Het Legoblokje kan geen merk zijn. Dat blijkt uit de uitspraak in zaak C 48/09 P van het Europese Hof van Justitie. Het blokje is “functioneel bepaald”, oftewel dat blokje moet nu eenmaal die vorm hebben om ermee te kunnen bouwen. En functioneel bepaalde dingen kunnen niet als merk worden beschermd. Eerder had onze Hoge Raad al geoordeeld dat het maken van eigen op Lego passende blokjes niet onrechtmatig was, omdat de octrooien op Legoblokjes allang verlopen waren.
Lego doet al decennia haar best om te zorgen dat anderen geen blokjes maken die uitwisselbaar zijn met haar eigen steentjes. Dat kan op zich prima met een octrooi (tentamenvraag: definieer “Legosteentje” in functionele termen), maar octrooien verlopen twintig jaar na de dag van aanvraag. Daarna is namaak in principe toegestaan. Dat is de ruil die deze vorm van ‘intellectueel eigendom’ rechtvaardigt: je mag twintig jaar profiteren van je uitvinding, daarna mag de maatschappij dat.
Om dit te blokkeren, had Lego geprobeerd haar blokjes als merk te beschermen. Op zich kan de vorm van een product prima een merk zijn. Coca-Cola herkennen we allemaal al zodra het silhouet van dat flesje in beeld komt bijvoorbeeld. En ook Legoblokjes zijn zeer herkenbaar door hun vorm met noppen en staafjes.
Toch wijst het Europese Hof de merkaanvraag van Lego af. Die herkenbaarheid is het gevolg van het marktsucces van het product, maar betekent nog niet dat het product dus maar beschermd mag worden als merk. Want
een teken bestaande uit de vorm van een waar die, zonder toevoeging van belangrijke niet-functionele elementen, enkel een technische functie te kennen geeft, niet als merk kan worden ingeschreven, aangezien een dergelijke inschrijving in te sterke mate een beperking zou vormen voor de mogelijkheden waarover de concurrenten beschikken om vormen van de waar die dezelfde technische oplossing gebruiken, op de markt te brengen.
Concurrentie op de vrije markt is een groot goed, en een merk behoort technische innovatie dus niet in de weg te zitten. Het Hof geeft nog wel de hint dat je het via de slaafse nabootsing zou kunnen proberen als mensen al te makkelijk je eigen producten namaken. En dat is dus waar de Hoge Raad bij ons over heeft gezegd dat de “behoefte aan standaardisatie” als rechtvaardiging kan gelden. Als je je blokjes zo moet maken om ze te laten passen, dan mag dat ook.
Er is trouwens nog wel een geldig Beneluxmerk maar het lijkt me niet dat dat lang stand zal houden na deze uitspraak.
Wanneer de tekst “de noppenconfiguratie [etc] … zijn handelsmerken van de LEGO Groep.” zal worden aangepast op de site van LEGO is nog niet bekend.
Arnoud
Op het gevaar af dat u mij verdenkt reclame te maken voor mijn eigen blog – dat risico neem ik graag 😉
Het Lego-blokje is nog steeds beschermd als merk (!). Lego heeft haar blokje meermaals laten registreren (onder meer depotnummer 004938635). Er is slechts ??n -ander- merk vernietigd.
Geen zorgen, een inhoudelijk relevante link zal nimmer als ongeoorloofde reclame worden gezien. 🙂
Opmerkelijke vondst! Het verbaast niet, dit is inderdaad een duidelijke strategie van Lego. Wel vraag ik me af: zou Lego het jegens Mega Brands echt weer op een zaak laten aankomen? De kans op verlies voor Lego is met dit arrest torenhoog, en de proceskosten zullen niet mals zijn.
Wat ik wel heb gezien in speelgoed winkels is dat de ‘namaakblokjes’ wel doodleuk op hun verpakking zetten dat het past op LEGO. Mag dat wel dan?
Moet dat niet zijn “Past ook op andere bouwsteentjes”…
Als ik een drankje op de markt zet, mag ik ook niet adverteren met “Smaakt net als Coca Cola, maar kost een euro minder”
“Past op” is een zakelijke omschrijving van de bestemming van de waar. Dat mag. “Smaakt net als” is vergelijkende reclame, en mag alleen als dit op feiten gebaseerd en objectief is. Je zult dus een smaaktest moeten laten doen voordat je dat mag zeggen.
Wat mij opvalt is dat de lego-klonen niet alleen de blokjes namaken (die al uit de jaren zestig stammen), maar ook de poppetjes, die volgens mij pas een jaar of tien in omloop zijn (ik kan ze uit mijn jeugd in ieder geval niet herinneren). Ze zouden dus best wel eens met die poppetjes voor de dag kunnen komen om een nieuwe zaak te beginnen.
Niet echt relevant voor de discussie, maar het valt me ook op dat de klonen zonder g?ne allerlei modellen van militair materiaal aanbieden, iets wat lego zelf nooit heeft willen doen, en dat de kwaliteit van sommige klonen ver achterblijft bij die van lego (en daar is het merkrecht toch eigenlijk voor bedoeld), waardoor ik voor mijn kinderen toch nog het veel duurdere origineel blijf kopen — zelf al heb ik het niet zo op hun agressieve merkstrategie.
Inderdaad interessante trouvaille van Tijs Laurens. Maar natuurlijk geheel eens met Arnoud: ik kan mij niet voorstellen dat Lego zo su?cidaal is dat zij de strijd hierover zal durven aan te binden als de nietigheid van het merk wordt aangevallen. Ik ben geneigd te denken dat deze inschrijving van een grijs blokje overigens te maken heeft met de kleur rood van de gesneuvelde EU-inschrijving. Ik heb de omschrijving in de verschillende klassen nog niet vergeleken. Interessant is wel of er nog jurisprudentie uit de verhevigde concurrentie met Lego gaat rollen over de grenzen van de toegestane slaafse nabootsing (ivm uitwisselbaarheid/compatibiliteit en standaardisatiebehoefte zoals eerder geformuleerd door onze Hoge Raad). Zie voor een overzicht van achtergronden van de Lego-kwestie ook de website van mijn kantoor. Ik werd afgelopen vrijdag overigens ge?nterviewd door RTL4 over deze kwestie (al bleef er in de uitzending helaas – zoals zo vaak – maar bar weinig van over).
Is het nu ook toegestaan om een bedrijfslogo te maken met legoblokjes als basis?
Concreet: Een zelfgemaakte foto van verschillend gekleurde en gevormde legoblokjes. Deze staan dan symbool voor een product (i.c. modulair opgebouwde software)?
Op elk gebruikt blokje op de foto komt vervolgens de bedrijfsnaam te staan.
De opzet is om voor die foto geen copyright te laten gelden (wel GPL o.i.d.)