YouTube moet video’s met daarin kritiek op de visie van het Nederlandse RIVM en wereldwijde WHO toestaan, meldde Tweakers woensdag. Voorlopig, zeg ik er meteen bij – dit is een kort geding, dus het gaat om een ordemaatregel in afwachting van een eindoordeel in de bodemprocedure die er ongetwijfeld gaat komen. De video waar de zaak over begon – een wetenschappelijk niet gefundeerde claim dat hydroxychloroquine werkzaam is tegen Covid-19 – mocht wél worden verwijderd.
De zaak was aangespannen door burgerjournalistiekplatform Café Weltschmertz, dat onder meer op Youtube uitzendt. In interviews in mei en juli claimde een huisarts dat hydroxychloroquine (al dan niet in combinatietherapie met zink en antibiotica) zou helpen tegen Covid-19.
Youtube had eerder dat jaar regels aangenomen die stelden dat er geen content geplaatst mag worden die tegen de voorschriften van WHO of lokale gezondheidsinstanties (zoals ons RIVM) in mag gaan. Een van die regels stelt specifiek dat je niet mag claimen dat er een bewezen geneesmiddel is. De video’s van deze interviews werden verwijderd onder een standaardmededeling, kennelijk vanwege overtreding van die regel.
Je spant een kort geding aan omdat je haast hebt, of omdat er grote schade wordt aangericht die nú ongedaan gemaakt moet worden. In een kort geding is geen tijd voor een uitgebreid onderzoek en debat, dat doe je in een bodemprocedure. De kortgedingrechter moet dus snel kijken en een voorlopige inschatting maken.
In dit geval luidt die inschatting dat Youtube, als een van de belangrijkste online videoplatforms ter wereld, niet zomaar mag besluiten om
wel de content die overeenstemt met de visie van de WHO en het RIVM toe te laten en niet andersluidende, kritische content. Daarmee zou de YouTube gebruiker die brede content mag verwachten, slechts kennis kunnen nemen van de mening van de groep experts die de WHO en het RIVM adviseren, terwijl de wijze van bestrijding en behandeling van Covid-19 wereldwijd nog volop in onderzoek is en nog allerminst vaststaat.Dit mede omdat “ook de WHO en het RIVM hun adviezen nog steeds [bijstellen]”. Dat is een wat ergerlijke samenvatting van wetenschappelijk onderzoek – helemaal omdat de rechter ook spreekt van “de visie van de WHO”. Wetenschap is geen mening. Maar goed, we hadden dus haast. En uiteindelijk ging het niet over of je kritiek op WHO of RIVM mocht hebben maar of je in strijd met hun wetenschappelijke bevindingen mag vinden dat iets wél werkt.
De vervolgvraag is dan ook of de specifieke video’s van de interviews weggehaald hadden mogen worden, als je net hebt gezegd dat in brede zin ook andersluidende, kritische meningen geuit mogen worden. Youtube wijst daartoe op onder meer de Europese afspraken tegen desinformatie en op het feit dat deze video’s onjuiste, schadelijke en gevaarlijke informatie bevatten.
De rechtbank besluit uiteindelijk dat de video’s weg moeten omdat de informatie wordt gegeven door een (huis-)arts en niet slechts een mening is maar pretendeert een feit te zijn:
Een arts die zonder sluitend bewijs en wetenschappelijk onderbouwde tests claimt dat HCQ of een alternatief middel – dat zonder recept te verkrijgen is – werkt, licht het publiek onjuist voor. Daarnaast kan het schadelijk en gevaarlijk zijn. … Zoals het in de interviews door hem is verwoord, vormt het geen onderdeel van het debat, hetgeen YouTube wel zou hebben toegelaten, maar bevatten zijn uitlatingen onjuiste informatie die mogelijk schadelijk en gevaarlijk is. Juist als arts dient hij zich dit te realiseren.De uitkomst is dus dat Youtube wel degelijk de video’s weg mocht halen, zij het om een andere reden dan in hun beleid stond.
Natuurlijk volgt er een bodemprocedure, dus tot die tijd zal er niet veel veranderen. Ik ben benieuwd of de interviews nu opnieuw gedaan gaan worden met overal “ik vind” en “het is mijn mening” in plaats van “het is zo”. Dat voelt namelijk als de voor de hand liggende truc, als de rechter zegt dat je geen onjuiste informatie mag geven maar wel je mening, dan geef je dus een mening bestaande uit onjuiste informatie met “ik vind”.
Maar nee, zo werkt het niet. Waar het om gaat, is dat je als arts een uiting doet die door het publiek wordt opgevat als voorlichting door een deskundige. Daar helpen geen duizend ik-vind’en aan. Prima om een kritische mening te hebben over het beleid van het RIVM, je kunt ook zeggen dat het zo jammer is dat HCQ niet nader wordt onderzocht – bijwerkingen (depressie, hartritmestoornissen en psychoses) zijn ook maar een mening – maar als huisarts op welke manier dan ook suggereren dat mensen HCQ kunnen gaan nemen, dat is gevaarlijk en dat moet je niet doen. Ik verwacht dan ook dat Youtube daarop in blijft grijpen, ook als er overal “ik vind” ingemonteerd wordt.
Arnoud
De uitingen van de WHO zijn anders behoorlijk suspect, omdat er te veel politiek bij is komen kijken. Het is al lang geen organisatie meer die zich alleen met zuivere wetenschap bezig houdt.
Ik sta helemaal achter de adviezen van het RIVM en het is het beste dat we hebben, maar er bestaat ook niet zoiets als “zuivere wetenschap” of dat wetenschap en mening twee tegenovergestelde zaken zijn. Alles waar mensen aan werken is op een bepaalde manier gekleurd. Daarmee hoeven we het niet af te doen, maar een heilig geloof in “1 wetenschappelijke waarheid” brengt ons ook niet verder.
Gezien het track record van het RIVM het afgelopen jaar is deze constatering eigenlijk dieptriest in een ‘zo ontwikkeld’ land als Nederland. Ik zou me als wetenschapper werkelijk kapot schamen als mijn werk en communicatie zo politiek gestuurd zouden moeten worden. Zie ook de reactie van WilleM hierboven.
Iedereen mag zijn mening hebben over het RIVM en de COVID aanpak van de regering. Ook al is die mening nergens op gebaseerd. In een democratisch land als Nederland moet je die mening ook kunnen verkondigen, gepresenteerd als mening.
De medewerkers en adviseurs van het RIVM hebben als ambtenaren de regering advies gegeven. Dat betekent dat er een zekere politieke invloed op hun uitspraken was. Als je dat vanuit het oogpunt van een “toegepast wetenschapper” (ik ben opgeleid als ingenieur) is de bijdrage van die wetenschappers nuttig geweest om het gestelde doel (beperking van de infectie) te bereiken. Dit is een heel andere rol dan die van een onafhankelijk wetenschappelijk onderzoeker.
Het RIVM schrijft op hun website nogal wat over henzelf als adviseur voor de overheid (niet ‘van’ maar ‘voor’), betrouwbaarheid, onafhankelijkheid, wetenschappelijke integriteit, en schermt met allerlei (wetenschappelijke) gedrags- en andere codes. Mijn probleem met de RIVM is dat het merendeel van al deze begrippen het afgelopen jaar bij het grofvuil is gezet en ze zich volledig hebben laten inpakken door politieke druk. Van hun website: ‘Opdrachtgevers hebben geen invloed op de gebruikte onderzoeksmethoden en de resultaten van het onderzoek.’ maar uit diverse dossiers van doorspittende journalisten is gebleken dat het RIVM meerdere malen op belangrijke punten precies heeft gemeld, met vooroverleg, wat de politiek op dat moment wenselijk vond.
Dat met die mondkapjes rond mei was bijvoorbeeld een hele duidelijke. Omdat ze niet beschikbaar waren zou de politiek daarvoor onder druk komen te staan van de publieke opinie. Dus moest het RIVM maar melden als ‘betrouwbaar en onafhankelijk adviseur’ dat die mondkapjes nauwelijks effect zouden hebben terwijl in eigen RIVM publicaties van enkele jaren oud staat dat zelfs een theedoek al een nuttig effect heeft.
Dan ben je bij mij gewoon heel erg ‘af”. Maar daar ga ik me dit weekend verder niet meer druk om maken…
Naar mijn gevoel zegt de rechter hier toch impliciet dat YouTube een monopolist is:
Als ik Google was, zou ik dat deel hard willen aanpakken, want straks zitten ze met allemaal extra beperkingen over wat ze wel en niet mogen toelaten op de site vanwege deze uitspraak. Trouwens, dat geldt ook voor Twitter en Facebook.Nog even afgezien van de al aan de orde geweeste issues met de adviezen van het RIVM (waarvan we inmiddels weten dat die hun adviezen over wat wel en niet helpt om de verspreiding tegen te gaan hebben laten beinvloeden door wat politiek wenselijk werd geacht) vind ik het wel een gevaarlijk precendent. Even afgezien van wat nu in dit specifieke geval uiteindelijk de daadwerkelijke waarheid zal blijken te zijn, waar het me om gaat is het principe dat de video’s van iemand die geacht mag worden ter zake kundig te zijn maar die een andere mening heeft dan die van “de authoriteiten” verwijderd mogen worden op die grond. Met andere woorden, wat de staat zegt is de waarheid, en hoeveel je ook weet van het onderwerp, als de staat zegt dat het anders is dan moeten je video’s weg want dan heb je het mis, want de staat zegt iets anders. Dat opent toch de deur naar willekeur en censuur. Nu wil ik niet zeggen dat in alle landen alle wetenschappelijke instituten zich voor het karretje van de overheid laten spannen, maar veel van die authoriteiten zijn toch staats-instellingen. Hoe gaat YouTube het doen als in een willekeurig land de hoogste geestelijk leider heeft verkondigd dat je gelukkig zal worden en beloond zal worden in het hiernamaals als je homo’s van het dak gooit, en een lokale geestelijke maakt een video waarin hij dat probeert te weerleggen? Gaat YouTube dan die video verwijderen omdat de hoogste landelijke autoriteit op dat gebied iets anders heeft gezegd? In de jaren ’50 en ’60 waren er ook artsen die waarschuwden tegen het gebruik van DES, hun waarschuwingen werden in de wind geslagen want er was immers vastgesteld dat het een goed middel was. Dertig jaar lang is het voorgeschreven en gebruikt, en al die tijd was het de heersende opvatting en de door de betreffende instanties vastgestelde waarheid dat het een goed middel was. Inmiddels weten we anders en meerdere generaties vrouwen hebben er serieuze last van. Als YouTube in die tijd had bestaan, zouden dan de waarschuwende woorden van die kritische artsen ook zijn verwijderd? Voor de volledigheid, ik beweer niet dat wat die ene arts beweerde over dit ene specifieke middel wel degelijk de waarheid is, daar gaat het niet om. Ik beweer dat youTube zich helemaal niet bezig zou moeten houden met wat uberhaupt de waarheid is.
De rechter maakt nadrukkelijk onderscheid tussen meningen en feitelijke uitlatingen. Hij zegt expliciet dat kritiek (meningen dus) moeten kunnen en dat het beleid van Youtube hierin te streng is. Je moet en mag tegen de mening van autoriteiten in kunnen gaan.
Waar het misgaat, is als je je autoriteit gebruikt om een feitelijke aanprijzing te doen die past binnen je autoriteit maar in strijd is met de wetenschappelijke consensus en daarmee gevaar oplevert. Wat jij schetst is een veel te ruime generalisatie van wat het vonnis bepaalt.
Hoe is dit anders? Toegegeven: gevaar is hier een ontbrekende factor, maar wie gaat dat beoordelen? En op welke basis?
Terugkomend op Covid-19 – is er uberhaupt sprake van wetenschappelijke concensus?
Jezelf voordoen als de expert van wc-eend die wc-eend adviseert, is iets heel anders dan claimen dat de NVVH of de Consumentenbond jou aanbeveelt. Dat laatste is misleidende reclame als het niet waar is, en reken maar dat je dan rechtszaken of boetes kunt krijgen. En als je een acteur tandarts laat spelen, dan is dat maar beter om een door een representatief onderzoek bij tandartsen gedane conclusie uit te laten dragen. “Ik speel tandarts en ik roep dat nasal-c door tandartsen wordt aanbevolen, maar ik ben acteur dus lalala alles mag” is echt een heel slecht idee in het reclamerecht. Tenzij het evident parodie is, dat de koe van Melkunie graskaas aanbeveelt vereist geen wetenschappelijk onderzoek.
Dit is zo’n situatie waarin “afhankelijk van de omstandigheden van het geval” een prima argument is. Juist gevaar kun je niet in één objectief criterium vatten. Gaat het erom dat mensen onverwacht hartfalen krijgen, een hersenbloeding, longschade of gewoon dat ze tien jaar eerder dood gaan? Is kaal worden net zo erg als 20% longcapaciteit kwijtraken? Hoe gevaarlijk is het dat 40-plussers geen fertiel zaad meer hebben? En dit is iets waar we al 100 jaar rechters voor opgeleid hebben. Net zoals we al een hele tijd kunnen zeggen dat je geen gevaar in het fysieke leven mag scheppen (Kelderluik-criteria) zonder dat er ergens een gouden lijst is van gevaarlijke situaties.
Waarom zou dat niet mogen? YouTube is een particulier bedrijf. Zolang ze niet discrimineren op ras, geloof, seksuele voorkeur etc., mogen ze plaatsen en verwijderen wat ze willen. De eigenaren zouden zomaar een sterke mening over bepaalde onderwerpen kunnen hebben en ook zij hebben vrijheid van meningsuiting. Ze moeten zich natuurlijk wel aan hun eigen voorwaarden houden, maar dat hebben ze wel dichtgetimmerd.
Beperkingen zijn mogelijk als YouTube een monopolie zou hebben. Dat is wat de rechter nu lijkt te impliceren. Ik ben geen jurist, maar het lijkt me wat kort door de bocht om dat definitief te besluiten in een kort geding.
Je noemt het een truc om er ‘ik ben van mening’ voor te zeggen maar ik denk dat je onderschat hoe zeer dit soort lieden juist vermijdt om toe te geven dat het om een onbewezen mening gaat en hoe graag men wil pretenderen dat er sprake is van “wetenschappelijk” bewijs. Het voelt misschien als een klein verschil maar in het hoofd van de complottheorist zelf heeft het mogelijk grote gevolgen.
Wat mij daarbij altijd verbaast, is dat men enerzijds de wetenschappelijke methode afschrijft als ook maar een mening of resultaten per definitie afkomstig van omgekochte/corrupte/misleide figuren, en anderzijds zodra er ook maar een drup bewijs uit de wetenschap komt dan is het de publicatie van het jaar.
En dat terwijl je de uitspraken van echte wetenschappers juist kunt herkennen aan de manier hoe ze altijd en immer een alg om de arm houden. (Behalve wiskundigen dan…)
Als ze die redenering vol willen houden, ben ik benieuwd wanneer alle filmpjes met artsen en apothekers die iets positiefs over bv. homeopathie melden – anders dan dat er bij gebrek aan werkzame stoffen óók geen bijwerkingen te verwachten zijn – weggehaald worden. Dat zou een zegen zijn.
Maar serieus: dit is natuurlijk niet de juiste route. Wetenschap is geen mening, maar het is tegelijkertijd niet zo dat wetenschap eensluidend is; integendeel: wetenschap floreert bij tegenspraak en kritische uiteenzetting. De idee dat dat eenvoudig objectifeerbaar zou zijn en Youtube daarin een neutrale arbitersrol kan vervullen is belachelijk.