Tag: openbare orde

About openbare orde

Subscribe Feeds

Almelo past APV aan voor online ordeverstoringen

Geplaatst op in Regulering, Uitingsvrijheid, 21 reacties

Burgemeester Gerritsen van Almelo kan binnenkort eisen dat een opruiend bericht op social media wordt weggehaald. Dat meldde Gemeente.nu onlangs. Hij kreeg deze bevoegdheid op grond van een aanpassing aan de Algemene Plaatselijke Verordening (apv) van de gemeente. Naast dwangmiddelen tegen de plaatser van zo’n bericht kan de gemeente ook de beheerder van websites of sociale mediaplatforms sommeren de uitingen te verwijderen. Kan dat zomaar? Ja en nee.

De problematiek van online ordeverstoringen is al vaker langsgekomen hier. De burgemeester is verantwoordelijk voor de openbare orde in de gemeente, en heeft daarvoor bijzondere bevoegdheden onder de Gemeentewet. Zo oefent hij toezicht uit op openbare evenementen, kan hij gebouwen sluiten (ook woningen) en mag hij gebieden tot risicogebied verklaren zodat de politie vergaande maatregelen mag nemen.

Oproer in de kiem smoren is daarbij een logische optie, niet verrassend dus dat de burgemeester op kan treden tegen mensen die oproepen tot ordeverstoringen of anderen daartoe aanzetten. En let wel: het is dan niet nodig dat het gaat om strafbare feiten, het gaat om ordeverstoring en dat is een lagere lat dan het strafbare feit opruiing – daarbij roep je op tot geweld. “Laten we met zijn alleen voor de deur van het gemeentehuis gaan zitten, dan kan niemand er langs” is een ordeverstoring maar niet strafbaar.

Op Twitter of Feesboek gaan roepen is natuurlijk veel effectiever dan in het park, onder meer omdat je dan mensen vanuit het hele land kunt bereiken. Dan maakt je oproep sterker, maar de aanpak is lastiger: wat nou als jij niet in de gemeente zit waar je tegen oproept? Of als je niet kunt achterhalen wie het is, wat dan. Dat wringt voor burgemeesters, die verwachten dat het kanaal waarmee de oproep wordt gedaan, niet uitmaakt als de oproep de orde verstoort.

Almelo wil dat aanpakken en regelt dat in de APV, de plek waar je als gemeente regels stelt over de openbare orde. De basisregel is simpel:

Het is verboden om via digitale middelen, onder andere via internet, virtuele ruimtes en sociale media, uitingen te doen, te delen en/of in stand te laten, die kunnen leiden tot een fysieke verstoring van de openbare orde binnen het grondgebied van de gemeente Almelo, dan wel voor het ontstaan van een ernstige vrees daarvoor.
Beheerders van dergelijke platforms en ruimtes is het eveneens verboden dergelijke berichten te laten staan en moeten op last van de burgemeester deze weghalen. Dat is simpel genoeg opgeschreven, maar is het handhaafbaar?

Een eerste praktisch punt is natuurlijk hoe de burgemeester de in Almelo geldende regels kan handhaven als iemand in het aangrenzende Wierden via Facebook opruiiende berichten verspreidt. De politie kan niet in Wierden iemand arresteren op grond van een regel uit het Almelose wetboek, immers.

Een meer fundamenteel tweede punt is dat het hier gaat om berichten, om uitingen. En dan komen we in de vrijheid van meningsuiting terecht, die in de Grondwet geregeld is en daarmee niet zomaar in een lokale wet ingeperkt kan worden. Art. 121 Gemeentewet zegt dan ook:

De bevoegdheid tot het maken van gemeentelijke verordeningen blijft ten aanzien van het onderwerp waarin door wetten, algemene maatregelen van bestuur of provinciale verordeningen is voorzien, gehandhaafd, voor zover de verordeningen met die wetten, algemene maatregelen van bestuur en provinciale verordeningen niet in strijd zijn.
De vraag is dan ook hoe een verbod op dergelijke (niet strafbare, wel tot onlusten aanzettende) berichten te rijmen is met de wettelijk vastgelegde uitingsvrijheid. Een gemeente mag bijvoorbeeld niet het roken op straat verbieden omdat de regels voor waar je mag roken al in de Tabakswet staan (art. 10 met name). Om dezelfde reden mag een gemeente geen eigen verkeersregels maken, maar alleen de regels toepassen uit de landelijke Wegenverkeerswet.

Punt is natuurlijk dat er ook weer nergens staat dat je alles mag zeggen tenzij dat strafrechtelijk verboden is. Er zijn genoeg andere wetten die uitspraken verboden kunnen maken. Dus het is niet heel hard gegeven dat een burgemeester geen uitingen kan verbieden – sterker nog, het hele punt begon met dat de burgemeester wel uitingen mag verbieden als die aanzetten tot oproer of gedoe, en vanuit dat perspectief moet het er helemaal niet toe doen of die uiting op een zeepkist, TikTok of sms-bom plaatsvond.

De discussie blijft op zeker moment hangen bij “het zou kunnen misschien wel misschien niet”. Daarom is het goed dat Almelo heeft doorgepakt, nu is er een basis waar proefprocessen over gevoerd kunnen worden. Ik moet zeggen dat ik zelf geen betere insteek had kunnen bedenken in de formulering: geen internetverbod, maar een gericht verbod op de berichten en een last tot weghalen van die berichten en niet meer.

Arnoud

Kan een burgemeester een internetverbod opleggen aan overlastgevers?

Geplaatst op in Regulering, Uitingsvrijheid, 11 reacties

Burgemeesters kunnen nu al woningen sluiten, maar denken aan het afsluiten van internetverbindingen. ,,We laten desnoods de rechter een oordeel vellen.’’ Dat las ik bij de Stentor twee weken terug. Aanleiding waren diverse cyberaanvallen op gemeente-infrastructuur, zoals op de poll van Steenwijkerland over de Marktbank. Dat is als criminaliteit vrij kleinschalig (en ik weet niet eens hoe een poll verpesten strafbaar is) maar als gemeente zou je daar best wat tegen willen doen. De betreffende burgemeester was overigens burgemeester van Haren toen daar Project X dreigde langs te komen, en kennelijk zit de schrik er nog goed in.

De burgemeester is bevoegd mensen gebiedsverboden en huisverboden te geven, zo staat in de Gemeentewet (art. 172a). Dat is wel met de nodige waarborgen omkleed, wat niet gek is gezien het voor mensen natuurlijk nogal heftig is om ineens niet meer vrij in hun gemeente te mogen verplaatsen. Zo mag een bevel in principe maar drie maanden duren en moet er vrees zijn voor ernstige verstoring van de openbare orde.

Zo’n specifiek artikel is er niet voor internettoegang, wat niet zo heel raar is want dat kun je moeilijk een gemeentegebonden iets noemen. (Ja, de kabel ligt in de grond in de gemeente maar dat vind ik te mager.) Je zou dan zeggen dat je dit alleen bij de rechter kunt afdwingen; een verbod internet op te gaan is incicenteel wel toegekend. Iets vaker voorkomend zijn contactverboden via internet. Alleen: dat zijn dingen die door een concreet benadeelde partij (zoals een gestalkte ex) geëist moeten worden, de burgemeester kan niet namens een slachtoffer eisen dat de dader van internet af blijft. Misschien dat de gemeente een contactverbod kan krijgen als iemand de gemeente lastigvalt, daar zijn wel precedenten voor. Maar dat is niet hetzelfde als een internetverbod.

Men gaat studeren op de mogelijkheden, lees ik dan. Dat zou relatief eenvoudig moeten zijn; de burgemeester mag wat in de Gemeentewet staat, en verder niets. De enige mogelijk relevante bevoegdheid zou in artikel 172 lid 3 zijn:

De burgemeester is bevoegd bij verstoring van de openbare orde of bij ernstige vrees voor het ontstaan daarvan, de bevelen te geven die noodzakelijk te achten zijn voor de handhaving van de openbare orde.

Dit wordt gezien als een ‘lichte’ bevoegdheid, omdat ze wordt ingezet bij lichte vergrijpen waarbij er eigenlijk geen aparte strafbaarstelling is. Een tijdelijk gebiedsverbod is hiermee mogelijk. Dit artikel is ingevoerd als deel van de Voetbalwet, maar is natuurlijk niet alleen inzetbaar bij te verwachten voetbalrellen of iets dergelijks. Je zou kunnen zeggen dat dit artikel ook kan toezien op internet: als iemand via internet de orde in de gemeente verstoort, dan zou je hen kunnen verbieden internet op te gaan, althans dat deel waar zhij die verstoring veroorzaakt.

Alleen: is dat dan echt noodzakelijk? Als je weet wie het is, kun je hem dan niet gewoon aanspreken op de overlast zelf? En vooral: ga je dan een volledig toegangsverbod opleggen, of alleen de toegang tot de site waar de overlast werd veroorzaakt?

Arnoud

Burgemeester is vaak tandeloos bij online handhaven

Geplaatst op in Regulering, 7 reacties

Burgemeesters weten nog altijd niet precies wat ze aanmoeten met online-provocaties die kunnen escaleren op straat. Dat las ik in het Friesch Dagblad, dat ik ook niet elke dag opensla. Uit onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen en NHL Stenden Hogeschool blijkt dat preventief ingrijpen na een online dreiging een meerwaarde kan zijn bij het voorkomen van erger op straat. Dit type probleem escaleert online snel, en als je pas ingrijpt nadat het is overgeslagen naar de straat in je eigen woonplaats dan heb je als burgemeester een forse achterstand. Alleen heb je als burgemeester nu net geen goede bevoegdheden om online al in te kunnen grijpen. Dit is gek maar ook weer niet.

De burgemeester speelt ten aanzien van de openbare orde in de gemeente een belangrijke rol. Hij heeft bijzondere bevoegdheden daarin onder de Gemeentewet. Zo oefent hij toezicht uit op openbare evenementen, kan hij gebouwen sluiten (ook woningen) en mag hij gebieden tot risicogebied verklaren zodat de politie vergaande maatregelen mag nemen. Uniek is zijn positie bij “oproerige beweging, van andere ernstige wanordelijkheden of van rampen” – hij mag dan alle bevelen geven die nodig zijn om dit te bestrijden, en mag daarbij de wet negeren (behalve de Grondwet) als dat nodig is.

Zouden er in een gemeente bijvoorbeeld mensen uit het hele land samenkomen per trein met de bedoeling een oproer te beginnen, dan mag de burgemeester het station sluiten en die treinen terugsturen. Kan dat niet, dan mag hij die mensen bij aankomst in hechtenis nemen en ze op zijn gemak terugsturen naar waar ze vandaan komen. En bij dat laatste hoeft hij dus (als het inderdaad écht niet anders kan, en geen uur langer dan nodig) geen rechter nodig die strafbare feiten vaststelt en een gevangenisstraf uitspreekt.

Die mensen kwamen samen omdat er op zeg Twitter werd opgeroepen tot het een of ander. Veel handiger zou dan zijn geweest dat de burgemeester die Twitteraars had kunnen aanspreken op wat ze deden, net zoals hij een demonstratie op straat kan verbieden. Maar dat is ingewikkeld. Om te beginnen omdat die Twitteraar zijn grondrecht van uitingsvrijheid uitoefent, en de burgemeester mag de Grondwet nu net niet passeren. Maar ten tweede omdat de Twitteraar waarschijnlijk niet in de eigen gemeente woont, zodat de burgemeester niet bevoegd is om wat dan ook met hem te doen. De burgemeester van diens eigen woonplaats natuurlijk wel, alleen je doet in Amsterdam onder het gemeenterecht niets verkeerd als je oproept naar Haren te gaan om daar te gaan rellen.

Ook zit je natuurlijk met het punt dat je niet vooraf kunt inschatten wat het effect zal zijn van een digitale oproep. Soms heeft het groot effect (zoals inderdaad het Haren-gebeuren, Project X) maar heel vaak ook niet. En iemand preventief in hechtenis nemen of van Twitter af trekken als overheid omdat er ‘misschien’ wat misgaat, is natuurlijk ook weer zo wat.

Wat te doen? Je kunt natuurlijk zeggen, dit moet nationaal geregeld worden. Daar hebben we de landelijk opererende politie voor. Alleen gaat het dan in principe om misdrijven, terwijl ordeverstoringen vaak van veel geringere omvang zijn, zeker in het begin. Daar moet dus een wetswijziging voor komen. Ook een optie is dat de burgemeester de social media in kwestie vraagt berichten te verwijderen (notice/takedown) maar ook dan kom je snel in de sfeer van het censuurverbod. Dat lijkt me dus minstens zo heikel. Maar wat moet je dan?

Arnoud