Einde van de stemcomputer – en eerste overheidsrapport met Youtube-link

Pagina 48, noot 24.

Afgelopen vrijdag werd het rapport van de Adviescommissie inrichting verkiezingsproces uitgebracht.

De Commissie, onder voorzitterschap van de heer mr. F. Korthals Altes, is ingesteld om het verkiezingsproces in beeld te brengen en voorstellen te doen voor verbetering of verandering van de inrichting van het verkiezingsproces die voldoen aan de vereisten van geheime, vrije, betrouwbare, voor ieder gelijkelijk toegankelijke, praktisch uitvoerbare en transparante verkiezingen.

De aanleiding was natuurlijk het gedoe rond de stemcomputers, maar de commissie heeft ook andere ‘alternatieve’ manieren van stemmen bekeken, zoals stemmen via internet of per brief, en ook andere aspecten van het stemproces als zodanig. Denk aan stemmen in een willekeurig stemlokaal in Nederland of de toegankelijkheid van stemlokale voor mensen met een handicap.

De belangrijkste aanbevelingen:

  1. Het stemmen met papieren stembiljetten in een stemlokaal heeft bezien vanuit de transparantie en controleerbaarheid de voorkeur. In de praktijk zijn echter bezwaren gebleken tegen het tellen van papieren stembiljetten.
  2. Een elektronische vorm van stemmen in het stemlokaal die in gelijke mate aan de waarborgen voldoet is realiseerbaar, mits dit resulteert in een papieren stem die alleen door de kiezer zelf kan worden gecontroleerd.

Het einde dus van de stemcomputer zoals we die nu hebben.

De Commissie beveelt de introductie aan van de stemprinter met elektronische stemmenteller aan. Tweakers legt uit:

De kiezer geeft zijn keuze aan en drukt vervolgens op een printknop. Het vervolgens afgedrukte stembiljet verdwijnt in een stembus. Na het sluiten van de stemlokalen worden de verzamelde biljetten elektronisch geteld met een zogenaamde ‘stemmenteller’. De invoering van dit nieuwe systeem zou ongeveer 61 miljoen euro gaan kosten.

Arnoud

Kort geding over publicatie verkiezingssoftware (3)

NU.nl meldt dat de stichting Wij Vertrouwen Stemcomputers Niet de verkiezingssoftware van Groenendaal van zijn website moet verwijderen, op straffe van een dwangsom van 5000 euro per dag. Het kort geding (dat 22 mei diende) ging over de vraag of je auteursrechten mag schenden in het belang van de informatievrijheid, en dan met name om te kunnen nagaan of verkiezingen eerlijk verlopen.

In het vonnis maakte de rechter korte metten met de verweren dat er geen auteursrecht op de software zou zitten of dat deze -net als wetten en vonnissen- publiek domein zou zijn omdat deze bij verkiezingen wordt gebruikt.

Interessant wordt het bij de belangenafweging tussen vrije meningsuiting en auteursrecht. Zoals ik al eerder schreef, als er een zwaarwegend belang is dat voor publicatie van een werk pleit, dan kan de rechter het auteursrecht daarvoor laten wijken. De vraag is of de beperking, het verbod op publicatie op grond van het auteursrecht dus, “noodzakelijk is in een democratische samenleving”.

De rechter oordeelt echter dat het niet proportioneel is om de gehele software te publiceren. Groenendaal verkoopt de software, en is bang voor concurrenten die nu ook stemmachines kunnen maken met zijn software. Bovendien, blijkens een uitvoerige serie geciteerde rapporten heeft de stichting ook zonder dit zware middel al genoeg aandacht voor de problemen met stemcomputers weten te vragen. Gezien deze aandacht behoort nu de overheid de volgende stap te nemen en de software te (laten) controleren. Het is niet meer nodig om die software nog wereldwijd aan te bieden zodat “de eerste de beste hacker” er in kan kijken.

En die laatste opmerking (uit het pleidooi van Groenendaal) vond ik nogal een -waarschijnlijk onbedoelde- schop richting stichtingsoprichter Rop Gonggrijp, bepaald niet “de eerste de beste” hacker van Nederland. Of nou ja, heel letterlijk gelezen misschien wel. In ieder geval één van de.

De software moet binnen 24 uur worden verwijderd.

UPDATE: (15 juni) via de comments bij Tweakers over dit vonnis vond ik nog een link naar een Youtube-filmpje waarin te zien is hoe je binnen 60 seconden een stemmachine hackt. Vereisten: schroevendraaier (kruiskop), nieuw chipje en 60 seconden in een afgesloten ruimte.

Arnoud

Kort geding over publicatie verkiezingssoftware (2)

Het al eerder aangekondigde kort geding over de publicatie van stemmachinesoftware diende vandaag. NU.nl doet verslag:

De advocaat van Groenendaal betoogde dat de stichting het auteursrecht schendt. Concurrenten zouden de software kunnen bekijken en namaken. Ook zou de firma imagoschade leiden doordat vertrouwelijke informatie op straat ligt. Enkele buitenlandse klanten zouden al bestellingen hebben afgezegd. “De kruistocht van de stichting veroorzaakt schade aan Groenendaal.”

Daar staat, zoals de advocaat van de stichting Wij vertrouwen stemcomputers niet betoogde, de informatievrijheid tegenover:

De informatievrijheid weegt in dit geval zwaarder dan het auteursrecht, stelde de advocaat verder. “Het gaat om software die cruciaal is voor een van de belangrijkste processen in onze parlementaire democratie, namelijk het verkiezingsproces.”

Uitspraak 14 juni.

UPDATE: (14 juni) de stichting heeft het kort geding verloren en moet de software van haar site verwijderen.

Arnoud

Kort geding over publicatie verkiezingssoftware (1)

De Automatisering Gids meldt dat verkiezingssoftwaremaker Groenendaal een kort geding heeft aangespannen tegen de actiegroep Wij vertrouwen stemcomputers niet en enkele van haar leden. De groep heeft namelijk Groenendaal’s software voor de Nedap-stemmachines online beschikbaar gezet.

Op het eerste gezicht een duidelijke zaak: op software rust auteursrecht, en software verspreiden zonder toestemming mag niet zomaar. Maar uit haar persbericht blijkt waarom de stichting dit gedaan heeft:

De stichting ‘Wij vertrouwen stemcomputers niet’ heeft de ISS software in oktober 2006 op haar website geplaatst. De stichting heeft dat gedaan omdat zij van mening is dat alle aspecten van verkiezingen publiek bekend dienen te zijn. Dit geldt in bijzondere mate voor het tellen van de stemmen. Publicatie van de software is volgens de stichting noodzakelijk om te kunnen begrijpen hoe de stemmen in Nederland geteld worden. Bovendien is onderzoek naar de Nedap stemcomputer, waarover de stichting in oktober 2006 publiceerde, alleen uit te voeren en te begrijpen met behulp van de ISS software. De software op de website van de stichting is overigens alleen geschikt voor de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2006. Voor elke verkiezing brengt Bureau Groenendaal een nieuwe versie uit.

De vraag is dus, is het gerechtvaardigd om iemands software op Internet te zetten om aan te tonen dat deze slecht beveiligd is?

Dit valt niet onder een van de uitzonderingen op het auteursrecht. Er wordt niet geciteerd, er is geen sprake van een parodie, en voorzover ik weet wordt het werk ook niet gezongen tijdens een kerkdienst. En fair use bestaat niet in Nederland. Maar daarmee is niet alles gezegd.

Het komt niet vaak voor, maar als er een zwaarwegend belang is dat voor publicatie pleit, dan kan de rechter het auteursrecht daarvoor laten wijken. Het bekendste voorbeeld is het Scientology-arrest van 2003. Hierin werden ook werken (boeken, in dit geval) gepubliceerd zonder toestemming. De gedaagden deden een beroep op hun recht op vrijheid van meningsuiting (informatievrijheid): ze moesten kunnen waarschuwen voor misstanden bij de Scientology-beweging.

Het Hof oordeelde toen:

Ingevolge het tweede lid van artikel 10 EVRM kan het recht op informatievrijheid worden onderworpen aan beperkingen die in een democratische samenleving nodig zijn ter bescherming van onder meer de rechten van anderen. Onder die rechten valt in beginsel mede het auteursrecht, nu dit bij de wet is voorzien en dient ter bescherming van de rechten van anderen.
Denkbaar is dat er bijzondere gevallen zijn waarin de handhaving van het auteursrecht, zoals een inbreukverbod, moet wijken voor de informatievrijheid.
In het geval van de Scientology-documenten vond het Hof uiteindelijk de publicatie gerechtvaardigd.

Het kort geding is gepland voor 22 mei.

UPDATE: verslag van de argumenten van eisers en gedaagden.

UPDATE: (14 juni) de stichting heeft het kort geding verloren en moet de software van haar site verwijderen.

Arnoud