Internetrecht door Arnoud Engelfriet

De FBI heeft een man aangehouden die Newsweek-auteur Kurt Eichenwald, waarvan bekend was dat hij epilepsie heeft, een epilepsie-triggerend Twitterbericht zou hebben gestuurd. Dat meldde Ars Technica onlangs. De arrestatie zou de eerste keer zijn voor online geweldpleging (“assault”). De FBI trekt de vergelijking met een bom of miltvuur via de post sturen naar iemand. Hoe zou dat in Nederland uitpakken?

Het is al langer bekend dat mensen met epilepsie gevoelig kunnen zijn voor bepaalde afbeeldingen. Er zijn patronen waar men sneller hoofdpijn van krijgt, en met animaties kunnen zelfs aanvallen worden opgewekt bij mensen die daar gevoelig voor zijn. Een berucht voorbeeld is een Pokémon-aflevering uit 1997 die met stroboscopische effecten kinderen hoofdpijn of aanvallen zou hebben bezorgd.

Dat was natuurlijk per ongeluk, maar hoe zit het als je dat nu opzettelijk doet, zo’n afbeelding sturen naar iemand van wie je weet dat hij er gevoelig voor is? Dan kom je in het strafrecht uit bij mishandeling (art. 300 Strafrecht): Mishandeling wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste drie jaren of geldboete van de vierde categorie. Het gaat dan meestal over fysieke mishandeling, zoals slaan of schoppen. Maar gezien het resultaat dat zo’n afbeelding kan hebben, lijkt het mij evident dat ook dit een vorm van mishandeling is.

Opzet wil zeggen dat je daadwerkelijk de bedoeling had het misdrijf te plegen. Bij deze Amerikaanse meneer lijkt daar wel sprake van, hij voorzag het bericht van de tekst “You deserve a seizure”. Daar valt weinig anders van te maken dan dat hij het wilde.

Had hij nou een andere tekst gebruikt, dan had hij wellicht kunnen zeggen dat het maar een grapje was of niet zo bedoeld. Dan wordt het juridisch iets lastiger, want je voelt aan dat dat niet geheel geloofwaardig is maar opzet bewijzen zal niet lukken. Gelukkig kent het strafrecht dan de constructie van voorwaardelijke opzet: de dader weet dat zijn daad een bepaald negatief gevolg kan hebben, maar neemt dat op de koop toe. Hoe je zo’n tweet ook voorziet van tekst, als je weet dat zo’n plaatje een toeval kan opwekken en je stuurt het dan naar een bekende epilepticus, dan is dat voorwaardelijke opzet en dan ben je net zo goed strafbaar.

Een plaatje zomaar ergens publiceren zonder specifieke doelgroep zou geen voorwaardelijke opzet zijn. Hoe weet je dan dat die daad dat gevolg kan hebben? Dat voelt wat mager. Een epilepsie-forum uitzoeken zou wél voorwaardelijke opzet zijn overigens, je hoeft niet een specifieke persoon op het oog te hebben. Tenzij je het op het forum plaatst met twaalf disclaimers en waarschuwingen en duidelijk maakt dat mensen zichzelf hiermee kunnen testen maar wel iemand erbij moeten hebben om ze eventueel te helpen. En zo kan ik nog wel even doorgaan (en ongetwijfeld gaat Wim dat hieronder doen ook).

Arnoud

Een vraag via Twitter:

Hoe zit dat, @ictrecht? Mag het @parool een cartoon van @khalidalbaih afdrukken als tweet van ‘iemand’ zonder vermelding van de maker?

Het Parool publiceerde een aantal cartoons van Belgische tekenaars die daarmee wilden reageren op de aanslag op vliegveld Zaventem. Niet direct: men toonde in feite afbeeldingen van tweets (zie plaatje, opklikken voor groot). Alleen ging dat hier mis: de tweet was niet van de cartoonist zelf, maar van een derde die er een compliment over gaf.

Het herpubliceren van tweets is al een tijdje een hobby van diverse kranten. Misschien omdat het makkelijk vulsel is, misschien omdat het een directe band met het lezerspubliek laat zien, ik weet het niet. Maar het doet een tikje gek aan. Zit er dan geen auteursrecht op tweets?

In principe wel. Het gaat erom of je iets creatiefs zegt, niet of het vele pagina’s lang is of als officieel uitgegeven werk op de markt gebracht is. En op grond van het auteursrecht is overname van je werk niet toegestaan.

Althans, bijna niet. Er is onder meer het citaatrecht, dat ook voor beeld geldt. Je mag een stukje van een werk overnemen (en een klein werk volledig) als dat nodig is voor een legitiem doel, zoals aankondigen of bespreken. Wel moet je de bron en de naam van de maker noemen, zo staat in de wet. Een recent voorbeeld is de HP/De Tijd-herpublicatie van de Telegraaf-voorpagina.

Je zou kunnen zeggen dat je als krant wilt aankondigen wat er zoal op Twitter wordt gezegd. Dat zou dan citeren in het kader van aankondigen moeten zijn. Omdat het een kort werk is, mag je de gehele tweet dan overnemen. De naam van de twitteraar staat erbij, dus dat is dan makkelijk. En opmaken als twitterbericht maakt de bron duidelijk.

De Twitter TOS staan hier overigens los van. Die bepalen alleen dat het bedrijf Twitter een vrijwel onbeperkte licentie heeft om met je tweets en bijbehorende media te doen wat zij willen. Twitter mag dus die cartoon op een mok afdrukken en verkopen, of aan kranten sublicenties ervoor verkopen. (Bij mijn weten doen ze dat niet.) Maar in de TOS staat nergens dat anderen dat ook mogen. Je geeft derden geen gebruiksrecht door iets op Twitter te zetten.

Alleen: gaat het hier neit mis omdat de cartoon niet door de maker zelf op Twitter is gezet? Nou ja, dat denk ik dus niet. Je mag citeren uit elke openbare bron, niet alleen twitter natuurlijk. Dus als je wilt aankondigen wat mensen zoal tekenen in reactie op die aanslagen, dan mag je functioneel relevant beeld laten zien ongeacht de bron. Je maakt het jezelf wel lastiger met de naamsvermelding, want dat is waar het hier op misgaat. Maar als de naam van de tekenaar bijvoorbeeld duidelijk in de cartoon zelf staat (en bij herpublicatie dus leesbaar is), dan is aan de eis van naamsvermelding voldaan.

De enige echte grens is dat het beeldcitaat geen versiering mag worden. Daarvan is sprake als je de cartoon groter herpubliceert dan nodig voor het doel “laten zien wat men zoal tekent”, bijvoorbeeld door één cartoon te publiceren en wel net zo groot als je normaal een aangekochte cartoon zou doen. Maar gezien de wijze van publiceren van het Parool denk ik niet dat daar sprake van is.

Arnoud

Microblogdienst Twitter heeft de Amerikaanse site Politwoops afgesloten, las ik bij Sargasso. Op Politwoops zijn tweets van politici te lezen nadat de twitterende politicus deze had weggehaald. Het idee erachter was dat je zo kon zien welke flaters of andere opmerkelijke uitingen politici weg wilden poetsen (“het gaat niet om de typefouten”), maar Twitter beroept zich nu op de privacy van haar gebruikers en verklaart deze actie in strijd met de gebruiksvoorwaarden.

Op Politwoops kan je alle tweets zien die politici eerst plaatsten en even later weer verwijderden, aldus de site. Bij de meeste daarvan kun je je afvragen wat nu het nieuwsbelang is dat die tweet ooit is geplaatst, laat staan weggehaald. Maar het is zeker denkbaar dat politici achteraf een uiting ongelukkig vinden, en dan is de delete-knop natuurlijk een heel aantrekkelijke.

Arjan el Fassed meldt tegenover Sargasso:

Wat politici op een publiek kanaal zeggen moet voor iedereen te vinden zijn. Dit gaat niet om de typefouten die zij maken. Het gaat juist om het inzicht dat het geeft in de veranderde boodschap van politici. Dat gaat vaak aan ons voorbij.

En daar zit wat in: als een politicus in het openbaar wat zegt, dan doet hij dat in functie, en even los van typefouten en dikke vingers is wat hij zegt zeker relevant voor het publiek. Die lezen de tweets, en die hebben dus effect ook al worden ze nadien weggehaald. Misschien juist wel de tweets die zijn weggehaald.

Twitter zegt nu echter:

[marketingreutel over hoe prachtig het werk van Politwoops is] but preserving deleted Tweets violates our developer agreement. Honoring the expectation of user privacy for all accounts is a priority for us, whether the user is anonymous or a member of Congress.

Dat klinkt natuurlijk leuk, maar privacy lijkt me niet echt een issue wanneer iemand in functie in het openbaar een uiting doet. Dus dit voelt als een wat gezochte reden. Ik wil niet meteen een samenzwering vermoeden, maar je raakt hier toch wel een tikje door geïntrigeerd.

En het is erg zorgelijk te bedenken dat je als journalist geen openbare uitingen kunt bijhouden zonder afhankelijk te zijn van een private derde, die kennelijk zomaar kan besluiten dat dat niet meer mag.

Arnoud

Leuke vraag via Twitter: Ik wil wel eens weten of iemand z’n baas gebeld is over tweets. En aansprakelijk is gehouden over inhoud. Ondanks TWEETS MY OWN DISCLAIMER Oftewel: als je twittert, en je zet erbij “op persoonlijke titel” of “All tweets are my own”, kunnen mensen dan nog je werkgever aanspreken? Op zich staan… Lees verder

Intrigerende via Twitter: van een recent overheidscongres (Open data next 27 september 2013) werden alle tweets gebundeld en beschikbaar gesteld als .csv download. Mag dat? En vooral: mag er dan “Licentie: Publiek domein (CC0)” bij staan? Het is op zich een heel leuk idee om alle tweets van je congres of dergelijke gebeurtenis te bundelen…. Lees verder

Een lezer vroeg me: Ik vroeg mij af of het is toegestaan om voor marketingdoeleinden een #merknaam te gebruiken in je twitter/facebook/instagram bericht. Zou zoiets als: ‘Kom bij ons benzine tanken, Basisweg 2 #tankstation #shell #BP’, mogen? De merkenwet noemt nergens specifiek de hashtag maar dat wil niet zeggen dat je dus in hashtags alles… Lees verder

De eerste keer dat het woord ‘trollaccount’ in een Nederlands vonnis verscheen. De zaak is bepaald minder vrolijk: een leerlinge van het Adelbert College in Wassenaar die van school was gestuurd, mag niet terugkomen. Er was te veel onrust op de school, en een aantal seksueel zeer expliciete tweets zouden daaraan bijgedragen hebben. Hoewel niet… Lees verder

Laatst had ik weer een journalist aan de telefoon die zich zorgen maakte dat sommige media “zomaar tweets overnemen” en in de krant plaatsen, of op televisie overnemen. Dat kon toch niet zomaar, er zat toch auteursrecht op tweets? Eh. Kent u dat, vrijheid van nieuwsgaring en citeren uit openbare bronnen? Natuurlijk, op een tweet… Lees verder

Een oudere domeinnaam kan worden opgeëist door een jongere handelsnaamhouder, maar dan moeten er wel bijzondere omstandigheden zijn. Dat blijkt uit een vonnis in kort geding van de rechtbank Amsterdam over Mediavacature.nl (2006) en mediavacatures.nl (2002). Maar het volgen van volgers van de concurrent op Twitter is daarentegen niet verboden, tenzij je “op slinkse wijze”… Lees verder

Bij Madbello las ik het opmerkelijke bericht dat een zeventienjarige twitteraar DNA moest komen afgeven nadat hij (voorwaardelijk) veroordeeld was voor een haatzaaiende tweet. En na deze retecoole reactie kon ik niet anders dan er induiken. De jongeman was veroordeeld voor het twitteren van Tering joden in israel zijn weer bezig. Als de Fuhrer nou… Lees verder