Mag je grappen jatten of zit daar ook al auteursrecht op?

Arjen Lubach is voor het oog van 1,7 miljoen kijkers in Zondag Met Lubach fel tekeergegaan tegen online magazine Rumag. Dat meldde het AD afgelopen maandag. Rumag ligt sinds afgelopen week flink onder vuur, onder meer vanwege de verkoop van mondkapjes met teksten als ‘krijg de corona’, ‘coronalijer’ en ‘mondkappen nou’, zo legt de krant uit. Maar de opspraak ging ook over een shirt waarvan de opbrengst naar het Rode Kruis zou gaan, wat niet geheel bleek te kloppen, en vooral ook over het ‘jatten’ van grappen van Engels- en Nederlandstalige sites. Waar ik dus vragen over kreeg, want zit er op grappen nou wel of niet auteursrecht?

Dat Rumag werk van overal vandaan trekt, ontkennen ze zelf niet eens. De zinsnede dat ze werken volgens de normen van het internet was zowaar bijna grappig, voor een jurist dan. En Twitteraar @RuMagNietStelen laat zien hoe vaak het overnemen gebeurt. Niet netjes, maar is het legaal?

Auteursrecht rust op het resultaat van intellectuele creatieve arbeid, even heel algemeen gezegd. Dat kan prima ook gelden voor een mop, er is geen kwaliteitstoets of minimum aantal woorden. Het is meer, als je iets héél korts maakt, is er dan wel ruimte voor creativiteit. Een zinsnede als “mondkappen nou” is een typische woordspeling, kort maar er zit een poging tot pointe in dus ik zou er naar neigen dat creatief te noemen.

Lastig is natuurlijk aantonen dat jij die woordspeling bedacht hebt. Want dat is wel een vereiste om een auteursrechtclaim te brengen. En juist bij zulke korte grappen zie je dat er vaak veel mensen zijn die hetzelfde bedenken. Een club als Rumag kan dan gewoon achterover zitten, ze hoeven niet aan te geven waar het wél vandaan komt maar alleen maar te ontkennen dat het van jou komt.

En daar zit meteen ook de frustratie: dit soort zaken zijn per stuk te klein om een zaak over te beginnen, er is een afbreukrisico dat je verliest omdat je bewijsproblemen hebt, en je kunt ze niet bundelen omdat het om aparte werken gaat van verschillende auteurs. Nee, dat schiet niet op.

Dan liever maar zelf wat moppen bedenken. Ik broed al een tijd op juridische grappen (wat niet hetzelfde is als advocatengrappen), ik heb nu deze, wie weet er meer?

De redelijkheid en billijkheid zitten op een bankje. Zegt de billijkheid, zal ik in het midden gaan zitten?

Wat zei de Wet op de adeldom toen ze na vier jaar en 11 maanden een aanmaning ontving? Bah, stúitend.

Het consumentenrecht zit op een bankje te lezen. Komt de Mededingingswet aangeslopen, roept BOE! en bam krijgt een klap in het gezicht. Wat doe je nóu, klaagt de wet. Ja sorry, zegt het consumentenrecht, reflexwerking.

Een EULA komt een vaststellingsovereenkomst tegen. EULA: hey hoe gaat het? Vaststellingsovereenkomst: ach, ik mag niet klagen.

Arnoud

17 reacties

  1. Arjen Lubach is voor het oog van 1,7 miljoen kijkers in Zondag Met Lubach fel tekeergegaan tegen online magazine Rumag. Dat meldde het AD afgelopen maandag.

    Volgens mij meldde Lubach dit ook op zondag, maar misschien wist hij nog niet van de 1.7 miljoen kijkers af. /slechtegrap

    Interessanter vind ik nog eigenlijk; hoe gaat het nu met die truc van Lubach? Een T-shirt verkopen met dezelfde tekst als Rumag, maar met komma’s in plaats van punten? Mag dat nu wel? En waarom dan?

    • Mag het niet, want dat is toegegeven auteursrechtinbreuk?

    • Mag het niet, want het is overname van Rumag’s huisstijl?

    • Mag het wel, want het is overduidelijk een toevoeging aan het publieke debat?

    • Mag het wel, want Rumag heeft die tekst toch gestolen, en dus kan Lubach het niet van hun gestolen hebben?

    • Mag ik nu een automatische webshop opstarten die alle producten van de website van Rumag met een bot kopieert, punten vervangt door komma’s en alle winst doneert aan het goede doel?

    1. Als inbreuk op het auteursrecht op een werk van letterkunde, wetenschap of kunst wordt niet beschouwd de openbaarmaking of verveelvoudiging ervan in het kader van een karikatuur, parodie of pastiche mits het gebruik in overeenstemming is met hetgeen naar de regels van het maatschappelijk verkeer redelijkerwijs geoorloofd is.
    2. Nja volgens mij zit het dus niet in de karikatuur, want hij wilde wel degelijk gewoon hetzelfde shirtje met tekst maken als Rumag. Lubach betwist dat Rumag auteursrecht heeft, omdat dus Rumag geen eigen origineel werk heeft gemaakt, omdat zij dat ook maar gewoon gejat hebben. Als iets dus niet van jou afkomt als maker/bedenker, kun je niet maar even zeggen ‘ik pak daar auteursrecht op’. Dat sterkt de opvatting dat je dus gewoon deze woorden ook mag gebruiken.

      Beetje zoiets als dat ik zou zeggen ‘dat mag joost weten’ ga ik nu voor mezelf auteursrecht op claimen. Dat kan niet, want dit is niet origineel. Er mogen dus meerdere producenten zo’n tekst op een shirt printen

  2. Ik heb het Nederlands alfabet gepatenteerd, nu mag niemand meer die letters gebruiken zonder mij rechten te betalen……Pffft Zo zie ik veel wetten in Nederland trouwens. Veel geschreeuw en weinig wol. Alleen zo jammer dat veel juristen daar wel brood in zien, en dan vaak nog hun zin krijgen ook. Wat dan weer bevstigend werkt voor zowel de juristen als de, en dat vind ik veel erger, de samenleving.

    1. Je kunt niet dus niet de letters van het alfabet patenteren – je bedoelt denk ik auteursrecht op uitoefenen -. Je moet wel iets creatiefs ermee doen zoals een slogan of liedje bedenken… Ik begrijp je opmerking niet eigenlijk.

    2. Speaking of which, ik heb inmiddels vier manieren geconcipieerd om Interlingua-teksten in Griekse letters te schrijven (of om het even welke andere taal, ook), en daar kwam wel degelijke enige creativiteit aan te passen. Dus zijn nu alleen die schema’s en derzelven uitleg beschermd, of ook elke tekst die ik of iemand anders erin weergeef? En wat als die tekst via Google Translate tot stand is gekomen?

      1. Dan raak je aan het ondersscheid tussen de expressie en het onderliggende idee: de manier waarop jij je schema beschrijft kun je auteursrecht op hebben, het onderliggende schema is een abstract idee, en dus niet vatbaar voor auteursrecht.

  3. Zou het niet mogelijk zijn om met meerdere auteurs samen te procederen? Dat één grap zelf is bedacht kan, maar het gaat hier om een zo’n enorm groot aanbod, die identiek is, dat het mij lijkt dat er wel wat te bewijzen is.

    1. Ik denk dat dat niet kan, omdat de vorderingen niet gelijksoortig zijn. Enkel dat jij ook in je auteursrecht geschonden bent, is niet genoeg.

      Plus: hoe bewijst iedere auteur dat ZIJN specifieke werk is overgenomen, en niet een van de sterk gelijkende alternatieven die veel op Twitter en Instagram staan?

      1. Met samen bedoel ik meer elkaar steunen met getuigenverklaringen dat ze dit ook bij jou hebben gedaan.

        In Zondag met Lubag werd een site gezien waarop stond wat allemaal gejat was en waarvan.

  4. Het ging bij Lubach om twee zaken: – niet-nette Rode Kruis actie – businessmodel Rumag.

    Wat mij betreft zat Lubach helemaal goed wat die Rode Kruis-actie betreft. Maar wat het kopiëren van teksten betreft vind ik de auteursrecht al veel te rigide. Er moet enige ruimte zijn om gebruik te maken van andermans werk. Helemaal dichttimmeren heeft veel meer nadelen. En dat betekent inderdaad dat er bedrijven kunnen ontstaan die proberen winst te maken op een ‘creatie’ van een ander. Wellicht lokt dat inventiviteit uit bij de bedenker om zijn creatie zelf aan de man te brengen.

    1. De juiste methode, mijns inziens, om bedrijven aan te pakken die ongehoord veel winst maken met de creaties van anderen, is om het algemeen bekend te laten worden dat het bedrijf dat doet, zodat mensen daar minder dingen kopen.

      Hmm. Zou Rumag een rechtzaak kunnen starten vanwege smaad? Ik heb begrepen dat in Nederland ‘het is feitelijk waar’ niet automatisch een waterdichte verdediging is.

  5. Lastig is natuurlijk aantonen dat jij die woordspeling bedacht hebt. Want dat is wel een vereiste om een auteursrechtclaim te brengen.

    Hoe kan Arnoud Engelfriet bewijzen dat hij deze blog heeft geschreven en niet heeft gekopieerd van iemand anders? Of George R. R. Martin dat hij Game of thrones schreef? Meer dan aannemelijk maken kan toch niet? (Zoals Martin die vast honderden tussenversies heeft).

    En de eerste zijn die de betreffende tweet schreef, kan dat vast aannemelijk maken door aan te tonen de eerste te zijn en dat het ook nergens anders op Google is te vinden voor die dag. Zoals iusmentis.nl het zegt 😉 “Wie immers de oudste versie van een werk heeft, moet daar wel de maker van zijn.”

    Al blijft het onwaarschijnlijk dat een of andere twiterraar in Texas hier een zaak gaat starter, als die het al zou weten.

    1. Normaal gesproken ontstaat een werk niet in een flits. Je hebt conceptversies, herzieningen, enz. Tik je die in een tekstverwerker die geschiedenis bewaard, dan kun je met dat voorbereidend werk aantonen dat jij het gemaakt hebt, of dat in ieder geval aannemelijk maken (en dat is genoeg). Natuurlijk kan de inbreukmakende partij hetzelfde claimen, maar dan zal zij zo’n argumenten moeten weerspreken met goede argumenten, en dat lijkt me knap lastig.

      Korte spreuken of woordgrapjes kunnen wel in een flits ontstaan — en dan is gelijktijdig hetzelfde bedenken heel goed mogelijk. Dan hebben beide dus onafhankelijk auteursrecht op een gelijkluidend werk, en als het niet gebeurd is de bewijslast heel lastig (bewijslastig… 🙂 )

      Tenslotte is het voor mij een teken dat het auteursrecht totaal is dolgedraaid als mensen menen auteursrecht te moeten hebben op dit soort fratsen, en dat ook nog weten te beargumenteren met de wet in de hand. Wat mij betreft verdient de auteurswet een complete reset, waarbij de belangrijkste doelstelling van de wet: het bevorderen van beschikbaarheid van werken weer leidend wordt, en de huidige monopolistische uitwassen en onzinnge termijnen ongedaangemaakt.

  6. als de werken te veel op elkaar lijken dan wordt wetenschap/inbreuk aangenomen, mits er dus geen ouder werk is. van makerschap wordt in beginsel uitgegaan, behoudens deugdelijke betwisting. bovendien bewijsvermoeden ex 4 Aw.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.