Een vraag via Twitter:
Hoe zit dat, @ictrecht? Mag het @parool een cartoon van @khalidalbaih afdrukken als tweet van ‘iemand’ zonder vermelding van de maker?
Het Parool publiceerde een aantal cartoons van Belgische tekenaars die daarmee wilden reageren op de aanslag op vliegveld Zaventem. Niet direct: men toonde in feite afbeeldingen van tweets (zie plaatje, opklikken voor groot). Alleen ging dat hier mis: de tweet was niet van de cartoonist zelf, maar van een derde die er een compliment over gaf.
Het herpubliceren van tweets is al een tijdje een hobby van diverse kranten. Misschien omdat het makkelijk vulsel is, misschien omdat het een directe band met het lezerspubliek laat zien, ik weet het niet. Maar het doet een tikje gek aan. Zit er dan geen auteursrecht op tweets?
In principe wel. Het gaat erom of je iets creatiefs zegt, niet of het vele pagina’s lang is of als officieel uitgegeven werk op de markt gebracht is. En op grond van het auteursrecht is overname van je werk niet toegestaan.
Althans, bijna niet. Er is onder meer het citaatrecht, dat ook voor beeld geldt. Je mag een stukje van een werk overnemen (en een klein werk volledig) als dat nodig is voor een legitiem doel, zoals aankondigen of bespreken. Wel moet je de bron en de naam van de maker noemen, zo staat in de wet. Een recent voorbeeld is de HP/De Tijd-herpublicatie van de Telegraaf-voorpagina.
Je zou kunnen zeggen dat je als krant wilt aankondigen wat er zoal op Twitter wordt gezegd. Dat zou dan citeren in het kader van aankondigen moeten zijn. Omdat het een kort werk is, mag je de gehele tweet dan overnemen. De naam van de twitteraar staat erbij, dus dat is dan makkelijk. En opmaken als twitterbericht maakt de bron duidelijk.
De Twitter TOS staan hier overigens los van. Die bepalen alleen dat het bedrijf Twitter een vrijwel onbeperkte licentie heeft om met je tweets en bijbehorende media te doen wat zij willen. Twitter mag dus die cartoon op een mok afdrukken en verkopen, of aan kranten sublicenties ervoor verkopen. (Bij mijn weten doen ze dat niet.) Maar in de TOS staat nergens dat anderen dat ook mogen. Je geeft derden geen gebruiksrecht door iets op Twitter te zetten.
Alleen: gaat het hier neit mis omdat de cartoon niet door de maker zelf op Twitter is gezet? Nou ja, dat denk ik dus niet. Je mag citeren uit elke openbare bron, niet alleen twitter natuurlijk. Dus als je wilt aankondigen wat mensen zoal tekenen in reactie op die aanslagen, dan mag je functioneel relevant beeld laten zien ongeacht de bron. Je maakt het jezelf wel lastiger met de naamsvermelding, want dat is waar het hier op misgaat. Maar als de naam van de tekenaar bijvoorbeeld duidelijk in de cartoon zelf staat (en bij herpublicatie dus leesbaar is), dan is aan de eis van naamsvermelding voldaan.
De enige echte grens is dat het beeldcitaat geen versiering mag worden. Daarvan is sprake als je de cartoon groter herpubliceert dan nodig voor het doel “laten zien wat men zoal tekent”, bijvoorbeeld door één cartoon te publiceren en wel net zo groot als je normaal een aangekochte cartoon zou doen. Maar gezien de wijze van publiceren van het Parool denk ik niet dat daar sprake van is.
Arnoud
