Internetrecht door Arnoud Engelfriet

Pexels / Pixabay

De rechter-commissaris in Den Haag heeft de politie bevolen om in te loggen op het WhatsApp- en Google-account van een overleden slachtoffer en zo de WhatsApp-communicatie en Google Takeout veilig te stellen voor zover die gegevens relevant zijn voor het onderzoek. Dat las ik bij Security.nl. Opmerkelijk, want de wet voorziet niet in een specifieke bevoegdheid hiervoor maar gezien de jurisprudentie zou het moeten kunnen.

Het slachtoffer is vermoedelijk door een misdrijf om het leven gekomen, en de politie had het vermoeden dat de WhatsApp- en Google Takeout communicatie relevant bewijs kon geven. Deze uit de telefoon van het slachtoffer halen lukte niet, omdat de telefoons onvindbaar waren. Een vordering bij WhatsApp-moederbedrijf Meta heeft geen zin vanwege de e2e encryptie, en Google zou volgens de officier makkelijk twee jaar over een rechtshulpverzoek doen en het dan waarschijnlijk afwijzen.

Blijft over de optie van de backup terugzetten. Daarvoor is technisch nodig dat je de sim van de verdwenen telefoon dupliceert (de provider kan dit), deze in een nieuwe telefoon plaatst en dan het WhatsApp-account herstelt. Alle backupdata wordt dan teruggezet, en daarna kun je deze lezen vanaf je nieuwe telefoon. Alleen, nergens in de wet is geregeld dat opsporingsambtenaren dit mogen doen. Je zou het zelfs een vorm van hacken kunnen noemen, binnendringen in andermans account bij WhatsApp immers.

De rechter-commissaris ziet in deze specifieke vorm van binnendringen weinig crimineels:

Het betreft stappen die een gebruiker zelf ook kan of zelfs moet zetten op het moment dat deze geen toegang meer heeft tot een account. Het terugzetten van een back-up (zoals bij WhatsApp) kan als een gebruikelijke handeling worden beschouwd, een back-up is immers bedoeld voor de situatie waarin er onverhoopt geen toegang meer tot de gegevens bestaat. Ook het moeten invoeren van bepaalde codes of het invullen van beveiligingsvragen om toegang te verkrijgen tot een account (zoals bij Google) is niet ongebruikelijk. … Het aanvragen van een duplicaat simkaart en het afvangen van een verificatiecode gebeurt niet alleen met toestemming van de nabestaande, maar valt naar het oordeel van de rechter-commissaris ook binnen de rechtmatige uitoefening van de politietaak gelet op artikel 3 van de Politiewet en de artikelen 141 en 142 Sv.

Natuurlijk krijg je na deze actie toegang tot alle logs van alle chats, maar de vordering was beperkt tot bepaalde gesprekken in de elf dagen tot het overlijden. De overige data mag dus niet worden gebruikt.

Arnoud

Vorig jaar heeft de politie bijna 15.000 gevallen van cybercrime geregistreerd, een stijging van 33 procent ten opzichte van 2020. Dat meldde Security.nl vorige week. Dit aantal staat in schril contrast met het aantal veroordelingen: drie-en-dertig. Wel meer dan 25 in 2020, maar toch. De jaarcijfers van het OM over 2021 zijn wel heel inzichtelijk.

“Cybercrime is moeilijk op te sporen en vraagt om veel kennis en specialisten die zich voortdurend blijven ontwikkelen om hackers bij te blijven.” Dat is zeker waar, en verklaart voor een groot deel het gebrek aan veroordelingen. Dat, en het feit dat veel daders zich in het buitenland bevinden of dat opsporing eindigt bij een IP-adres in een ver buitenland.

Veel vormen van online criminaliteit betreffen eigenlijk gewoon fraude en oplichting, en dan toevallig via internet. Dit is vaak een discussie bij de term cybercrime: wanneer is iets nou écht cyber, echt internet? Oplichting via Marktplaats vind ik daar niet bij horen. Ransomware wel, ook volgens het OM:

Maar ook vormen van echte cybercrime, zoals hacken, DDoS- of ransomwareaanvallen namen volgens de politieregistratie in 2021 verder toe. Nadat het aantal bij de politie bekende gevallen van cybercrime in 2020 met maar liefst 132 procent was toegenomen, steeg het aantal in 2021 verder met 33 procent tot 14.900 gevallen.

Arnoud

Een lezer vroeg me:

De verhuurder van mijn woning heeft mij laatst gewaarschuwd voor een datalek. Er had een cyberaanval plaatsgevonden op het bedrijf waar mijn verhuurder huurdergegevens registreert. Uit forensisch onderzoek is gebleken dat bij de cyberaanval data zoals persoonsgegevens zijn gekopieerd of onttrokken. Het gaat mogelijk om naam, e-mailadres, telefoonnummer, adresgegevens en bankrekeningnummer. Ik vraag mij af wat ik als slachtoffer hier tegen kan doen?

Ik formuleer het met opzet zo omdat het voor mij een nogal schrijnend punt is dat er zo veel plekken zijn waar persoonsgegevens grootschalig worden opgeslagen (vaak zonder echte noodzaak) en vervolgens vanwege slechte beveiliging komen bloot te liggen. Waarna het slachtoffer weinig anders kan doen dan afwachten tot daar misbruik van wordt gemaakt.

Natuurlijk staat de wet je ook toe om preventieve maatregelen te nemen, als die redelijk zijn om de schade te voorkomen. Maar dat is een beetje lastig hier. Een nieuwe bankrekening nemen is nogal wat, en tegen welk concreet gevaar is dat een preventieve maatregel? Een nieuw e-mailadres voorkomt spam of gerichte phishing van criminelen die alleen het oude kennen. Maar welke financiële schade kun je daar aan koppelen?

Tegelijk moet ik daar tegenover zetten dat er heel vaak niet daadwerkelijk zich meetbare schade voordoet. Ook daarom is het lastig om kwantitatieve uitspraken te doen over wat de schade moet kosten, of welke concrete maatregelen je kunt nemen.

Een cyberverzekering nemen is bijvoorbeeld een veel geopperde mogelijkheid, hoewel je dat natuurlijk moet doen vóór de datadiefstal. Een monitoringdienst die dagelijks het dark web afsurft of je daar verhandeld wordt, het kan maar voelt een tikje overdreven. Vandaar dat ik steeds uitkom bij “afwachten maar” en ongericht “goed opletten”.

Arnoud

Gisteren blogde ik over een OSS developer die de vraag van een gebruiker kreeg “graag binnen 24 uur hoe uw bedrijf is ingericht op het afdekken van risico’s rondom de enorme log4j bug”. Dat is een typische grootzakelijke manier van doen, die verder met de realiteit niets te maken heeft. Kan gebeuren, je stuurt een… Lees verder

Het Openbaar Ministerie heeft een gevangenisstraf van vijf jaar geëist tegen een 56-jarige Huizenaar die wordt verdacht van het leveren van versleutelde PGP Safe-telefoons. Dat meldde Security.nl onlangs. Ik kreeg er veel mails over: bij de GAMMA koop je toch ook breekijzers, zaklampen en handige rugzakken, hoezo zijn die dan niet aansprakelijk als inbrekers daar… Lees verder

De data die in Tesla’s is opgeslagen bevat een schat aan informatie voor strafrechtelijke onderzoeken, las ik bij Security.nl, op gezag van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI). Dat was erin geslaagd  gecodeerde rijgegevens die Tesla opslaat in haar auto’s uit te lezen, te vertalen en te publiceren. Volgens de onderzoeker is het belangrijk om te weten welke data de… Lees verder

(Geen zorgen, nog een keer F12 en je scherm is weer normaal.) Het ziet er misschien heel imponerend uit, maar dit is gewoon het onderwaterscherm waarmee je onder meer de broncode van de huidige site in beeld krijgt. Dan kun je soms net iets meer informatie zien. Zoals recent journalist Josh Renaud uit Missouri ontdekte: de social… Lees verder

De overheid onderzoekt of het verzekeraars kan verbieden om het losgeld te vergoeden dat door ransomware getroffen bedrijven en organisaties betalen, las ik bij Security.nl. De minister zegt dat hij begrip heeft voor de moeilijke positie waarin slachtoffers van ransomware zich soms bevinden, en wil daarom slachtoffers niet verbieden om te betalen. Maar verzekeraars staan als… Lees verder

De researcher die een ernstige bug bij messaging dienst Telegram meldde, heeft afstand gedaan van de $1000 beloning omdat er geheimhouding aan gekoppeld was, las ik bij Ars Technica. Als verantwoordelijk security-onderzoeker had Dmitrii (geen achternaam) deze netjes gemeld. Telegram moedigt dat ook aan, en je kunt zelfs een bug bounty krijgen. Maar het was nog moeilijk genoeg om… Lees verder

Microsoft kondigde onlangs aan gebruikers de keuze te bieden zonder wachtwoorden in te loggen, zo las ik bij Nutech.nl. Wie dat wil, kan sinds kort het wachtwoord van zijn Microsoft-account verwijderen en inloggen met gezichtsherkenning, een toegestuurde sms- of mailcode, een codegenerator of een fysieke sleutel. Op zich natuurlijk geen juridisch nieuws, maar ik licht… Lees verder