Worden 3D-printers de nieuwe Napster? Met die vraag opende Ars Technica vorige week haar bericht over een auteursrechtclaim op een CAD-bestand waarmee een driedimensionaal model geprint kon worden. Met driedimensionaal printen kan iedereen (bijna) alles maken dat hij zoekt, van reserveonderdelen tot zelfverzonnen objecten tot dat dure merkproduct. De Flickrstream van CreativeTools.se laat nu al enkele fantastische mogelijkheden zien. In Nederland biedt FabLab de mogelijkheid zo ongeveer alles te printen dat je wilt.
Bij 3D printen worden objecten gereproduceerd vanuit bronmateriaal dat in heel kleine hoeveelheden en laagje voor laagje wordt gedoseerd. Vaak wordt daarbij met gesmolten polymeer gewerkt, maar ook kan materiaal in poedervorm worden gebruikt dat wordt verhard nadat het laagje is gedeponeerd. Dit alles onder controle van een instructiebestand (CAD-bestand) dat de 3D printer vertelt hoe elk laagje eruit ziet en welk materiaal moet worden gebruikt. 3D printen kan met polymeren maar ook met metalen. Daarmee is zo ongeveer alles te maken.
Het gebruik van 3D printen botst al snel met intellectuele eigendomsrechten, zoals ook al in het geweldige whitepaper van Public Knowledge te lezen is. Een object kan beschermd zijn door auteursrechten, merken, modelrechten of octrooien (patenten). Het namaken is dan niet toegestaan. Soms is er een uitzondering voor namaken in de privésfeer of voor onderzoeksdoeleinden, maar die uitzondering is vaak beperkter dan je zou denken.
Het intellectueel eigendom (IE) is namelijk gebaseerd op de gedachte dat alleen de maker/uitvinder/ontwerper van een object dit mag reproduceren. Dit vanuit de aanname dat deze met dat controlerecht zijn investering moet kunnen terugverdienen. Afrekenen per kopie is een natuurlijk model in de 3D wereld: als iets populair is, verkoopt het goed en dan verdien je veel, en als iets tegenvalt dan verkoopt het niet en dan heeft de maker pech. Dat model stond voor muziek en films al flink onder druk door internetdistributie, maar de druk door 3D printen wordt alleen maar groter.
Ik verwacht dat wanneer 3D printen meer in de mainstream terecht komt, er grote druk zal komen vanuit rechthebbenden om te voorkomen dat 3D printen van beschermde objecten mogelijk wordt. Dat kan grote impact hebben: sites die 3D modellen aanbieden zullen net als Mininova of Pirate Bay als piraten worden aangemerkt, maar ook de verkoop van 3D printers als zodanig kan aan banden worden gelegd als het idee postvat dat deze vooral voor namaak worden gebruikt.
Daarom ga ik de komende weken elke dinsdag (“3D dinsdag”) een blog schrijven over een aspect van het intellectueel eigendomsrecht en waar dat botst met de mogelijkheden van 3D printen. Ik zal per IE-recht bespreken wanneer iets daaronder valt, wat er dan wel en niet mag met dat object en wat dat betekent voor het proces van 3D printen.
Wie nu al specifieke vragen of suggesties heeft die ik mee moet nemen, dan hoor ik dat graag! (Oh ja, en een mooier plaatje voor deze serie zou ook leuk zijn. Het is héél moeilijk een Creative Commons foto te vinden die op 150×150 pixels het concept 3D printen laat zien.)
Arnoud<br/> Foto: Tony Buser, CC-BY 2.0
@Bas, even rekenen… Een der grootste vrachtschepen is de Bao Fu, die wordt gebruikt voor het transport van ijzererts. Deze kan 250.000 ton aan erts verschepen! Een der grootste vliegtuigen is de Antonov 225 die 250.000 kilo per keer kan overvliegen! Helaas is een ton een factor 1000 groter dan een kilo dus 1 keer een boottocht staat gelijk aan 1000 keer vliegen. De tijd die een vliegtuig nodig heeft om de oceaan over te steken is meestal een aantal uren. De tijd die een container-boot nodig heeft voor datzelfde slootje is 8 tot 12 dagen. Bulk-schepen doen er nog langer over maar worden eigenlijk alleen voor ruwe grondstoffen gebruikt. Container-schepen zijn echter beperkt in hoeveel ze kunnen meenemen maar komen toch ook al boven de 10.000 ton. Een Boeing 747 komt daat met zijn 134 ton niet eens bij in de buurt. De opmerking dat de 16 grootste vrachtschepen meer vervuilen dan de complete luchtvaart-industrie is eenvoudig gemaakt maar volledig uit de juiste context. Kijk eerder naar hoeveel ieder vervuilt in verhouding tot de hoeveelheid goederen die ze moeten vervoeren! En in dat licht is scheepsvaart al een stuk goedkoper. En personeelskosten? Tja, voor een vliegtuig heb je toch al gauw een crew van 4 personen met vrij hoge eisen aan hun vaardigheden. Een containerschip kan al varen met een bemanning van 12 en meer dan 12 betekent dat ze een scheepsdoctor mee moeten nemen. Maar het merendeel hoeft niet veel ervaring te hebben en komen ook vaak uit lage-lonen landen…
Maar goed, de tijdsfactor dan weer… Minder dan een dag tegen bijna twee weken. Een groot verschil. Maar even kijken naar personeelskosten… Boot: 12 man keer 14 dagen deleeld door 10.000 ton. Vliegtuig: 4 man keer 1 dag gedeeld door 200 ton. Dan is de boot duidelijk al vele malen goedkoper. Je moet alleen veel meer geduld hebben! Daarnaast, tijd is alleen kostbaar indien in die tijd gewerkt moet worden! Als je twee weken moet wachten dan kun je die tijd prima vullen met werken aan andere dingen. Of even op vakantie gaan, boodschappen doen, de kinderen uitlaten of de hond naar school sturen. (Huh?) Okay, als het gaat om de reparatie van een apparaat dat je hard nodig hebt, dan is het lokaal kunnen printen van 1 reserve-onderdeel lonend. Maar als je een voorraad reserve-onderdelen inslaat kun je een aardig eind vooruit tot de volgende voorraad binnenkomt…
@Jeroen: Ik kan me iets voorstellen bij het uitprinten van inlegzolen op maat. Die zijn auteursrechtelijk echter weinig interessant. Plastic speelgoed kan ik me ook iets bij voorstellen, maar commerci?le productie zal vele malen goedkoper zijn.
Misschien is er een markt te bedenken die in de toekomst door de komst van 3D-printers geen bestaansrecht meer zal hebben (de markt voor steunzolen?). Zo’n ontwikkeling is in het geheel niet schokkend; er zijn zoveel beroepen en bedrijfstakken uitgestorven door technologische ontwikkelingen. Een heel gezonde zaak.
Er is pas een probleem als technologische ontwikkelingen ervoor zorgen dat bepaalde activiteiten niet meer voldoende rendabel zijn, terwijl er wel maatschappelijke vraag naar blijft. Bijvoorbeeld als Nike geen geld meer kan verdienen aan nieuwe schoenmodellen doordat iedereen thuis zo’n model kan downloaden en uitprinten met als gevolg dat Nike geen schoenen meer verkoopt en uiteindelijk ophoudt met het ontwerpen van nieuwe modellen, terwijl er wel vraag blijft naar nieuwe modellen.
Je kunt je afvragen of dit wel zo’n groot probleem zou zijn dat intellectuele eigendomsrechten Nike hier te hulp zouden moeten schieten in een toekomstige strijd met 3D-printende consumenten, maar belangrijker lijkt me dat realistisch gezien dit probleem zich nooit zal voordoen. Uitprinten van bruikbare sportschoenen met consumentenprinters zal wel nooit mogelijk zijn, en in ieder geval niet voor een prijs die kan concurreren met de schoenen van Nike. Aangenomen dat de markt voor sportschoenen voldoende goed werkt, kan Nike niet al te ver boven de kostprijs zitten (want anders concurreert een andere fabrikant Nike er eenvoudig op prijs uit). In het ergste geval wordt Nike gedwongen om de prijs wat te laten zakken; hoe dan ook zal een fabricageproces op industri?le schaal zeer veel goedkoper blijven dan uitprinten.
@52 Ik kan me voorstellen dat er goed geld zal zitten in een programma waarmee elke leek schoenen kan designen die aan alle dokters-eisen voldoen. Waarop ik me kan voorstellen dat er een site opgericht wordt waar mensen hun schoen-design kunnen opzetten, met ratings e.d.
Zie het als een Starcraft. Blizzard verkoopt het spel met een editor. Vervolgens zijn er genoeg mensen die hun creatieve creaties voor niks willen delen, en genoeg mensen die vervolgens sites opzetten om de gemaakte creaties een platform te bieden (en eventueel winst uit te slepen).
Heb je heel Nike e.d. niet meer nodig, enkel iemand met verstand van voeten die de parameters van het programma schrijft en er verschijnt vast ook wel een onafhankelijke instelling met verstand van voeten die zijn goedkeurings-label geeft aan deze parameters. En als je programma niet goed voor de voeten is, zal de marktwerking dat probleem wel oplossen.
@Bas:
Aha? En uit dat ene ding volgt vervolgens dat alle technische sprookjes gaan uitkomen? Waar blijft mijn koude kernfusie?Special purpose 3D-printers die bepaalde categorie?n van modellen kunnen uitprinten zullen vast en zeker een mooie rol gaan spelen om op bepaalde terreinen fabricage op maat commercieel interessant te maken, maar sportschoenen die uit je printertje thuis gaan rollen, dream on.
“Nuclear powered vacuum cleaners will probably be a reality within 10 years.” — Alex Lewyt, quoted in the New York Times, 1955
@Wim: ik denk dat het beter is dat we ophouden met deze discussie aangezien je elke keer totaal over andere dingen begint dan waar ik het over heb. Ik weet niet of je gewoon niet begrijpt wat ik zeg, niet wilt begrijpen wat ik zeg of steeds met iets anders wilt komen om het vooral van de kern af te halen, maar het heeft weinig nut om dit verder te zeggen. Laat ik maar van het positieve uitgaan en veronderstellen dat we echt volledig langs elkaar op communiceren, maar je laatste reactie heeft echt geen enkele relevantie met mijn eerdere punt dus ik kan er eigenlijk niet op reageren.
@Piet: het feit dat bepaalde voorspellingen uit het verleden niet zijn uitgekomen maken alle toekomst visies overbodig? Interessant, helaas hebben altijd een beperkt aantal mensen wel de toekomst goed voorspeld. Niet alle technische sprookjes komen uit, maar dit is geen sprookje, dit apparaat is er. Nog verre van optimaal, maar het is er. De vraag is hoe het zich gaat ontwikkelen.
Zeggen dat dit er niet komt, tja, we hadden ook mensen die 10 jaar geleden zeiden dat de mobiele telefoon een modegril was. Er zijn ook nog mensen met een vaste lijn, er waren mensen die stelde dat die nooit zou verdwijnen, steeds minder mensen hebben die. Maar zoals ik al zei: visie heeft niet iedereen, het enige wat we met zekerheid weten is dat we het niet weten. Of eigenlijk weten we nog ??n ding met zekerheid, de toekomst is nooit lineair, altijd of exponentieel of met een enorme trendbreuk.
@Lepelaar: ik denk ook niet dat Nike hoeft te worden geholpen in zo’n hypothetische strijd tegen printende consumenten. Misschien onderschat ik de kunst van het schoenen ontwerpen, maar ik denk ook wel dat de maatschappij het goed kan doen zonder professionele schoenenontwerpers.
Punt is alleen dat het zover niet zal komen met schoenen. Ja met crocs of zo.
Verbazingwekkend dat in deze verlichte tijden veel nieuwe technieken vooral weer als bedreigend worden ervaren.
Veel wordt nu al gekopieerd omdat de prijzen in winkels of op internet domweg te hoog zijn voor wat je ervoor krijgt. Of het is gewoon eenvoudiger: zoeken, vinden en binnenhalen. Komt geen betalingsrisico bij kijken.
Maar wellicht dat er ook aandacht kan zijn voor de omtwikkelingen op zich: toch een knap stukje werk! En de mogelijkheden die ze biedt om, bijvoorbeeld, zelf iets te maken?
Waarom zou je sommige onderdelen of producten niet zelf mogen maken? Mag ik een stoel/kast/etc. dan ook niet zelf herstellen door uit een stuk hout een nieuw onderdeel te maken?
En wat te denken van mijn ruim 20 jarige auto? Sommige onderdelen zijn niet meer te koop… Ook gelijk maar aanpakken dat zelf maar een beetje herstellen, onderhouden en hergebruiken!
Ik heb zo’n vermoeden dat als de bedenkers c.q. ontwerpers zelf hun producten die in 3D nagemaakt kunnen(!) worden ook als ‘bouwplaat’ te koop aanbieden, het nog wel los zal lopen.
Dat zouden overigens artiesten ook moeten doen: weg met de hele tussenhandel, weg met vervuilende verpakkingen, transporten en wat dies meer zij.
Blijft natuurlijk nog het Rijk als hindernis: die zien handel ontstaan waar zij weinig grip op hebben en waardoor ze belastincentjes kunnen mislopen… Oplossing: De ‘Bijzonder Hoge Toegevoegde Importwaarde’ voor het geval je wat in het buitenland besteld!
@Piet: ???Nuclear powered vacuum cleaners will probably be a reality within 10 years.??? ??? Alex Lewyt, quoted in the New York Times, 1955
En hij had gelijk, want in 1965 was de commerci?le energieopwekking met kernenergie al aardig op weg… (Dat schaalverkleining niet echt lukt is natuurlijk een ander verhaal; kernfusie zal, als het ooit goed lukt tot nog grotere centrales leiden dan nu al voor kernsplitsing nodig zijn.)
@Bas, we zijn het oneens over hoe belangrijk de tijdsfactor is. En jij bent van mening dat het geen tijd kost om een printer aan te zetten en dan maar te printen. Daarbij vergeet jij dat tijd in dit geval wel degelijk van belang is, vooral als je meerdere voorwerpen moet afdrukken. Als je 200 tinnen soldaatjes moet afdrukken en iedere afdruk duurt 5 uur dan ben je dus 1.000 uur aan het wachten. Of je neemt meerdere printers maar dat vereist meer startkapitaal. Of je dus ruim 41 dagen wacht tot je gehele legertje is afgedrukt of deze bestelt in Taiwan en per containerschip laat overbrengen… Tja, dat laatste is sneller en waarschijnlijk ook goedkoper. Een pakje van minder dan een kilo kost geen bal om te vervoeren per schip. (Of kost een beetje per vliegtuig.) Alleen de productiekosten betaal je dan en als ze in China een grote 3D printerfarm neerzetten met 5.000 3D printers dan kun je in 48 uur al je legertje bij elkaar hebben! Voor minder dan wat het hier zou kosten, want het personeel dat hier de printer moet bedienen is frink duurder.
Tijd is kosten, want de tijd die de printer bezig is met jouw voorwerp is tijd waarin deze niet voor iets anders ingezet kan worden. Ik merk het zelf op mijn werkplek omdat ik af en toe een technisch ontwerp of ander document wil afdrukken zodat ik deze op mijn gemak elders kan doorlezen. Als op dat moment het secretariaat bezig is om een mailing van 10.000 pagina’s af te drukken dan kan mijn documentje er niet tussendoor en kan ik dus niet het ontwerp lezen terwijl ik in de bus zit of elders ver van mijn computer even niets te doen heb. Daar zit het gevaar namelijk: wachttijd! Stel, je hebt een restaurant met 1 koekenpan en 20 klanten willen pannekoeken. Baktijd 2 minuten, dus de eerste klant krijgt al snel te eten. De laatste klant moet bijna 40 minuten wachten en loopt zeer waarschijnlijk voor die tijd je tent al uit! Weg geld!
Om die wachttijd te verkorten moet je dus zorgen dat je je voorraad op tijd kunt opbouwen. Dit betekent dat je gewoon een voorraad kunt inkopen die in China in elkaar is gezet en daarna is verscheept naar jouw voorraadruimte, of je koopt genoeg printers om te voorkomen dat je lang moet wachten. (Meerdere koekenpannen voor je restaurant.) Maar gezien de prijs van 3D printers en de verwachte levensduur van die printers is het voor hele lange tijd nog steeds voordeliger om je onderdelen gewoon in grote hoeveelheden te bestellen en een voorraad in te slaan.
Ik moet er niet aan denken dat bol.com voor ieder boek dat er bestelt wordt aan de drukker opdracht moet geven om een nieuw exemplaar te drukken! Kan wel, maar is het efficient?
Nee wim, dat is niet het geval. Je wil niet begrijpen wat ik zeg. Het feit dat je zelfs nadat ik dat zeg in je eigen paradigma blijft hangen en niet opnieuw herleest en nadenkt over wat ik probeer te stellen geeft me aan dat mijn oorspronkelijke assumptie incorrect is. Het is geen onkunde, het is onwil. En daarmee is deze discussie wat mij betreft gesloten.
Overigens wim geeft je laatste opmerking aan hoe weinig je weet van ontwikkelingen, want voor menig boek is dat precies wat bol doet. Printing on demand noemen we dat. Net zo goedkoop, veel efficienter. Maar nogmaals, je wilt niet begrijpen wat ik zeg, je zal en moet je argument winnen en praat steeds over totaal onrelevante en ongerelateerde zaken, dus punt
> en waarbij vergeleken een Nike het comfort van een soldatenkistje heeft.
Als je die goed poetst en inloopt waren die trouwens in 1978 al heel comfortabel, weet ik uit eigen ervaring.
Was de ontwikkeling van de 3D kopieermachine niet een open source project? Dat zou mogelijk een boeiende(r) discussie kunnen opleveren over o.a. licenties en het gebruik voor algemeen nut (niet commercieel).
Wat te denken van bijvoorbeeld de medische inzetbaarheid, vrij van monopolisten en absurde licenties?
@Bas, printing on demand kan geen levertijd garanderen van 24 uur. In een rustige periode met weinig bestellingen is het te doen. Maar in een druk seizoen zijn er gewoon te weinig printers om boeken op hoge kwaliteit met mooie kaft te drukken, op maat snijden en in te binden en meteen meegeven aan de postbode. Bol.com heeft een enorme hoeveelheid aan boeken die ze aanbieden en het is gewoon ondoenlijk om ieder boek dat ze verkopen “on demand” te drukken. Neemt niet weg dat ze ook “on demand” boeken kunnen drukken en leveren, maar om snel te kunnen leveren hebben ze een voorraad van populaire boeken nodig. De rest zou “on demand” geprint kunnen worden.
Er is overigens nog een belangrijk nadeel voor de consument aan “Print on demand”. Normaal bestel je iets en komt het uit voorraad. Nu bestel je iets en wordt het op maat gemaakt. Maar bij maatwerk gelden andere regels volgens de wet “Koop op afstand”. Maatwerk kent immers geen bedenktijd gedurende welke je het product kunt terugsturen. Heel vervelend dus voor de consument! En mogelijk een reden voor consumenten om geen “print on demand” producten aan te schaffen.
Overigens, bol.com levert uitverkochte titels van uitgeverij “Het Spectrum” als “print on demand” boeken. Het gaat hierbij om ruim 70 titels. Als je echt denkt dat bol.com het meeste van hun boeken “on demand” genereert, vind dan maar een manier om dat aan te tonen, want bol.com heeft het er zelf niet over.
@owiknowi:
Waar heb je het nu over? Verwijst Arnoud in zijn blogpost naar personen die 3D printing als bedreigend ervaren? Of is er een commenter die 3D printing als bedreigend ervaart?Het enige dat ik vinden is dat Arnoud verwacht dat rechthebbenden in de toekomst 3D printen als bedreigend zullen ervaren. Zover is het nu zeker nog niet, en of het zover ooit zal komen valt naar mijn mening nog te bezien.
@Jeroen(#58):
En hij had gelijk, want in 1965 was de commerci?le energieopwekking met kernenergie al aardig op weg??? Ja, en wie had ooit gedacht dat anno 2011 alle auto’s op zonne-energie zouden rijden (en dat sinds de uitvinding van de auto al hebben gedaan).
Pas toch op met zulke woorden 😉
@Piet:
De geschiedenis laat zien dat bij elke nieuwe ontwikkeling rond verveelvoudiging of openbaarmaking de industrie roept dat dit verboden moet worden omdat het de dood van de bedrijfstak is. Zie ook mijn eerste bijdrage aan de blogdialoog van vorig jaar:Met zo’n track record ben ik niet optimistisch over de houding van de reproductie-industrie jegens 3D printen.
Even concreet: als iedereen nauwelijks van echt te onderscheiden LEGO-poppetjes kan printen, denk je dan dat LEGO dat over zijn kant laat gaan? Waarom zouden ze niet optreden tegen sites met CAD-modellen van hun auteursrechtelijk of modelrechtelijk beschermde figuurtjes of onderdelen?
Dan is daar dus weinig “verbazingwekkends” aan.
Over 3D printen zegt dit verder niets, want dat zal eerst daadwerkelijk moeten kunnen concurreren (en wel in de huiskamer, want als we het over fabriekshallen gaan hebben dan merk ik op dat het op industri?le schaal kopi?ren van andermans design altijd al mogelijk is geweest) en of het zover ooit komt…
Is er al een concrete lobby tegen 3D printers? Nee.
Daarom is dit het moment om een lobby v??r 3D printen op te starten, zodat de discussie gaat over “waarom is 3D printen nuttig en hoe stimuleren we het” en niet “hoe verbieden we inbreuk op IE en slaan we daarmee alle innovatie rond 3D printen dood”. Zeg maar hoe nu de discussie over filesharing gaat. Dat moeten we niet nog een keer hebben.
@arnoud een lobby voor 3D printen is me wat te ver, een lobby voor normale acceptatie zou genoeg zijn. Deze industrie een eerlijke kans geven. Inderdaad, door nu politici op de voordelen te wijzen. Bijvoorbeeld de extreme milieu besparingen. Het worden mooie tijden.
Sure, maar jij reageerde op mijn reactie op owiknowi’s comment “Verbazingwekkend dat in deze verlichte tijden veel nieuwe technieken vooral weer als bedreigend worden ervaren.” Je bent het dus eens met mijn reactie op zijn comment dat er nog helemaal geen sprake is van zulk verzet tegen 3D printers. Mooi, kunnen we dit punt afsluiten.
@Piet Ben niet duidelijk geweest, excuses. Het is inderdaad niet verbazingwekkend maar voldoet geheel aan mijn verwachtingen.
Arnoud schrijft een interessant stuk over nieuwe mogelijkheden en de reacties daarop, die van mij incluis, gaan veelal niet over de mogelijkheden die deze kan gaan bieden maar over de risico’s. En die laatste beperkt zich dan ook nog tot wat er allemaal weer gefraudeerd zal gaan worden.
Zelf ben ik een groot voorstander van een meer open gebruik van bijvoorbeeld -of juist- IT middelen. Zie wat de closed source wereld ons gebracht heeft of de heksenjacht op het downloaden. Maar ook dit is een persoonlijke mening en voegt verder niets toe aan het oorspronkelijke boeiende onderwerp van Arnoud.
Dit wel hoop ik (qoute van 12:57):
Was de ontwikkeling van de 3D kopieermachine niet een open source project? Dat zou mogelijk een boeiende(r) discussie kunnen opleveren over o.a. licenties en het gebruik voor algemeen nut (niet commercieel).
Wat te denken van bijvoorbeeld de medische inzetbaarheid, vrij van monopolisten en absurde licenties?
Een 3D kopieer-systeem open-source? Denk het niet want de techniek om objecten 3D te kunnen kopieren bestaat al heel, heel lang. Maar voorheen gebeurde dat vooral met frees-technieken, waarbij dus veel materiaal verloren gaat. Bij 3D printen heb je het voordeel dat je eigenlijk niet meer materiaal nodig hebt dan wat je voor het voorwerp nodig hebt. En ja, wie was nou de eerste die op het idee kwam om voorwerpen via een printer op te bouwen? Gezien de diverse technieken die er bestaan is dit moeilijk te bepalen. Er is de techniek waarbij je hars laat uitharden op basis van belichting. En een techniek waarbij je een voorwerp laagje voor laagje met een spuit grondstoffen opbouwt. Het valt mij nog mee dat er niemand een speciale klei-machine heeft bedacht die een blok klei gewoon in de gewenste vorm boetseert maar wie weet komt dat nog. Het is bovendien een techniek waarbij meerdere uitvinders eigenlijk zelf het systeem hebben her-bedacht en ik vraag mij af hoeveel van de bekende technieken nu al gepatenteerd zijn.
Hmmm… Hoeveel 3D print patenten zijn er nu eigenlijk?
Beste Wim,
Bedankt voor je heldere reactie. Om geen reclame te maken: op televisie was laatst rond 19:40 uur een IT student te gast in x-programma die een 3D-apparaat demonstreerde. Uit de een of andere polymeer, zo vermoed ik, wist hij inderdaad een dingetje te maken. Prachtig!
De ontwikkeling van dat (specifieke?) apparaat was geheel open source zowel de soft- als de hardware.
Ongetwijfeld zijn er -helaas- al lang patenten in omloop die de potenti?le mogelijkheden nodeloos zullen beperken of bemoeilijken. Mag dan iemand niets aan een uitvinding verdienen? Jawel, maar is de uitvinding wel ?cht van diegene of is die gewoon net iets sneller om het vast te leggen? En eenmaal in handen van monopolisten worden niet zelden vooruitgang en toepassingsmogelijkheden verhinderd of nodeloos kostbaar gemaakt.
Waar ken ik dat toch nog meer van? Hmm, het was iets met computers op basis van de von Neumann architectuur (http://nl.wikipedia.org/wiki/Von_Neumann-architectuur). En ook iets met verbrandingsmotoren die al heel lang gebruik maken van verteerde dino’s en planten… 😉
@owiknowi X-programma was De Wereld Draait Door (DWDD) en inderdaad is er een 3D printer die geheel, ook hardwarematig, open source gemaakt wordt. Gewoon omdat die er moet komen. Mooi initiatief is dat.
@owiknowi:
Vreemd, zulke reacties heb ik in deze draad helemaal niet kunnen vinden.Er zijn nu 75 reacties. Kun je er ??n aanwijzen die waarschuwt voor de (toekomstige) risico’s van 3D printing?
Misschien #10? Die reactie is duidelijk grappig bedoeld en niet als waarschuwing.
Welke reactie(s) denk je aan?