Als je erop gaat letten, zie je het overal: sites (vooral kranten) die foto’s van elders publiceren in de vorm van een screenshot. De achterliggende gedachte is dat het dan een beeldcitaat zou zijn: een gebruik ter aankondiging of bespreking van de foto, waarbij de bronvermelding dan volgt uit het meegeshotte logo van de bronsite en het daar eveneens aanwezige onderschrift met naam fotograaf. Het idee is leuk, maar zo werkt de auteurswet niet. Er is geen automatisme dat zegt dat een screenshot dús een legaal citaat is.
Het gebruik van foto’s lijkt soms op het betreden van een bouwterrein. In principe gaat het goed, maar soms krijg je een blafbrief op je kop of trap je in een schadeclaim van enkele duizenden euro’s. Dat komt vooral omdat handhaving zo sporadisch is en heel veel beeldmateriaal gewoon gebruikt kan worden zonder problemen. Maar het komt ook omdat er allerlei vage mythes in omloop zijn over wat er wel en niet mag.
Een zo’n mythe is dat een screenshot legaal is als citaat. Een beeldcitaat is een uitzondering op het auteursrecht: je mag een foto herpubliceren (met bronvermelding) mits je dat nodig hebt voor een aankondiging of bespreking van die foto, of iets waar die foto een evident functioneel verband mee heeft. Denk aan het publiceren van de cover van een boek bij een bespreking van de inhoud van het boek; dat gaat niet letterlijk over de cover maar er is een duidelijk functioneel verband.
Een screenshot is een manier om een foto in zijn context te reproduceren. Je ziet meteen van welke site het komt en welke tekst en dergelijke er omheen staat. Dat is prima om bronvermelding te geven of de lezer sneller te informeren, maar dat is niet genoeg om het een citaat te mogen noemen. Er moet nog steeds een duidelijke eigen bijdrage zijn, waarmee je kunt onderbouwen dat sprake is van een aankondiging of bespreking of vergelijkbaar toegestaan doel voor je overname.
In een recent vonnis laat de rechter (voor het eerst, volgens mij) meewegen dat een screenshot, althans een foto van de voorpagina van een krant, is gebruikt. Het ging in die zaak om een foto van Volkert van der Graaf, die op de voorpagina van de Telegraaf stond in 2014. HP/De Tijd had die voorpagina gescreenshot bij een artikel over het spanningsveld tussen de privacy van Volkert en de vrijheid van meningsuiting.
Dat de foto in de Telegraaf groot en pontificaal was, kwam als argument langs in dat artikel. Daarmee kon je namelijk zien hoe de foto was gebruikt, wat precies het punt was van het HP-artikel. En dat onderbouwt dat de foto een citaat was. Minder dan dit kón niet, als je de foto niet toont dan kun je moeilijk onderbouwen dat de foto erg groot was bijvoorbeeld. Dát maakte het een citat.
Het kan dus wel, maar een automatisme is het niet.
Arnoud
Het vernieuwde Google Afbeeldingen zou sitebeheerders verkeer kosten, het onrechtmatig gebruikmaken van auteursrechtelijk materiaal in de hand werken en zodoende omzet kosten,