Het Nieuwe Rijden met je iPhone: merkinbreuk?

app-ald-ecodrive.pngVolgens mij het eerste vonnis over iPhone apps (via) versus het merkenrecht. Het bedrijf Pardoel had een snelheidsbegrenzer ontwikkeld en deze in de markt gezet onder de naam Ecodrive. Deze naam is ook als woordmerk gedeponeerd. Doel van de begrenzer is te zorgen dat de automobilist milieuvriendelijker (“groener”) gaat rijden.

Het bedrijf Axus had een iPhone applicatie ontwikkeld die “ALD Ecodrive” heette, waarmee je je rijgedrag kunt analyseren en zo milieuvriendelijker kunt gaan rijden. De app was gratis via de Apple Appstore te krijgen, en via www.aldecodrive.nl kun je meedoen aan de “ALD Ecodrive Challenge”, een competitie tegen andere gebruikers.

Pardoel stapte naar de rechter omdat de app hun merk gebruikte, en wel voor sterk gelijkende diensten: een app op een smartphone om milieuvriendelijk te rijden komt immers erg in de buurt van een hardwareapparaat om milieuvriendelijk te rijden.

De rechter oordeelt echter dat geen sprake is van inbreuk, omdat het merk “Ecodrive” naar alle waarschijnlijkheid nietig is. Het is beschrijvend voor snelheidsbegrenzers en -controleapparaten. Axus had namelijk allerlei stukken in het geding gebracht waaruit blijkt dat “ecodrive” een gebruikelijke Engelstalige term is voor milieuvriendelijk rijden, zoals opleidingsinstituut Ecodrive of dit rapport van SenterNovum:

The Dutch Ecodrive programme “Het Nieuwe Rijden” (from hereon “Ecodrive-programme” or “Ecodrive”) is an instrument with the objective of stimulating more energy-efficient purchase- and driving behaviour.

En tsja, als het zó breed gebruikt wordt als algemene term dan heb je geen recht op merkbescherming.

Eerder verloor Pardoel ook een procedure bij de SIDN over de opeising van Ecodrivenederland.nl. De arbiter zei toen:

De termen ‘ecodrive’ en ‘ecodriving’ wordt al sinds vele jaren als beschrijvende aanduiding gebruikt door onder meer de Nederlandse overheid voor activiteiten met betrekking tot zuinig rijden. Ook is de term beschrijvend voor de diensten die de verweerder daadwerkelijk aanbiedt onder de domeinnaam.

In dit vonnis merkt de rechter nog op dat Axus de naam ‘Ecodrive’ niet als handelsnaam gebruikt, ook niet bij de Challenge-site: daar staat die naam alleen als aanduiding van de applicatie, niet als aanduiding van hun bedrijf. En dat is maar goed ook, want als ze wél hun site Ecodrive hadden genoemd, hadden ze het op het handelsnaamrecht waarschijnlijk verloren. Een handelsnaam hoeft namelijk niet onderscheidend of creatief te zijn.

De eis over slaafse nabootsing wordt ook afgewezen, omdat “een software applicatie niet een nabootsing kan vormen van een fysiek product”. In dit geval billijk, maar in zijn algemeenheid lijkt het me wel degelijk mogelijk dat een iPhone app een slaafse nabootsing is van een dedicated hardware kastje. Slaafse nabootsing kán ook tussen websites spelen, zo bleek al eerder. (Kent iemand zulke apps?)

Arnoud

Een Legoblokje kan geen merk zijn

Het Legoblokje kan geen merk zijn. Dat blijkt uit de uitspraak in zaak C 48/09 P van het Europese Hof van Justitie. Het blokje is “functioneel bepaald”, oftewel dat blokje moet nu eenmaal die vorm hebben om ermee te kunnen bouwen. En functioneel bepaalde dingen kunnen niet als merk worden beschermd. Eerder had onze Hoge Raad al geoordeeld dat het maken van eigen op Lego passende blokjes niet onrechtmatig was, omdat de octrooien op Legoblokjes allang verlopen waren.

Lego doet al decennia haar best om te zorgen dat anderen geen blokjes maken die uitwisselbaar zijn met haar eigen steentjes. Dat kan op zich prima met een octrooi (tentamenvraag: definieer “Legosteentje” in functionele termen), maar octrooien verlopen twintig jaar na de dag van aanvraag. Daarna is namaak in principe toegestaan. Dat is de ruil die deze vorm van ‘intellectueel eigendom’ rechtvaardigt: je mag twintig jaar profiteren van je uitvinding, daarna mag de maatschappij dat.

Om dit te blokkeren, had Lego geprobeerd haar blokjes als merk te beschermen. Op zich kan de vorm van een product prima een merk zijn. Coca-Cola herkennen we allemaal al zodra het silhouet van dat flesje in beeld komt bijvoorbeeld. En ook Legoblokjes zijn zeer herkenbaar door hun vorm met noppen en staafjes.

Toch wijst het Europese Hof de merkaanvraag van Lego af. Die herkenbaarheid is het gevolg van het marktsucces van het product, maar betekent nog niet dat het product dus maar beschermd mag worden als merk. Want

een teken bestaande uit de vorm van een waar die, zonder toevoeging van belangrijke niet-functionele elementen, enkel een technische functie te kennen geeft, niet als merk kan worden ingeschreven, aangezien een dergelijke inschrijving in te sterke mate een beperking zou vormen voor de mogelijkheden waarover de concurrenten beschikken om vormen van de waar die dezelfde technische oplossing gebruiken, op de markt te brengen.

Concurrentie op de vrije markt is een groot goed, en een merk behoort technische innovatie dus niet in de weg te zitten. Het Hof geeft nog wel de hint dat je het via de slaafse nabootsing zou kunnen proberen als mensen al te makkelijk je eigen producten namaken. En dat is dus waar de Hoge Raad bij ons over heeft gezegd dat de “behoefte aan standaardisatie” als rechtvaardiging kan gelden. Als je je blokjes zo moet maken om ze te laten passen, dan mag dat ook.

Er is trouwens nog wel een geldig Beneluxmerk maar het lijkt me niet dat dat lang stand zal houden na deze uitspraak.

Wanneer de tekst “de noppenconfiguratie [etc] … zijn handelsmerken van de LEGO Groep.” zal worden aangepast op de site van LEGO is nog niet bekend.

Arnoud

Op LEGO passende steentjes namaken mag, mits

lego-mega-bloks-blokken-steentjes-nabootsing.pngHet maken van steentjes die op Lego-steentjes passen, is toegestaan. Wel moet je daarbij zo veel mogelijk je best doen om te zorgen dat er geen verwarring kan ontstaan over wiens steentjes het nu eigenlijk zijn. Dat blijkt uit een arrest van de Hoge Raad (via Boek 9) van vorige week, dat een arrest van het Gerechtshof uit 2007 bevestigt. En ik ben benieuwd of we hier nog een voor ICT relevant aspect uit kunnen slepen.

Een hoofdregel in het recht is dat namaken en imiteren van slimme dingen van anderen toegestaan is. Alleen als er een specifiek recht (zoals auteursrecht, octrooi of merkrecht) aan te wijzen is, komt dat anders te liggen. Je mag dus een slimme verkooptruc of schrijftechniek zomaar overnemen. De Hoge Raad trekt (al jarenlang trouwens) de grens bij ‘slaafse nabootsing’, het zonder goede reden heel dicht naast een concurrent gaan zitten met je eigen product of dienst. Je moet alles doen wat redelijkerwijs mogelijk en nodig is om te voorkomen dat er gevaar voor verwarring ontstaat.

Nu zijn er tientallen manieren om blokjes te maken die je met elkaar kunt koppelen via knopjes en buisjes, maar er is maar één manier om dat zo te doen dat die blokjes passen op Legoblokjes. En als je die ene manier nadoet, dan is er zeker verwarring mogelijk. Betekent dit dat je dus geen passende blokjes mag maken? Nee, zegt de Hoge Raad:

Onder omstandigheden kan een bij afnemers van de producten bestaande behoefte aan standaardisatie evenwel een rechtvaardiging zijn voor het verwarringwekkend nabootsen van een product

Die verwarring ontstaat immers door de vereiste plaatsing en hoogte van de koppelelementen op de blokjes. Als je die ergens anders neerzet, past het niet meer. Hoewel je nog steeds alles moet doen wat redelijkerwijs nodig is om verwarringsgevaar te voorkomen, is het niet redelijk dat je dan maar niet-passende blokjes moet gaan maken. Als er behoefte is aan passende blokjes, dan mag je die maken.

Zag u het verschil tussen de twee blokjes in het plaatje hierboven trouwens? Volgens de rechtbank, en bevestigd door de Hoge Raad, zijn deze verschillen genoeg om verwarringsgevaar te voorkomen.

Arnoud

Hoeveel mogen twee websites op elkaar lijken?

gallery-website-templates.pngWeinig websites zijn écht origineel. Volgens mij is het ook een wet binnen het grafisch design dat je altijd op elkaar voortbouwt. Maar juridisch gezien kun je wel degelijk problemen krijgen als je site te veel op die van een ander lijkt. Zeker als blijkt dat je je ook echt hebt laten inspireren – in de zin van ctrl-c/ctrl-v.

Op 22 mei diende er weer eens een geschil over dit onderwerp. Twee sites over hetzelfde onderwerp (bemiddeling in tijdelijke woonruimte) kregen ruzie over de vraag of er afgekeken zou zijn. In het vonnis (via Boek9.nl) oordeelt de rechtbank dat uiteindelijk geen sprake is van inbreuk op auteursrecht of van slaafse nabootsing.

Hoofdregel is dat je alleen inbreuk kunt plegen door andermans uitwerking over te nemen (eventueel in gewijzigde vorm). Concepten en ideeën zijn niet beschermd. Je mag dus rustig een webwinkel bouwen met tabs voor categorieën producten. Dat is een concept en niet beschermd. Maar het plaatje van een winkelwagentje dat Bol.com gebruikt mag je niet overnemen, dat is auteursrechtelijk beschermd. In de hierboven aangehaalde zaak bleken bijvoorbeeld in eerste instantie stukken tekst uit de FAQ en de gebruiksvoorwaarden overgenomen te zijn. Dit is over het algemeen niet zo moeilijk te zien.

Een stuk lastiger wordt het als je niet letterlijk copypaste maar meer conceptueel de gelijkenis zoekt. Je komt dan in het grijze gebied van stijl versus uitwerking terecht. Op zich is het toegestaan om een website te bouwen in dezelfde stijl als een andere, en je mag zelfs elementen overnemen die zo’n andere site ook heeft. Heeft een site de loginknop op een handige plek, dan mag je dat idee overnemen. Zet men elke week een product in de schijnwerpers met een bepaald kader, dan mag jij dat ook doen. En als er technische redenen zijn (zoals dat je steentjes op LEGO moeten passen) dan is er ook geen auteursrechtelijk bezwaar.

Maar er zijn wel degelijk grenzen. Wanneer je nodeloos iets overneemt dat concreet van een andere site komt, dan pleeg je “slaafse nabootsing” en dat is onrechtmatig. Zie het voorbeeld van de Monkeytown-zaak, waarin elk overgenomen element afzonderlijk te rechtvaardigen was maar de combinatie toch onrechtmatig omdat het alles bij elkaar gewoon te veel werd.

Het is alleen heel moeilijk om harde regels voor die grenzen te geven. Het gaat om de totaalindruk, en dat iets iets dat eigenlijk alleen van geval tot geval bepaald kan worden. “I’ll know it when I see it” heet dat bij pornografie, en ook bij deze vorm van inbreuk.

Update (2 april 2013) in andere zaak bepaalt de Hoge Raad dat

het recht geen ruimte laat voor aanvullende bescherming van de maker van een werk op grond van art. 6:162 BW tegen zogenoemde slaafse nabootsing van een stijl of van stijlkenmerken.

Arnoud

Andermans website nabootsen kan onrechtmatig zijn

Andermans website nabootsen kan onrechtmatig zijn, zo besliste de rechtbank in Leeuwarden afgelopen woensdag. Het ging hier om slaafse nabootsing van een website en een bedrijfsplan van de franchisegever.

Het bedrijf Monkey Town BV biedt anderen de mogelijkheid om een spelconcept (indoor speeltuinen voor kinderen) in franchise te nemen. De zoon van een Leeuwardse franchisenemer vond dat hij het net zo goed zelf kon doen, maar bleek daarbij de nodige tekst uit het ondernemingsplan en van de website van Monkey Town overgenomen te hebben.

Nu lijkt het me duidelijk dat als je andermans (in vertrouwen verkregen) bedrijfsplan overschrijft, je fout bezig bent. Naast schending van geheimhouding is dan ook sprake van inbreuk op auteursrecht. Maar ook van de website was het nodige overgenomen. Volgens het vonnis (LJN BC1569) ging het hierom:

Verder is de volgorde van behandelde onderwerpen op de website van Jungle City nagenoeg dezelfde als in het bedrijfsplan van Monkey Town. De website van Jungle City maakt voorts, evenals de website van Monkey Town, gebruik van een blauwe achtergrondkleur, van afbeeldingen van dieren in elementaire kleurstellingen, van hetzelfde lettertype en van dezelfde template.

Elk van die keuzes ligt redelijk voor de hand gezien de doelgroep en het onderwerp van de site. Op zich niets mis mee dus. Maar de combinatie van al die keuzes, plus het overnemen van teksten, was voor de rechter aanleiding om Jungle City toch te veroordelen:

Naar het oordeel van de voorzieningenrechter is in dit geval sprake van het in hoge mate nabootsen van de producten (bedrijfsplan en website) van Monkey Town waardoor verwarring bij het publiek valt te duchten. Nu [gedaagde sub 2]. evengoed, zonder afbreuk te doen aan de deugdelijkheid en bruikbaarheid van de website van Jungle City, een andere weg had kunnen inslaan, handelt hij hierdoor onrechtmatig jegens Monkey Town.

Arnoud

Op LEGO passende steentjes namaken mag

Ooit had LEGO een octrooi op haar bouwsteentjes, waarbij de uitvinding was dat de buisjes aan de onderkant precies pasten tussen de noppen aan de bovenkant. Als een octrooi verlopen is, mag iedereen de uitvinding namaken. Maar ook dan gelden er nog grenzen, meestal in de vorm van merkinbreuk of “slaafse nabootsing”. Dat laatste is een lastige. Je mag namaken maar daarbij moet je wel je best doen om een eigen, origineel product te maken. Niet alleen maar, eh, slaafs het origineel nabootsen.

Bij bouwsteentjes met noppen en buisjes is dat lastig. Je wilt tenslotte steentjes maken die passen op de LEGO steentjes. Dus heel veel creatieve ruimte heb je niet. Het Gerechtshof Den Bosch heeft nu besloten dat dat in principe mag:

Er is sprake van een door potentiële kopers gevoelde behoefte om bij verdere aankopen bouwsteentjes te verkrijgen die naar maatvoering en uiterlijk passen op/bij de steentjes die men al bezit. In de praktijk van het Nederlandse huisgezin is dat in veel gevallen: Lego en Duplo. Om aan die wens tegemoet te komen, zal een producent zijn producten aan maatvoering en uiterlijk van Lego en Duplo moeten aanpassen. Dat betekent nabootsen, maar in de bijzondere omstandigheden van dit geval is dat een nabootsing die zijn rechtvaardiging vindt in de reële behoefte bij klanten aan compatibiliteit. Daarbij is naar het oordeel van het hof voldoende komen vast te staan dat voor Mega Brands de nabootsing van zowel de afmetingen als de overige vormaspecten van de basiselementen van Lego en Duplo noodzakelijk is voor het tot stand brengen van de compatibiliteit en uitwisselbaarheid

De firma Mega Brands mag dus haar blokjes op de markt brengen. Persoonlijk hoop ik dat de Koreaanse firma Oxford Toys nu ook met haar bouwsystemen komt. Want LEGO is toch maar saai, zonder leger met tanks en kanonnen, Stealth bommenwerpers of SWAT-team met mitrailleurs.

Volledig bericht bij Boek 9.

Arnoud