grap Archives - Ius Mentis

Mag je grappen jatten of zit daar ook al auteursrecht op?

Geplaatst op 1 april 202031 maart 2020 in Intellectuele rechten, 17 reacties

Arjen Lubach is voor het oog van 1,7 miljoen kijkers in Zondag Met Lubach fel tekeergegaan tegen online magazine Rumag. Dat meldde het AD afgelopen maandag. Rumag ligt sinds afgelopen week flink onder vuur, onder meer vanwege de verkoop van mondkapjes met teksten als ‘krijg de corona’, ‘coronalijer’ en ‘mondkappen nou’, zo legt de krant uit. Maar de opspraak ging ook over een shirt waarvan de opbrengst naar het Rode Kruis zou gaan, wat niet geheel bleek te kloppen, en vooral ook over het ‘jatten’ van grappen van Engels- en Nederlandstalige sites. Waar ik dus vragen over kreeg, want zit er op grappen nou wel of niet auteursrecht?

Dat Rumag werk van overal vandaan trekt, ontkennen ze zelf niet eens. De zinsnede dat ze werken volgens de normen van het internet was zowaar bijna grappig, voor een jurist dan. En Twitteraar @RuMagNietStelen laat zien hoe vaak het overnemen gebeurt. Niet netjes, maar is het legaal?

Auteursrecht rust op het resultaat van intellectuele creatieve arbeid, even heel algemeen gezegd. Dat kan prima ook gelden voor een mop, er is geen kwaliteitstoets of minimum aantal woorden. Het is meer, als je iets héél korts maakt, is er dan wel ruimte voor creativiteit. Een zinsnede als “mondkappen nou” is een typische woordspeling, kort maar er zit een poging tot pointe in dus ik zou er naar neigen dat creatief te noemen.

Lastig is natuurlijk aantonen dat jij die woordspeling bedacht hebt. Want dat is wel een vereiste om een auteursrechtclaim te brengen. En juist bij zulke korte grappen zie je dat er vaak veel mensen zijn die hetzelfde bedenken. Een club als Rumag kan dan gewoon achterover zitten, ze hoeven niet aan te geven waar het wél vandaan komt maar alleen maar te ontkennen dat het van jou komt.

En daar zit meteen ook de frustratie: dit soort zaken zijn per stuk te klein om een zaak over te beginnen, er is een afbreukrisico dat je verliest omdat je bewijsproblemen hebt, en je kunt ze niet bundelen omdat het om aparte werken gaat van verschillende auteurs. Nee, dat schiet niet op.

Dan liever maar zelf wat moppen bedenken. Ik broed al een tijd op juridische grappen (wat niet hetzelfde is als advocatengrappen), ik heb nu deze, wie weet er meer?

De redelijkheid en billijkheid zitten op een bankje. Zegt de billijkheid, zal ik in het midden gaan zitten?

Wat zei de Wet op de adeldom toen ze na vier jaar en 11 maanden een aanmaning ontving? Bah, stúitend.

Het consumentenrecht zit op een bankje te lezen. Komt de Mededingingswet aangeslopen, roept BOE! en bam krijgt een klap in het gezicht. Wat doe je nóu, klaagt de wet. Ja sorry, zegt het consumentenrecht, reflexwerking.

Een EULA komt een vaststellingsovereenkomst tegen. EULA: hey hoe gaat het? Vaststellingsovereenkomst: ach, ik mag niet klagen.

Arnoud

Twitch-pestkop krijgt 50.000 dollar niet terug van streamers

Geplaatst op 20 juni 201613 juni 2016 in Ondernemingsvrijheid, Regulering, 20 reacties

patent-trol Een achttienjarige internettrol op livestreamsite Twitch zal zijn gedoneerde 50.000 dollar (omgerekend zo’n 44.000 euro) niet terugkrijgen van streamers, nadat hij ze probeerde voor de gek te houden. Dat meldde Nu.nl onlangs. De grapjas doneerde mensen enkele honderden dollars (omgerekend enkele honderden euro’s) via Paypal, en annuleerde de transactie na dertig dagen zodat het geld werd teruggehaald. Wat nogal pijnlijk is als de ontvanger het in alle vrolijkheid had uitgegeven in de tussentijd. Oké, hilarisch. Maar mag het?

Een grap strafrechtelijk duiden valt nog niet mee. Natuurlijk, er zijn zaken zoals oplichting en identiteitsfraude maar die veronderstellen allemaal dat je zelf enig geldelijk gewin wilt halen uit je actie. Zo luidt de wettelijke definitie van oplichting:

Hij die, met het oogmerk om zich of een ander wederrechtelijk te bevoordelen, hetzij door het aannemen van een valse naam of van een valse hoedanigheid, hetzij door listige kunstgrepen, hetzij door een samenweefsel van verdichtsels, iemand beweegt tot de afgifte van enig goed, tot het verlenen van een dienst, tot het ter beschikking stellen van gegevens, tot het aangaan van een schuld of tot het teniet doen van een inschuld, wordt, als schuldig aan oplichting, gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vijfde categorie.

Je moet dus jezelf of een ander willen bevoordelen. En daar gaat het al mis: welk (zakelijk) voordeel haal je uit deze grap? Je wilt de ander benádelen, door hem ongewild 250 dollar te laten uitgeven onder het voorwendsel dat hij die van jou gedoneerd kreeg.

Valsheid in geschrifte? Je zegt immers, hier is geld, en daarna is hier geen geld. Maar nee, het geschrift is echt, je zegt echt, hier is geld. En het geld komt er ook. Dat je het daarna weer weghaalt, maakt de mededeling niet ‘vals’. Hij is incompleet maar dat is nog niet hetzelfde als vals.

Ik kan zo ook geen ander wetsartikel bedenken dat dit strafbaar stelt. Natuurlijk kunnen benadeelden wel een civiele claim bij hem indienen, een schenking die geen schenking blijkt, lijkt me onrechtmatig en dus tot schadevergoeding verplichtend. Maar goed, ga je voor 250 dollar iemand aanklagen?

Paypal had een simpeler oplossing: die weigerde de transacties terug te rollen (haha, payrollen), waardoor de ouders van de jongeman ineens elfduizend dollar armer waren. Want donaties blijken uitgezonderd van het refund-beleid. Zo winnen de kleine lettertjes dan uiteindelijk.

Arnoud

Zit er auteursrecht op moppen(-collecties)?

Geplaatst op 22 februari 201613 februari 2016 in Intellectuele rechten, 17 reacties

mop-grap Een lezer vroeg me:

Ik wil een app maken met (onder meer) moppen erin. Kan ik die zo overnemen van bestaande moppensites? Iedereen neemt het van elkaar over volgens mij, maar overal staat wel steeds “copyright” bij. En oh ja, moet ik me zorgen maken over seksgrappen als minderjarigen mijn app gebruiken?

Een mop kan auteursrechtelijk beschermd zijn, maar dat recht ligt dan bij de bedenker ervan. Van de meeste moppen weet niemand wie de bedenker is, dus daar zou ik geen probleem in zien. Je kunt ze eventueel wat aanpassen (Sam en Moos worden Jan en Piet, zoiets).

Bij langere of actuele moppen zie je vaak dat ze uit een voorstelling van een cabaretier zijn overgetypt, dat zou ik dus even nagaan en die dan niet gebruiken. Hetzelfde geldt als de mop duidelijk als eigen werk wordt gepresenteerd (en dat geloofwaardig overkomt, natuurlijk).

Een moppensite kan rechten claimen op hun collectie. Je mag die niet volledig overnemen. Wat ik zou doen, is van meerdere sites steeds een paar moppen selecteren en zo je eigen collectie maken. En dan dus even namen en zo veranderen en de moppen van cabaretiers eruit halen.

Leeftijd is in principe niet nodig. Alleen bij seksuele grappen zou je een 18+ waarschuwing kunnen tonen. Het is strafbaar om minderjarigen aanstootgevend materiaal te geven, en dat kan ook tekst zijn. Maar het moet wel een héél grove mop zijn om hieraan te komen. Dus juridisch geen probleem, maar niet iedereen zit te wachten op seksgrappen dus gebruik toch de categorie 18+.

Alvast eentje voor de collectie. Zegt het ei: ik wou dat ik advocaat was. Zegt de banaan: ik wou dat ik rechter was. Jullie nog publiekdomeine aanvullingen?

Arnoud

Hoe grappig is dat: auteursrecht op een tweet?

Geplaatst op 3 augustus 201526 juli 2015 in Intellectuele rechten, 16 reacties

Twitter lijkt berichten die inbreuk maken op andermans copyright te verwijderen van zijn website. Onder andere grappen die gebruikers van anderen kopiëren lijken doelwit te zijn, las ik bij Tweakers. Wanneer iemand klaagt dat een ander zijn tweet heeft gecopypaste, wordt die copypastetweet vervangen door “withheld in response to a report from a copyright holder”. Maar eh, zit er wel copyright op tweets dan, zo vroegen een hoop mensen me.

Een tweet is maar 140 tekens, en veel mensen denken daarom dat je geen auteursrecht zou kunnen claimen. Dat is onjuist. Auteursrecht vereist een creatieve inspanning, maar die wordt niet vastgesteld enkel door de omvang van het werk te bepalen. Het Hof van Justitie bepaalde in 2009 dat elf woorden in principe niet te kort is om van auteursrecht te spreken.

Het gaat erom hoe, eh, creatief het is. En ik denk dat je best iets creatiefs kunt doen in 140 tekens. Er zijn in ieder geval cursussen te volgen over hoe je je boodschap in die beperkte ruimte kunt proppen.

De discussie lijkt zich vooral toe te spitsen op komieken, die grappen en ander lollig materiaal op Twitter testen en dan zien hoe mensen dat copypasten alsof het van henzelf is. Het lijkt mij dat een goede grap creatief is, en derhalve auteursrechtelijk beschermd. Natuurlijk, er is een hele traditie dat grappen worden overgenomen en herverpakt door collega-komieken, maar juridisch was dat altijd wel een grijs gebied. En met Twitter kun je nu concreet aanwijzen welke grap van jou was en wie hem overnam. Dus ja, ik denk dat de claimers hier een punt hebben.

Oh, maar natuurlijk mag je wel tweets retweeten ondanks eventueel auteursrecht. De rechthebbende geeft immers Twitter toestemming voor gebruik in het kader van die dienst, en retweeten is een standaardfeature van de dienst. Nog los van het feit dat retweeten onder het citaatrecht valt – bronvermelding, klein werk mag integraal, legitiem doel namelijk aankondigen wat iemand zojuist tweette.

Arnoud

Attentie: 1-aprilgrappen op bedrijfssites zijn een oneerlijke handelspraktijk

Geplaatst op 1 april 201430 maart 2014 in Iusmentis, 15 reacties

1-april-grap-fool-joke Ja, 1 april is een lange traditie in Nederland en ik heb ook regelmatig grappen neergezet hier. Heel leuk allemaal, maar het mag niet. De wetgeving omtrent oneerlijke handelspraktijken verbiedt dit eenvoudigweg. Dat lijkt gek, want juist als het een traditie is zou je zeggen dat de wet daar rekening mee houdt. Maar ja, het gaat om Europese wetgeving en 1-aprilgrappen zijn niet echt een Europese traditie. Bovendien heeft de Europese Commissie weinig gevoel voor humor.

De wet oneerlijke handelspraktijken (geïmplementeerd in artikelen 193a t/m 196 van Boek 6 BW) is strenge wetgeving ter bescherming van consumenten. Doel is te voorkomen dat bijdehante ondernemers de argeloze consument (zoals gedefinieerd in het Gruber-arrest: een persoon met zwakke rechtspositie en gebrekkige juridische kennis, in vergelijking met de bedrijfsmatig handelende wederpartij) misleiden of met valse voorwendselen overhalen. En dat hoeft helemaal geen oplichterij (art. 326c Sr) te zijn: de outlet bij mij om de hoek met “OPHEFmakende UITVERKOOP” schendt de wet, dit wekt valselijk de indruk dat sprake is van een ophefFINGS-uitverkoop en dat mag niet (art. 6:193g onder o BW, zwarte lijst).

Een bekende grap is melden dat men zogenaamd gekocht is of samen gaat met een ander bedrijf. Dit is misleidend, zeker bij een beursgenoteerd bedrijf. Het kan beleggers misleiden die daardoor gaan kopen of verkopen, en beursmanipulatie (wat dit is) is gewoon strafbaar (art. 5:58 lid 1 Wft). “Het was maar een grapje” levert je niet veel sympathie op bij de strafrechter. Zie ook dit vonnis waarin het verweer “dat was ook de grap” (achterin, 2.3.2) bij een beursmanipulatie niet hielp; boete € 384.000. Daarnaast wordt in zo’n bericht vaak valselijk andermans merknaam gebruikt (art. 6:194a sub 2 onder h BW).

Ook worden op 1 april vele nieuwe producten gelanceerd, die dan bij nader inzien een grap blijken te zijn. Heineken had bijvoorbeeld ooit de bierpad, waarmee je zogenaamd bier met je Senseo kon zetten. Zeer serieus gebracht, en daarmee ontstaat bij de consument de indruk dat dit product werkelijk te koop is. Men kan dan afzien van een ‘gewone’ Senseo of biertap aan te schaffen, en daarmee wordt de concurrent geschaad. Zeker nu er valselijk de indruk werd gewekt dat Heineken samenwerkte met Philips (art. 6:194 sub j BW) en er werd ingehaakt op de bekende naam van Senseo® (art. 6:194a sub 2 onder h BW).

Een vergelijkbaar verhaal geldt de autoruit op sterkte van SpecSavers vorig jaar. De consument wordt hier vals geïnformeerd over de aard, samenstelling, hoeveelheid, hoedanigheid, eigenschappen of gebruiksmogelijkheden van het product (art. 6:194 sub a BW). Bovendien werden mensen daar verlokt hun naam en e-mailadres achter te laten, zonder dat de onder de Wbp verplichte privacyverklaring en goedgekeurde doelbinding aanwezig was (art. 8 Wbp). De privacywetgeving heeft, hoe gek dat ook klinkt, geen gevoel voor humor.

Ook de “onbeperkte mailopslag bij Gmail“-actie op 1 april wekte veel verwarring: was dit nu een grap of niet? Nee, maar de lancering op die dag gaf zo veel buzz en discussie dat het wel duidelijk is dat consumenten niet goed kunnen inschatten wanneer iets nu werkelijk een grap is en wanneer niet. En het is precies die gemiddeld oplettende geïnformeerde consument die de Wet oneerlijke handelspraktijken probeert te beschermen.

Daarbij komt dat een 1-aprilgrap zelden expliciet zal melden dat het gaat om een grap. Maar consumentenwetgeving is streng: iedere handelspraktijk waarbij essentiële informatie wordt weggelaten welke de gemiddelde consument nodig heeft om een geïnformeerd besluit over een transactie te nemen, is eenvoudigweg verboden. En het feit dat een actie een grap is, is vrij essentieel om deze als zodanig te kunnen herkennen.

Dus nee. Als bedrijf een 1-aprilgrap maken mag niet, als daardoor consumenten in verwarring kunnen worden gebracht. De enige manier om daar omheen te komen, is óf de grap duidelijk voorzien van een disclaimer (“Let op: 1 april!”) óf de KVK-inschrijving tijdelijk uitbreiden met cabaret of amusement.

Business-to-business 1-aprilgrappen zijn dus wel toegestaan, tenzij je zou betogen dat de zakelijke klant aanspraak kan maken op reflexwerking. Daarover is het laatste woord nog niet gezegd, maar zoals bekend hebben juristen weinig gevoel voor humor dus ik acht de kans reëel dat we hier wel een kort geding of twee over gaan zien.

Arnoud