medewerker een bepaalde klant bezoek, moet ik me identificeren aan de deur. Fair enough, maar sinds kort moet mijn identiteitsbewijs in een scanner “ter verificatie”. Ik heb daar vraagtekens bij want als bezoeker kun je niet controleren wat de hardware en software (“Paspoort scanner” en een standaard Windows PC) wel en niet doet. Men zegt dan wel dat alles in het apparaat gebeurt en niets wordt opgeslagen, maar hoe controleer je dat? En mijn werkgever zegt dat ik gewoon naar binnen moet. Wat moet ik nu doen?

Inzet van zo’n kastje lijkt me op zich geen probleem. Dat ondersteunt de taak die je toch al hebt, en past binnen de goede uitvoering van die noodzakelijke identiteitscontrole. Je had toch al onderbouwd (op papier) waarom je die controle moest doen, nietwaar?

Het is natuurlijk lastig te zien voor mensen wat er gebeurt met hun gegevens. Zelfs als het los kastje met alleen een stroomkabeltje is, dan nog zou deze via wifi van alles door kunnen geven. Dat mag niet als daar geen goede reden voor is.

Er zijn bedrijven die online identiteitsverificatie / ID controle doen; het kastje is dan alleen een scanner en verzendapparaat naar de dienstverlener die dan de resultaten teruggeeft. Als dat is hoe het bedrijf werkt, dan kan dat (dat bedrijf is dan een verwerker immers) maar dat moet dan wel duidelijk uitgelegd worden.

Dat is dan ook het theoretische antwoord: er mag niets dat niet duidelijk is toegelicht, dus op zijn minst moet je kunnen vragen wat er gebeurt en moet de beveiliger/portier/receptionist hier adequaat antwoord op kunnen geven. Bijvoorbeeld met een folder met toelichting.

Voel je je daar niet prettig bij, of heb je twijfels over of het allemaal wel klopt, dan heb je niet zo heel veel mogelijkheden ben ik bang. Je kunt als individu geen DPIA afdwingen, en eisen dat de AP langskomt is ook niet zo kansrijk ben ik bang.

De enige optie die ik zie is dat je naar je werkgever gaat. Die heeft immers een zorgplicht: een goed werkgever laat de privacy van zijn personeel niet in gevaar komen. Die moet dus bij die klant nadere informatie en/of waarborgen eisen, of misschien zelfs wel een ander protocol verzinnen. Ik heb zelf wel eens een klant geadviseerd om de standaardmonteurs een vaste bezoekerspas te geven. Dat is dan eenmalig een handmatige controle van identiteit, en daarna toegang met die pas.

Arnoud

Het Britse bedrijf Ticketmaster heeft een boete gekregen voor een datalek in 2018, las ik bij Nu.nl. Door een kwetsbaarheid in de chatbot op de website konden derden toegang krijgen tot betaalgegevens van 37.000 creditcardhouders, en in theorie zelfs 9.4 miljoen mensen uit de hele EU. Opmerkelijk aan de zaak vond ik vooral dat die chatbot een ingekochte component was en dat de leverancier al enige tijd op de hoogte was van het lek.

Het boetebesluit legt uit dat in 2018 een aantal bank-klanten ontdekten dat hun creditcard frauduleus werd gebruikt, wat te herleiden was tot een aanschaf bij Ticketmaster. (Smoking gun: een testbetaling met gefingeerde expiry date dook met diezelfde datum op in het criminele circuit.) De site van Ticketmaster bleek gehackt en voorzien van malware die gegevens doorstuurde.

De hack bleek mogelijk door een ingezette chatbot van het bedrijf Inbenta. De bot was zo’n typische vraagbeantwoordbot om de menselijke helpdesk te ontlasten, en kwam gezellig mee op elke pagina in het besteltraject. Daardoor kon – na het compromitteren van de code – de bot ook gegevens lezen uit bestel- en betaalformulieren, wat dus de creditcarddiefstal mogelijk maakte. Inbenta was desgevraagd erg verbaasd:

The Javascript we created specifically for Ticketmaster was used on a payments page, which is not what it was built for. Had we known that script would have been used in that way, we would have advised against it, as it poses a security threat.

Deze werkwijze was verder in strijd met de PCI-DSS regels voor het verwerken van creditcardgegevens. Desondanks vond Ticketmaster dat niet haar maar Inbenta verwijten te maken waren, zij mocht contractueel rekenen op een veilige chatbot dus dan is het overmacht als de chatbot onveilig blijkt. Een argument dat ik vaak hoor: “In de verwerkersovereenkomst staat dat de leverancier garandeert veilig te zijn, we hebben de veiligheid dus geregeld”.

De ICO accepteert dat excuus volstrekt niet, en ik zou iedereen ook willen aanraden om wie dat argument gebruikt een stevige schrobbering te geven. Security is niet iets dat je contractueel afspreekt, dat is iets dat je praktisch regelt én verifieert. Security doe je.

Natuurlijk zijn superzerodayhacks altijd mogelijk, en ik kan best accepteren dat dat overmacht zou kunnen opleveren. Maar het ging hier om een simpele Javascript aanpassing waarmee betaalformulieren uit te lezen en te kapen waren, iets dat zeker weten in 2018 tot de gewone stand der techniek behoorde en waar dus gewoon beveiliging tegen hoort te zijn.

Maar maar maar, aldus Ticketmaster: wij hadden netjes compliance geregeld, kijk maar:

At §§8-9 of its Comments, Ticketmaster relies upon its receipt of security certifications provided by Inbenta. At §29.3 of the Comments, Ticketmaster emphasises Inbenta’s ISO 27001 certification. The Commissioner places little weight on the mere provision of such certifications by Inbenta as a mechanism of securing the chat bot in the circumstances. Further, ISO 27001 is an information security management standard, which does not apply directly to software development.

Een certificering is nog geen bugfix, laat staan een securitymaatregel. Een code review of een security audit was dat wel, maar daar had Ticketmaster nul moeite in gestoken. En dat wordt ze serieus kwalijk genomen:

Rather, the GDPR requires that each organisation assess the risks arising in the circumstances of their own implementation and put controls in place to protect the personal data that it processes. Ticketmaster has shown very limited knowledge at the date of the Incident of the risk of implementing third party scripts into a payment page, despite it being widely known and documented at that time. A fortiori, Ticketmaster has not evidenced that it deployed appropriate and proportionate controls to manage this risk.

Verder noemt de ICO dit een serieuze overtreding van de AVG: in theorie hadden 9.4 miljoen klanten hun betaalgegevens gestolen kunnen hebben, en Ticketmaster had geen enkele control in place om hier wat tegen te doen. (Zelfs passieve detectie door wekelijks zelf een nepcreditcard te proberen was er niet.) De boete komt uiteindelijk dus uit op 1.4 miljoen euro. Een terechte tik op de vingers, wat mij betreft.

En ik zeg het nogmaals, want ik weet dat er veel contractsjuristen, FG’s en ander AVG compliance volk meeleest: doe alsjeblieft méér dan alleen contractueel vastleggen dat de veiligheid op orde moet zijn. Zonder daadwerkelijk feitelijk handelen ben je gewoon niét AVG compliant, al staan er honderd garanties en heb je duizend certificeringen.

Arnoud

Het systeem om de verlichting van de Erasmusbrug in Rotterdam te veranderen was ruim een jaar via internet toegankelijk, meldde Tweakers onlangs. RTL Nieuws-reporter Daniël Verlaan kreeg een tip over het lek en wist de brugverlichting paars te maken. De brug zelf was verder niet te bedienen, maar de interface van dit systeem bleek zonder… Lees verder

ING hoeft een klant die werd opgelicht door iemand die zich voordeed als de helpdesk van LinkedIn niet te vergoeden, las ik bij Security.nl. Het financiële klachteninstituut Kifid oordeelde dat de transactie binnen de risicosfeer van de klant viel en niet die van de bank. De klant had vanwege een probleem met haar LinkedIn-account hulp… Lees verder

Het gebruik van camera’s met gezichtsherkenning is, zo las ik bij Security.nl meestal niet toegestaan voor bedrijven. Dit volgt uit een recente publicatie van de Autoriteit Persoonsgegevens. De privacytoezichthouder gaat daarom sectoren die dergelijke camera’s vaak gebruiken voorlichting geven over de regels. De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) verbiedt in beginsel het gebruik van biometrische gegevens om… Lees verder

Een lezer vroeg me: De laptop van mijn leidinggevende is recent gestolen. Helaas was het systeem niet versleuteld, waardoor gevoelige persoonsgegevens (zoals mijn naam, geboortedatum, BSN, handtekening en medische gegevens) door de dief te lezen zouden kunnen zijn. Ik ben netjes geïnformeerd en het lek wordt gemeld, maar ik vind dit niet genoeg. Wat kan… Lees verder

De Nederlandse ethische hacker Victor Gevers heeft vorige week naar eigen zeggen het Twitter-account van Donald Trump gehackt. Dat meldde Tweakers vorige week. Het wachtwoord (maga2020!) was eenvoudig te raden, zegt Gevers tegen Vrij Nederland. VN zegt ook dat er sterke aanwijzingen zijn dat Gevers achter een beruchte tweet van de president zat. Het gaf de… Lees verder

Onder andermans naam een internetmodem bestellen en een contract afsluiten, is dat computervredebreuk? Je zit dan te internetten terwijl je weet dat je dat niet mag, dus je bent dan willens en wetens ergens binnengegaan (namelijk in de modem en het netwerk van Vodafone) waar je niet mocht zijn. Dat je geen beveiliging hebt doorbroken,… Lees verder

Een lezer vroeg me: De VvE van het appartementencomplex waarin ik woon, maakt sinds kort gebruik van een beveiligingssysteem met toegangsbadges in plaats van sleutels. Iedere bewoner krijgt er eentje, en wie meer wil moet dat onder opgaaf van naam en adres van de beoogde verkrijger doen, plus waar de badge toegang toe moet geven (hoofddeur,… Lees verder