“Onze algemene voorwaarden staan op onze website”, mag dat nu toch?

Ter hand stellen van algemene voorwaarden via internet, het blijft een moeilijk verhaal. Ook in de rechtspraak. Afgelopen donderdag oordeelde de rechtbank Maastricht nog dat “vermelden dat de algemene voorwaarden ‘staan vermeld op de website” onvoldoende is”. Maar eerder diezelfde week verscheen een arrest van het Hof Den Bosch waarin de algemene voorwaarden bij een zakelijk contract juist wél rechtsgeldig waren aangeboden dankzij deze tekst:

Storage activities are subject to the Warehouse Conditions Amsterdam-Rotterdam, filed with the Registrars of the District Courts of Amsterdam and of Rotterdam, latest version.(..) A copy of these conditions will be sent to you free of charge immediately upon your request or they can be viewed on [website]”.

Een beetje raar, want dit zijn de vereisten uit artikel 6:234 lid 1 sub b BW, en dat artikel geldt alleen wanneer het redelijkerwijs niet mogelijk is om de voorwaarden aan de wederpartij te overhandigen. Hoezo zou dat niet kunnen, denk ik dan, voeg ze gewoon bij de mail?

Het Hof zoekt het echter bij de elektronische overeenkomst, wat ook in artikel 6:234 lid 1 BW genoemd wordt. Bij een elektronische overeenkomst mag je de algemene voorwaarden “langs elektronische weg ter beschikking stellen”, zeg maar als PDF meesturen met je offerte. Dat is hier dus niet gebeurd, verwijzen naar een website is niet “beschikbaar stellen”.

Maar volgens het Hof telt hier “het gegeven dat de voorwaarden via de aangegeven website kenbaar waren, hetgeen ingevolge artikel 6:234 lid 1 sub c BW in dit geval toereikend is.”

Ik vermoed dat het Hof zich hier laat leiden door de bijzin uit sub c dat het genoeg is als je

aan de wederpartij heeft bekend gemaakt waar van de voorwaarden langs elektronische weg kan worden kennisgenomen, alsmede dat zij op verzoek langs elektronische weg of op andere wijze zullen worden toegezonden

maar dat zou fout zijn want deze bijzin geldt alleen als het redelijkerwijs niet mogelijk is om de voorwaarden elektronisch mee te sturen, bijvoorbeeld als je een overeenkomst per sms sluit. Een andere verklaring voor deze interpretatie kan ik echter niet bedenken.

In 2007 oordeelde ook de rechtbank Haarlem in deze lijn. De motivatie was daar dat “op een website zetten en URL meesturen” tegenwoordig een doodnormale manier van aanleveren van documenten is. Ik denk niet dat het Hof Den Bosch deze zaak kende (hij wordt niet geciteerd in het vonnis) maar men lijkt dezelfde aanname te doen.

Hoewel het volgens mij niet klopt volgens de tekst van de wet, is het ergens wel sympathiek om het zo te kunnen doen. Al was het maar omdat het een hoop nodeloze bijlagen (plus mails met “je was de bijlage vergeten”) zou schelente vergen. Dus zullen we met z’n allen maar afspreken dat we dit normaal vinden vanaf nu?

Arnoud

41 reacties

  1. In 2007 oordeelde ook de rechtbank Haarlem in deze lijn. De motivatie was daar dat ???op een website zetten en URL meesturen??? tegenwoordig een doodnormale manier van aanleveren van documenten is. Ik denk niet dat het Hof Den Bosch deze zaak kende (hij wordt niet geciteerd in het vonnis) maar men lijkt dezelfde aanname te doen.

    Dat lijkt me inderdaad een doodnormale zaak in deze tijd dat offertes per mail worden uitgewisseld of per mail wordt verwezen naar een offerte die online staat.

    En je ziet ook dat regelmatig partijen in de mist gaan met het ter hand stellen van de algemene voorwaarden en dat daar veel onduidelijkheid over heerst.

  2. Een aanzienlijk probleem lijkt me dat het zeer moeilijk vast te stellen of de algemene voorwaarden gewijzigd zijn tussen het moment dat de overeenkomst gesloten is en het moment dat ze opgevraagd worden, aangezien de partij die ze aanbied nagenoeg volledige controle over die webpagina heeft. Als de andere partij een papieren afdruk of pdf zelf in handen heeft, is dat probleem er niet.

  3. Het voordeel van een attachment is natuurlijk dat deze niet naderhand aan te passen is. Als je alleen een url krijgt moet je zelf nog een extra handeling verrichten om te zorgen dat je later de op dat moment geldende algemene voorwaarden kunt raadplegen.

  4. @Kuno : Vooral de 1e regel van je baart mij zorgen. Je zult hem wel gelijk moeten uitprinten of anderzijds lokaal opslaan om de voorwaarden ten tijde van koop te hebben. En probeer dan later maar je gelijk zien te halen (bewijzen) dat de voorwaarden die jij hebt inderdaad de voorwaarden ten tijde van koop waren. Ik heb ook wel eens een voorwaarde gezien waarin stond dat deze algemene voorwaarden ten alle tijde konden veranderen naar goeddunken van de leverancier. Dat laatste lijkt me niet moeten kunnen mogen of genoeg reden om het product linea recta terug te sturen, daar je dan de algemene voorwaarden niet accepteerd?

  5. Ik heb ook wel mijn bedenkingen bij voorwaarden die alleen online staan; die moet je dan meteen opslaan en dat zal men in de praktijk niet snel doen. (En als iedereen het zou doen, wat is dan het voordeel van een URL boven het toevoegen van de voorwaarden aan de email?)

    Er zijn natuurlijk wel oplossingen voor: de voorwaarden zouden bij een onafhankelijke partij (overheid?) gehost kunnen worden, of onderaan de email kan hash van het document worden geplaatst.

  6. @Sjoerd: Op deze site zelfs, ik meen dat het toen ging on de KNVB die zich het recht voorbehield om op elk moment de AV te wijzigen en die wijzigingen ook direct van kracht te verklaren. Ik heb even wat moeite de post te vinden maar Arnoud weet vast welke.

    @Arnoud: Waar ging het mis in deze zin? “Al was het maar omdat het een hoop nodeloze bijlagen (plus mails met ???je was de bijlage vergeten???) te vergen.” Ik neem aan dat “te vergen” “scheelt” moet zijn o.i.d?

    @Martijn: Alweer een taak voor de overheid om iets te bewaren? Liever niet. In deze dagen van bijna ongelimiteerde opslagcapaciteit is het echt zo moeilijk om een pdf-je op te slaan? Ik vind dat we de verwijzing naar de website niet moeten accepteren en die “ooops en nu wel met bijlage” mails maar voor lief moeten nemen.

  7. @ Arnoud: Ik heb die post nog eens vlug doorgelezen maar ik zie nergens dat de KNVB hiervoor ooit is terggefloten. Behalve door jou dan. Nu kan dat ook komen omdat iedereen jouw blog heeft gelezen en er van uitging dat aanvechten niet nodig was omdat e.e.a toch per definitie niet rechtsgeldig was. (Genoeg geslijmd voor vandaag denk ik :))

  8. Wat is feitelijk het verschil tussen een bijlage in de e-mail of een URL naar een extern (pdf-)bestand? Inzage vergt in beide gevallen slechts 1 klik.

    @Martijn: liggen de voorwaarden al niet bij een onafhankelijke partij, namelijk de KvK?

    Misschien is hier een (uitgebreidere) rol weggelegd voor de KvK, door bijvoorbeeld een URL aan te brengen naar de voorwaarden zoals gepubliceerd op de website van de KvK.

  9. Ik vind beschikbaar stellen per URL redelijk.

    Maar dan moet het wel, net als bij het afmelden van nieuwsbrieven, ook echt “gemakkelijk” zijn om ze te zien te krijgen. Dus de URL altijd duidelijk vermelden en niet eerst hoeven inloggen, vinkjes aan-uitzetten, doorklikken of moeten zoeken op de betreffende site.

  10. Hoewel ook ik sympathie heb voor het gemak van URL’s, ben ik het eens met de eerdere reacties die ertoe strekken dat de tekst achter de URL of de URL zelf te gemakkeljik gewijzigd kan worden. De wederpartij komt daarmee in een bewijsprobleem, terwijl het de verantwoordelijkheid is van degene die zijn AV van toepassing wil verklaren.

  11. Een nadeel van een linkje naar de algemene voorwaarden is dat je je mail met de verwijzing dan op een andere plek bewaard, dan de bijbehorende voorwaarden. Tenzij je die voorwaarden dan weer naar jezelf mailt en van metadata voorziet 😉

    En als we in de toekomst netbooks/thin clients zonder harddisk krijgen, kun je niets meer downloaden. En om nou alles dan maar te gaan printen….

  12. Ik vind een URL niet voldoende. 1) Allereerst vanwege wat al is aangehaald: de website eigenaar kan de voorwaarden veranderen, wellicht voordat je een kopie hebt kunnen maken. 2) Maar daarnaast ook omdat de website eigenaar ervoor kan zorgen dat je geen eigen kopie kan maken, en hij daartoe dan ook geen verplichtingen heeft. (geen copy-rechten. rechtermuisknop disabled) 3) En omdat zijn website niet per definitie betrouwbaar is, en het kan zijn dat uitgerekend als je de voorwaarden wil inzien, de website down blijkt te zijn. (Laat dat nou net zijn als bijvoorbeeld hij jouw een dienst levert via zijn website, en jij bij een storing van zijn website overweegt de overeenkomst te be?indigen. ‘Hoe zat dat ook al weer met de opzegtermijn?’) 4) Daarnaast zijn sommige website eigenaren erg goed in het verstoppen van informatie op hun website.

    Neen… dan heb ik zelfs liever een goedkeuring voor gedeponeerde voorwaarden, dan van website voorwaarden.

  13. Als het dan toch gebruik wordt om de AV per aan te bieden, vind ik idee om er een standaardtaak van de KvK van te maken nog niet zo gek. Die bieden toch al een grote hoeveelheid informatie over ieder bedrijf in Nederland. Het moet natuurlijk de nodige waarborgen bieden (Je moet direct zien om welk bedrijf het gaat, secure connection en zo) en natuurlijk gelegenheid bieden voor verschillende versies van de AV (keurig gedocumenteerd met een Timestamp, wellicht ondertekend met pgp). “Zie onze algemene voorwaarden op: kvk.nl/av56465354”.

  14. Ik vind het laatste ook wel een aardig idee, zij het dat dit dan wel optioneel moet zijn en er altijd nog gekozen kan worden voor het overhandigen van een stapel papier of een PDF-attachment. Maar voor diegenen die dat dan inderdaad blijkbaar toch te vervelend vinden, zou de KvK-oplossing inderdaad een uitkomst kunnen bieden. Zou wel benieuwd zijn hoe de kosten-batenanalyse daarvoor uit zou vallen.

  15. Even vooraf: iedereen lijkt ervan uit te gaan dat in alle zaken een URL direct naar de AV is verstuurd, maar dat lijkt in geen van deze beide zaken het geval te zijn (of lees ik ergens overheen?).

    De rechtbank Maastricht oordeelt dat de AV niet van toepassing zijn:

    Anders dan Van Dijk verdedigt, is de kantonrechter van oordeel dat geen algemene voorwaarden van toepassing zijn op de onderhavige overeenkomst.
    De rechtbank heeft het hier strikt genomen dus niet over art. 6:233 en 234 BW, want die gaan over de vernietigbaarheid van toepasselijke AV.

    Voor toepasselijkheid van de AV van een partij is het voldoende dat die partij aan haar wederpartij heeft medegedeeld dat haar AV van toepassing zijn (aangenomen dat de wederpartij daartegen niet protesteert e.d.). Het is mij onduidelijk waarom de rechtbank Maastricht bij de beoordeling hiervan betrekt of en hoe de AV ter beschikking zouden zijn gesteld:

    Hoewel Van Dijk voldoende aannemelijk maakt dat doorgaans in de door haar gehanteerde werkwijze algemene voorwaarden bedongen worden, heeft zij nagelaten te vermelden dat en hoe de bedoelde voorwaarden in dit geval v??r of tijdens het aangaan van de overeenkomst met [gedaagde] langs elektronische weg ter beschikking zijn gesteld en wel op zodanige wijze, dat deze door [gedaagde] konden worden opgeslagen en voor haar toegankelijk werden met het oog op latere kennisneming. (…) Het enkel vermelden dat de algemene voorwaarden ???staan vermeld op de website??? van Van Dijk is onvoldoende om te oordelen dat is voldaan aan de hiervoor geschetste totstandkomingseisen of geldingsvereisten.
    Ehm, dat enkele vermelden dat de AV op de website staan zou m.i. juist wel voldoende zijn om die AV van toepassing te laten zijn. Als je zoiets vermeldt impliceer je toch dat je die AV van toepassing verklaart.

    Het vonnis van de rechtbank lijkt me dus te rammelen. De rechtbank had pas in het kader van het beroep van gedaagde op de vernietigbaarheid van de AV moeten kijken naar de wijze van terbeschikkingstelling. En in dat geval denk ik dat “staan vermeld op de website” (zonder directe link naar die voorwaarden) inderdaad niet voldoende is. Of Van Dijk in werkelijkheid inderdaad niet zo’n link op zijn site had wordt niet duidelijk, maar Van Dijk lijkt te hebben nagelaten hier duidelijkheid over te scheppen. Van Dijk had de zaak misschien gewonnen als hij zorgvuldiger zijn stellingen had geformuleerd (kan in hoger beroep alsnog).

    In de zaak bij het Hof Den Bosch is er als ik het goed begrijp ook geen sprake van een klikbare link naar de voorwaarden. Dan zie ik inderdaad niet in hoe er kan zijn voldaan aan art. 6:234 lid 1 sub c BW. Het lijkt me dat alleen de uitzondering van Geurtzen/Kampstaal hier eiser nog had kunnen helpen (nl. in de situatie dat de wederpartij op de hoogte was van de inhoud van de AV, bijv. op basis van eerdere overeenkomsten), maar daar rept het Hof niet over.

    Dus naar mijn onbescheiden mening rammelen beide uitspraken, en komt de rechtbank Maastricht wel en het Hof Den Bosch niet tot de juiste uitkomst. 😉

  16. Het lijkt erop dat ik de Minister niet aan mijn zijde heb. In de Memorie van Antwoord (kamerstukken II 28197 nr C; waarom is/lijkt deeplinken naar kamerstukken op Overheid.nl nog steeds niet mogelijk??) bij de Aanpassingswet richtlijn inzake elektronische handel staat het volgende:

    “Het lijkt in dit verband voldoende indien duidelijk wordt aangegeven dat de algemene voorwaarden deel uitmaken van de overeenkomst en dat deze voorwaarden achter een duidelijk herkenbare hyperlink zijn opgenomen, mits dit gebeurt op een zodanige wijze dat de algemene voorwaarden door hem kunnen worden opgeslagen en voor hem toegankelijk zijn ten behoeve van latere kennisneming.”

    Snel opslaan en printen ivm later bewijs en wijzigingen is dus voor rekening/risico van de klant.

  17. @Arnoud: waar leid je uit af dat het bedrijf in de Maastrichtse zaak een downloadlink in zijn e-mail had staan? De rechter gaat in ieder geval uit van de enkele mededeling dat de AV ???staan vermeld op de website???.

    De website moeten afstruinen is wat anders dan een duidelijk herkenbare link naar de AV krijgen.

  18. @Piet: in #21 sprak ik algemeen en niet over de Maastrichtse zaak. In webshops is het gebruikelijk dat je bij het bestelproces een tekst krijgt als “Ik ga akkoord met de algemene voorwaarden” waarbij die laatste twee woorden een hyperlink zijn naar een PDF-bestand. Dus toen vroeg ik me af, waarom mag dat wel maar mag ik in een e-mail niet die tekst met een hyperlink hanteren.

  19. Dus toen vroeg ik me af, waarom mag dat wel maar mag ik in een e-mail niet die tekst met een hyperlink hanteren.

    Maar waar baseer je dan op dat dat laatste niet mag?

    Zoals je het in #21 en #23 formuleert wek je in ieder geval de indruk dat het niet mag.

    Een bedrijf dat per e-mail offreert lijkt me gebruik te mogen maken van art. 6:234 lid 1 sub c BW en dan zou een werkende downloadlink voldoende moeten zijn. Is er een uitspraak die hiervan afwijkt?

  20. Ik lees sub c als “je moet het meesturen, maar indien dat niet kan dan moet je een hyperlink geven”.

    De “indien” van sub c heeft het over “waar van de voorwaarden langs elektronische weg kan worden kennisgenomen”. Dat lijkt mij een hyperlink o.i.d. te beschrijven. Maar omdat deze “indien” de uitzondering is, zou een hyperlink niet ook de juiste manier volgens de hoofdregel moeten zijn.

    Anders gezegd: als we altijd mogen volstaan met een hyperlink, wat is dan nog de betekenis van “indien dit redelijkerwijs niet mogelijk is”? Een hyperlink is altijd mogelijk.

  21. Per e-mail een werkende hyperlink sturen lijkt mij voldoende om de AV langs elektronische weg ter beschikking te stellen. De kamerstukken lijken dit te bevestigen.

    De “indien” lijkt dan te zien op bijv. het via sms of WAP doorgeven van een verwijzing naar de website die de wederpartij vervolgens op zijn pc kan raadplegen. Uit de MvA:

    In het bijzonder met het oog op nieuwe technologie?n zoals mobiel Internet is echter een uitzondering geformuleerd, inhoudende dat indien het redelijkerwijs niet mogelijk is aan de hoofdregel te voldoen, de gebruiker ermee kan volstaan aan de wederpartij bekend te maken waar van de voorwaarden langs elektronische weg kan worden kennisgenomen, alsmede dat zij op verzoek langs elektronische weg of op andere wijze zullen worden toegezonden. Deze uitzondering maakt het bijvoorbeeld mogelijk dat een dienstverlener via het mobiele netwerk een adres van een website doorgeeft waar de betreffende algemene voorwaarden kunnen worden geraadpleegd, alsmede de mededeling dat zij op verzoek langs elektronische weg of op andere wijze zullen worden toegezonden.
    Dus ja, een hyperlink is altijd nodig, maar afhankelijk van de capaciteiten van het apparaat waarop de wederpartij de hyperlink dit ontvangt valt dit onder de hoofdregel of de “indien”.

  22. Daar is op zich wat voor te zeggen, Matthijs. Waarom mag een webshop wel volstaan met een downloadlink en een bedrijf dat per e-mail offreert niet?

    Bij de webwinkel wordt de AV verstrekt op dezelfde wijze als waarop de klant de overeenkomst sluit. Daarom is er in dat geval sprake van “elektronische weg ter beschikking heeft gesteld op een zodanige wijze dat deze door hem kunnen worden opgeslagen en voor hem toegankelijk zijn ten behoeve van latere kennisneming”.

    Als je een link bij e-mail geeft dan wordt de overeenkomst via een andere interface gesloten dan bij webwinkel. Hoewel in de praktijk een gebruiker doorgaans ook beschikt over een live internet verbinding hoeft dit niet altijd het geval te zijn. Daarom is er in dit geval sprake van het “bekend [maken] waar van de voorwaarden langs elektronische weg kan worden kennisgenomen”.

    En nogmaals ik zie sub c is het elektronisch equivalent sub a en b. Sluit je dus een overeenkomst tot het leveren van een computer via e-mail dan zou het opnemen van een link niet voldoende zijn, maar als het een tube tandpasta betreft wel (tenzij er sprake is van een geautomatiseerd verkoop systeem).

  23. Met belangstelling deze draad gelezen. Enkelen stellen m.i. terecht dat er bewijsproblemen kunnen ontstaan, omdat niet vaststaat welke voorwaarden van toepassing waren op het moment dat de overeenkomst tot stand kwam. Een hash, op te nemen in de overeenkomst, kan dat probleem (enigszins) ondervangen. Deponering komt m.i. min of meer op hetzelfde neer, is wel omslachtiger.

    Ik zou echter toch even terug willen naar de principes: het ging om de wil en verklaring van de betrokken partijen en telkens bekruipt mij een naar gevoel, zodra er algemene voorwaarden aan de orde zijn. Immers is het voor velen volstrekt onduidelijk welke betekenis voorwaarden (kunnen) hebben. Consumenten worden wel wat beschermd, maar het lijkt mij makkelijk aan te nemen dat een kleine ondernemer doorgaans niet meer weet van het recht dan een consument.

    Het is derhalve zeer de vraag, of de wil/verklaring van de handelende partij (meestal de koper) daadwerkelijk beantwoorden aan de voorwaarden en ik zie dan ook een zorgplicht van de leverancier om zich ervan te vergewissen dat de klant de voorwaarden (en de gevolgen ervan!) begrijpt, zeker indien deze de kant van “onredelijk bezwarend” opgaan.

    Naar mijn mening zou de rechter wat meer onderzoek mogen doen naar de wil en verklaring, in plaats van alleen “een toetsing aan de wet”.

  24. @Arnoud’s opmerking nr. 25: bij een telefonische ovk op afstand is een hyperlink misschien niet mogelijk? Of golden daarbij weer andere regels, ik weet het even niet meer, maar dacht van niet? Maar dan nog kun je natuurlijk wel het URL met de voorwaarden noemen (ziedaar (nog) een reden voor die shortlinks waar laatst ook discussie over was:-)), wat met een hyperlink overeenstemt.

    Je zou ??n en ander ook uit kunnen leggen als: je moet in tijdens je bestelproces het bestand echt ??nbieden, dus dat de voorwaarden ‘zichzelf’ aanbieden, zonder dat je op een link hoeft te klikken. Dus zo’n vakje als je bij het downloaden van een programma vaak met een EULA krijgt (maar dan wel met save/printknoppen). Of dat je browser je ergens in het bestelproces zo’n venstertje voor je neus met ‘wil je de AV opslaan/openen’, net als wanneer je zelf een bestand downloadt.

    Een verwijzing is dan alleen genoeg als je bijvoorbeeld telefonisch op afstand contracteert, op die manier behoudt de indien-formulering zijn relevantie en de bovenstaande methoden komen het dichtst in de buurt van het uit jezelf overhandigen van een pak papier.

  25. Bij mijn weten zijn de AV van toepassing die op het moment van afsluiten van de overeenkomst bij de KvK gedeponeerd waren. Je kan dus met een timestamp op de overeenkomst eenvoudig naar de KvK gaan en de AV daar opvragen die op dat moment geldig waren. Ingewikkelde constructies zijn dan niet nodig, tenzij je kan aantonen dat de AV die op de site stond afwijkt van wat er op dat moment bij de KvK gedeponeerd was en de afwijking is in jouw voordeel.

    Er zijn recentelijk wat interessante uitspraken geweest over het niet juist ter beschikking stellen van AV waarbij ik er eentje heel interessant vond. http://www.rechtspraak.nl/ljn.asp?ljn=BB5729 Geeft aan dat onleesbaar kleine printjes zoals je van veel leveranciers krijgt, gewoon niet voldoen. Niet helemaal 100% relevant hier, maar wel voldoende gerelateerd omdat het over een moeilijk/onmogelijk leesbare AV gaat.

    De verschillende interpretatie zoals hier boven van rechters die kennelijk meer of minder digibeet zijn vind ik persoonlijk verwarrend en zorgelijk. Ik denk dat je als je ooit zo’n geval meemaakt, je de bewijslast zodanig aan moet leveren dat ook een digibeet duidelijk kan zien dat je onredelijk veel moeite moet doen, of het is totaal onmogelijk, om de AV waar naar wordt verwezen in te zien. Omdat je zelf al weet dat er verschillende uitspraken zijn geweest, kan je er in je argumentering al rekening mee houden en de argumenten die in bovenstaande uitspraken zijn genoemd ook aftikken. De tegenpartij zal dan een stuk minder ruimte hebben om jouw claim te kunnen bestrijden.

  26. @ Arnoud: uit zichzelf printers laten ratelen is misschien niet zo praktisch/milieuvriendelijk, maar dat het bestand met de AV ‘zichzelf wil’ opslaan op een moment in het bestelproces, daar zie ik weinig bezwaren van in en een schermpje ? la EULA’s ook niet. Bovendien zijn beide oplossingen eenvoudig te realiseren. Ik zeg niet dat dat voortaan DE enige juiste manier is, maar als je de wet strikt zou uitleggen (en er inderdaad iets voor die ‘indien’-formulering over moet blijven), dan zou je tot dat resultaat kunnen komen. En gezien alle tegenstrijdige jurisprudentie hierover zou je dan als winkelier best kunnen kiezen voor een ‘better safe than sorry’ benadering.

  27. Arnoud, het lijkt mij dat de bijzin van 234 1 c verwijst naar de onmogelijkheid “de algemene voorwaarden voor of bij het sluiten van de overeenkomst aan de wederpartij langs elektronische weg ter beschikking te stellen”. “Meesturen” staat er niet denk ik. Is het afficheren van de algemene voorwaarden op je website dan geen elektronisch terbeschikkingstelling? Ik zou denken van wel. Toegegeven, het alternatief (bekend maken waar van de voorwaarden langs elektronische weg kan worden kennisgenomen) is dan een beetje vreemd. Kan van de voorwaarden langs elektronische weg kan worden kennisgenomen zonder dat ze ter beschikking zijn gesteld?

  28. Er zijn een paar dingen onderbelicht gebleven. m.i. is het niet duidelijk of de casus bij het Hof een pure “overeenkomst langs elektronische weg” is. Daarom kan ook 234 b van toepassing zijn. Daarnaast is er een concreet website adres opgenomen (ik geef toe, onduidelijk is of dit de homepage is, of een specifiek adres waarbij je direct bij de AV uitkomt, maar het lijkt het laatste te zijn, zie de uitspraak in r.o.4.9: “Daarbij is de verwijzing in de e-mail van 9 februari 2005 met inbegrip van de daarin opgenomen website het meest van belang: deze leidt naar de Veemcondities Amsterdam-Rotterdam van 1 maart 1994.”). En ze hebben er keurig bij vermeld dat de AV op verzoek kosteloos worden toegezonden. Uit de uitspraak wordt helaas niet duidelijk of het een hyperlink was of niet. In de uitspraak van de rechtbank Maastricht ging het duidelijk wel om een volledige internetbestelling. Daar werd niet concreet vermeld waar de AV te vinden waren en er werd niet bij gezegd dat ze op verzoek kosteloos worden toegezonden.

    Ander onderscheid is dat in de Hof-uitspraak niet gerept wordt over vernietigbaarheid, maar over toepasselijkheid en onduidelijkheid over welke voorwaarden nou van toepassing zijn. Waarom? Ik denk omdat de grondnotenpartij zich niet op vernietiging kon beroepen als professionele partij (zie art 6:235 BW). De rechtbank had beter de woorden “vernietiging”kunnen gebruiken dan “buiten toepassing verklaring” maar het resultaat is hetzelfde.

    Bewijsproblemen heb je ook in de papieren wereld. Vaak zijn de AV wel ooit verstrekt, maar niet bewaard, of niet terug te vinden. Dan is bij een dreigend conflict opnieuw downloaden van de site eigenlijk makkelijker dan gaan bellen met de wederpartij of ze de AV nog eens willen opsturen.

    Alhoewel ik het formeel juridisch eens ben met de a contrario-redenatie van Arnoud dat niet-toesturen-maar-een-link-sturen de uitzondering is en je “dus”de AV in een bijlage moet meesturen, vind ik persoonlijk dat een link, mits die goed en direct verwijs, genoeg zou moeten zijn. Beter dan een click-wrap, die je pas na het downloaden van eens stuk software uberhaupt kunt bekijken, en meestal niet makkelijk apart kunt bewaren. Waarom staat er daar niet VOOR het downloaden “klik hier voor de licentievoorwaarden”?

  29. @Henk:

    Het is derhalve zeer de vraag, of de wil/verklaring van de handelende partij (meestal de koper) daadwerkelijk beantwoorden aan de voorwaarden en ik zie dan ook een zorgplicht van de leverancier om zich ervan te vergewissen dat de klant de voorwaarden (en de gevolgen ervan!) begrijpt, zeker indien deze de kant van ???onredelijk bezwarend??? opgaan.
    Maar zo werkt de wettelijke regeling nu eenmaal, zie art. 6:232 BW:
    Een wederpartij is ook dan aan de algemene voorwaarden gebonden als bij het sluiten van de overeenkomst de gebruiker begreep of moest begrijpen dat zij de inhoud daarvan niet kende.
    Er rust dus per definitie geen zorgplicht op de leverancier om ervoor te zorgen dat de klant op de hoogte is van de inhoud van de AV. W?l loopt de leverancier uiteraard het risico dat de AV vernietigd zullen worden als blijkt dat de AV niet correct ter hand zijn gesteld. Zijn ze eenmaal correct ter hand gesteld, dan is het verder aan de klant om zich al dan niet in de AV te verdiepen.

    De leverancier hoeft een klant alleen dan uitdrukkelijk op een voorwaarde te wijzen als die voorwaarde een “kernbeding” is (en daarmee geen algemene voorwaarde).

    @WhizzMan:

    De verschillende interpretatie zoals hier boven van rechters die kennelijk meer of minder digibeet zijn vind ik persoonlijk verwarrend en zorgelijk.
    Volgens mij hebben deze rechters juist heel goed in de gaten waar ze over oordelen. Wie het tegendeel meent is misschien juribeet? 😉

  30. @Piet: Leuk begrip in je laatste zin:-)

    Toepassing voorwaarden: het feit dat de problematiek geregeld terugkeert, illustreert dat de wetgeving dit niet goed oplost.

    Zorgplicht: daar zijn we het dan minder over eens. Naar mijn mening is het principe (1) het wederzijds begrijpen van elkaars bedoeling (ik ga even uit van twee partijen) en aldus moet een handelende partij zich er van vergewissen dat de wederpartij de verplichting begreep die hij op zich neemt.

    De rechtspraak: de casus zal ik je besparen, maar mijn vertrouwen in de rechtspraak is in de loop der tijd flink afgenomen. Veel aandacht voor contracten en uitvoerige vastlegging van afspraken (o.a. geluidsopnamen van belangrijke onderhandelingen) werkt “preventief”. Helaas mist besef bij de doorsnee “juribeet” en dat leidt – in mijn ogen – tot vermijdbaar en dus onnodig werk.

    Tot discussie bereid!

    (1) Zie titels 1 en 2 van Boek 3 BW.

  31. @Henk: hoewel ik snap wat je bedoelt, is de wet toch echt duidelijk bij AV: die hoeven niet gelezen te zijn om bindend te zijn. Als tegenhanger daarvan heb je als wederpartij de mogelijkheid om ze te vernietigen als je achteraf ontdekt dat ze onredelijk bezwarend blijken te zijn. Elke keer onderhandelen over algemene voorwaarden is niet haalbaar, is de gedachte.

  32. Interessante en ook zeker relevante discussie wordt hier gevoerd! De diverse stakeholders hebben m.i. een eigen rol te vervullen: 1. Gebruikers van algemene voorwaarden: een bedrijf doet er verstandig aan misverstanden te voorkomen en derhalve zijn wederpartij duidelijk te maken welke voorwaarden hij bij de transactie van toepassing wil verklaren. Dit betekent voorlopig nog de voorwaarden fysiek op te sturen en deze av ook nog eens op de website duidelijk te plaatsen. 2. De wetgever lijkt een verschil te maken tussen overeenkomsten die in zijn geheel via websites gesloten worden en de reguliere overeenkomsten. Dit is een achterhaald gegeven en daarom zou m.i.een link in de offerte voldoende moeten zijn. Gezien de rechtspraak natuurlijk achter loopt op de ontwikkelingen dient de fysieke overhandiging nog niet achterwege te blijven. 3. Interessante optie om de av bij de kvk-site te plaatsen. Wat mij eerder al verbaasd heeft is dat de deponering van av’s bij rechtbanken niet digitaal beschikbaar zijn gemaakt, althans ik heb ze niet kunnen vinden. Wie deze klus ook gaat doen: digitaliseren maakt het leven een stuk eenvoudiger (en dat gesproken als een echte digibeet)!

  33. @Sonja: het deponeren van voorwaarden is m.i. alleen nuttig als bewijsmiddel. In godsnaam geen nieuwe taken (lees: nog hogere kosten) bij KvK’s of rechtbanken!

    In mijn eerste bericht gaf ik mijn “5 cent” oplossing, die misschien wat uitleg behoeft: maak een PDF van je AV, reken met (bijvoorbeeld) MD5 een hash (=controlegetal) uit van die PDF en neem die hash op in de overeenkomst. Die PDF (plus MD5 hash) kun je via je site publiceren.

    Zodra er maar een bit aan het bestand wijzigt, klopt de hash niet meer. Zowel gebruiker als wederpartij kunnen aan de hand van de hash aantonen, dat het betreffende PDF (of ander bestand) “klopt”. Goed, sommige, ‘digibetische’, rechters kunnen hier wat bijscholing gebruiken, maar de kans dat de gebruiker van de AV een andersluidend document met gelijke hash maakt, is – praktisch beschouwd – nihil.

    Tip voor digibetici: zoek naar trefwoord hasfunctie 🙂

  34. HR 11 februari 2011, LJN BO7108:

    3.4.2 (…) Ten overvloede wordt overwogen dat, anders dan het onderdeel kennelijk voorstaat, een redelijke en op de praktijk afgestemde uitleg van de in art. 6:233, onder b, in verbinding met art. 6:234 vervatte regeling niet meebrengt dat, indien de mogelijkheid tot kennisneming langs elektronische weg mag worden geboden, de gebruiker reeds aan zijn uit art. 6:233, onder b, voortvloeiende informatieplicht heeft voldaan indien de desbetreffende voorwaarden (door een zoekopdracht) op internet kunnen worden gevonden. Uit het systeem van art. 6:234 (oud) volgt immers – gelijk onder het huidige art. 6:234 het geval is – dat de gebruiker het initiatief tot bekendmaking van de algemene voorwaarden moet nemen, en wel – zo volgt uit de hier eveneens van betekenis te achten toelichting op art. 6:234 leden 2 en 3 (nieuw) (vgl. Kamerstukken II 2007-2008, 31 358, nr. 3, p. 9-10) – op zodanige wijze dat voor de wederpartij duidelijk is welke voorwaarden op de rechtsverhouding van toepassing zijn en dat de wederpartij daarvan eenvoudig kennis kan nemen. Het oordeel van het hof dat aan de in art. 6:233, onder b, vervatte norm niet reeds is voldaan indien de wederpartij de mogelijkheid heeft zelf door gebruikmaking van internet de toepasselijke voorwaarden te raadplegen, is mitsdien juist.
    Het Hof Den Bosch zat er in zijn arrest van 13 oktober 2009 dus naast. Een enkele verwijzing naar de website is niet voldoende.

    Of het geven van een URL naar de AV voldoende is, wordt helaas niet duidelijk, maar de Memorie van Toelichting waarnaar de HR verwijst lijkt dat expliciet toe te staan:

    Bij de eis van ter beschikking stellen kan gedacht worden aan het opnemen van de integrale tekst van de algemene voorwaarden in de bijlage van een e-mail of aan het opnemen van een internetlink in een e-mail door middel waarvan de wederpartij in één klik de tekst van de op haar toepasselijke algemene voorwaarden kan raadplegen. Het enkel vermelden van het adres van een website is onvoldoende omdat de wederpartij vervolgens op die website nog moet gaan zoeken naar de op haar toepasselijke algemene voorwaarden.
    Blijft denk ik nog over de vraag wat er in art. 6:234 lid 2 BW wordt verstaan onder “voor de totstandkoming van de overeenkomst aan de wederpartij [bekend maken] waar van de voorwaarden langs elektronische weg kan worden kennisgenomen” in het geval het sturen van een (klikbare?) URL naar de AV “redelijkerwijs niet mogelijk is”. Misschien is dan een verwijzing naar de website wel voldoende. Of misschien is dan minimaal een (niet-klikbare) URL vereist (maar het is ook denkbaar dat een niet-klikbare URL al voldoende is voor “ter beschikking stellen”).

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.