Een vraag via Twitter:
Hoe zit dat, @ictrecht? Mag het @parool een cartoon van @khalidalbaih afdrukken als tweet van ‘iemand’ zonder vermelding van de maker?
Het Parool publiceerde een aantal cartoons van Belgische tekenaars die daarmee wilden reageren op de aanslag op vliegveld Zaventem. Niet direct: men toonde in feite afbeeldingen van tweets (zie plaatje, opklikken voor groot). Alleen ging dat hier mis: de tweet was niet van de cartoonist zelf, maar van een derde die er een compliment over gaf.
Het herpubliceren van tweets is al een tijdje een hobby van diverse kranten. Misschien omdat het makkelijk vulsel is, misschien omdat het een directe band met het lezerspubliek laat zien, ik weet het niet. Maar het doet een tikje gek aan. Zit er dan geen auteursrecht op tweets?
In principe wel. Het gaat erom of je iets creatiefs zegt, niet of het vele pagina’s lang is of als officieel uitgegeven werk op de markt gebracht is. En op grond van het auteursrecht is overname van je werk niet toegestaan.
Althans, bijna niet. Er is onder meer het citaatrecht, dat ook voor beeld geldt. Je mag een stukje van een werk overnemen (en een klein werk volledig) als dat nodig is voor een legitiem doel, zoals aankondigen of bespreken. Wel moet je de bron en de naam van de maker noemen, zo staat in de wet. Een recent voorbeeld is de HP/De Tijd-herpublicatie van de Telegraaf-voorpagina.
Je zou kunnen zeggen dat je als krant wilt aankondigen wat er zoal op Twitter wordt gezegd. Dat zou dan citeren in het kader van aankondigen moeten zijn. Omdat het een kort werk is, mag je de gehele tweet dan overnemen. De naam van de twitteraar staat erbij, dus dat is dan makkelijk. En opmaken als twitterbericht maakt de bron duidelijk.
De Twitter TOS staan hier overigens los van. Die bepalen alleen dat het bedrijf Twitter een vrijwel onbeperkte licentie heeft om met je tweets en bijbehorende media te doen wat zij willen. Twitter mag dus die cartoon op een mok afdrukken en verkopen, of aan kranten sublicenties ervoor verkopen. (Bij mijn weten doen ze dat niet.) Maar in de TOS staat nergens dat anderen dat ook mogen. Je geeft derden geen gebruiksrecht door iets op Twitter te zetten.
Alleen: gaat het hier neit mis omdat de cartoon niet door de maker zelf op Twitter is gezet? Nou ja, dat denk ik dus niet. Je mag citeren uit elke openbare bron, niet alleen twitter natuurlijk. Dus als je wilt aankondigen wat mensen zoal tekenen in reactie op die aanslagen, dan mag je functioneel relevant beeld laten zien ongeacht de bron. Je maakt het jezelf wel lastiger met de naamsvermelding, want dat is waar het hier op misgaat. Maar als de naam van de tekenaar bijvoorbeeld duidelijk in de cartoon zelf staat (en bij herpublicatie dus leesbaar is), dan is aan de eis van naamsvermelding voldaan.
De enige echte grens is dat het beeldcitaat geen versiering mag worden. Daarvan is sprake als je de cartoon groter herpubliceert dan nodig voor het doel “laten zien wat men zoal tekent”, bijvoorbeeld door één cartoon te publiceren en wel net zo groot als je normaal een aangekochte cartoon zou doen. Maar gezien de wijze van publiceren van het Parool denk ik niet dat daar sprake van is.
Arnoud
Niet echt een reactie op de originele blog, eerder een aanvullende vraag:
Je schrijft ‘Twitter mag dus die cartoon op een mok afdrukken en verkopen, of aan kranten sublicenties ervoor verkopen.’
Maar is dat wel zo?: Als die cartoon zonder toestemming van de maker op twitter gekomen is, dan heeft twitter toch nog steeds geen rechten, wat zo ook in hun TOS zetten? Of zie ik dat mis?
Dat klopt, want alleen de auteursrechthebbende kan daarvoor toestemming geven. Twitter zal dus aansprakelijk gesteld kunnen worden voor de schade. Of Twitter die schade kan verhalen op degene die de foto op Twitter heeft geplaatst, is nog maar de vraag.
Bij het citaatrecht moet je je beperken in wat je citeert. De aankondiging gaat over cartoons op Twitter. Daarvoor zou één cartoon voldoende zijn, maar er zijn (minimaal) vier cartoons geprint. Voor de vorm zijn er twee zinnen tekst boven de cartoons geplaatst, maar de vraag is of die gelezen worden. Het geciteerde is hier de hoofdzaak, wat betekent dat de krant verder gaat dan het citaatrecht toestaat. Rb Rotterdam 15 februari 1990 (NJ 1990, 744) oordeelde bijvoorbeeld dat citeren ophoudt “(..) waar het geciteerde hoofdzaak wordt of een nevengeschikte en gelijkwaardige plaats aan de tekst waarin de aanhaling voorkomt, inneemt.”
Dit heeft echt helemaal niets meer met citeren te maken. De ‘geciteerde’ cartoons overheersen de volledige pagina en Het Parool voegt daar echt helemaal niets aan toe. Tenzij je een tekst met de strekking ‘Kijk wat we op Twitter vonden’ de hoofdzaak gaat noemen van dit bericht.
Aangezien het Parool zich verder niet mengt in de discussie lijkt het er op dat het tweede punt niet aan de orde is. Blijft ‘vulsel’ over…
Als Parool netjes een sublicentie bij Twitter heeft afgenomen is er dus niets aan de hand. Toch?
Het citaatrecht is slechts één van de beperking op het auteursrecht. Ik denk hier met name aan art. 15 Aw dat het overnemen mogelijk maakt van berichten die over actuele economische, politieke, godsdienstige of levensbeschouwelijke onderwerpen gaan. Natuurlijk moet wel aangegeven worden wie de maker is. Dat dit niet gebeurt is kwalijk.
Volgens mij slaat het aankondigen op het aankondigen van het werk. Op het moment dat je 100% overneemt kun je niet meer over aankondigen spreken.Dat is een goeie, alleen vereist het naast naamsvermelding ook dat de bron “een dag-, nieuws- of weekblad, tijdschrift, radio- of televisieprogramma of ander medium dat eenzelfde functie vervult” is. Is Twitter vergelijkbaar met kranten, tijdschriften en dergelijke media? Daar zie ik wel wat in. Dan mag het, tenzij er een auteursrechtvoorbehoud in de Twitterbio staat. Ik ga hier een uitwerking van bloggen.
Art. 15 Aw gaat over het “overnemen van berichten of artikelen”. Als beeldmateriaal onder deze beperking zou vallen, zou het woord “afbeeldingen” aan deze opsomming zijn toegevoegd.
De inperking van art. 18 Aw dan wellicht? Als je Twitter als openbare plaats ziet en de hele tweet als omgeving ziet.
Vervolg Geldt de persexceptie bij Twitter als bron?
neit -> niet