Een Duitse rechtbank gaat bepalen of de internetmeme rond de Techno Viking eigenlijk wel legaal is, las ik bij Daily Dot. De man in de virale video heeft ontdekt dat zijn gezicht wordt geëxploiteerd door diverse partijen, en stelt nu de grootste verantwoordelijke daarachter aansprakelijk.
De video van een inderdaad vikingachtig uitziende deelnemer aan een Berlijns technofestival was even populair, maar zoals bij elke meme zakt dat ook weer snel in. Kunstenaar Matthias Fritsch beet zich erin vast en publiceerde alles dat hij kon vinden over het episch icoon, inclusief remixes, plaatjes, World of Warcraft personages en ga zo maar door. Onder meer wijdde hij een complete kunsttentoonstelling aan het fenomeen. Ook doken op allerlei plekken poppetjes en andere Technoviking-parafernalia op.
Maar kun je eigenlijk wel zomaar iemand tot internetfenomeen bombarderen en daar dan kunstzinnig of commercieel mee aan de slag gaan?
In Nederland is het zo dat wanneer je portret het ‘gezicht’ van een commerciële dienst wordt, je daar bezwaar tegen kunt maken. Het lijkt dan immers alsof jij die dienst goedkeurt of aanbeveelt, en dat is een vorm van privacyschending. Een variant daarop is dat als je een Bekende Nederlander bent, je geld kunt vragen voor dat gebruik – je hebt dan een verzilverbaar portretrecht. Maar er ligt een grens bij foto’s van straatbeeld:
Het belang van de informatievoorziening brengt mee dat berichtgeving zoals hier aan de orde moet kunnen worden voorzien van illustratiemateriaal, zoals foto’s van de werkelijkheid. Het is daarbij onvermijdelijk dat foto’s van toevallige passanten worden gepubliceerd.
Een verschil tussen die zaak (een joggende dame op straat die zichzelf terugzag in de Consumentengids en als stockfoto bij Hollandse Hoogte) en deze zaak is denk ik wel dat daar de geportretteerde soort van toevallig in beeld was. De Techno Viking ís het beeld – hij staat centraal, zoals een onderschrift ergens vermeldde “The Techno Viking does not dance to the music, the music dances to the Techno Viking”. Dus om dan nog van gewoon illustratiemateriaal, van foto’s van toevallige passanten te spreken gaat mij te ver.
Maar daar staat tegenover dat hij er zelf voor kóós om zo in het openbaar te verschijnen en te dansen, in een tijd dat je toch wel mocht verwachten dat er mensen met camera’s en toegang tot Youtube zouden rondlopen. Hoewel, de film is uit 2000 en Youtube uit 2005. Televisie dan? Mocht hij verwachten in het journaal te komen als representant van de parade daar?
Of zit het venijn hem erin dat mensen geld verdienen met poppetjes of advertenties bij remixes? Op internet lijkt dat de grote scheidslijn te zijn: zodra iemand ergens een advertentie bij zet, dan is het meteen een parasitaire boef.
Update (14 oktober) ik lees hier dat de Techno Viking de rechtszaak won. De uploader/meme-starter moet €8.000 schadevergoeding en €7.000 advocaatkosten vergoeden. Helaas kan ik het vonnis (nog?) niet vinden.
Arnoud
Tja, hoe het juridisch zit heb ik geen idee van, ik heb wel een persoonlijke mening.
Die is dat zolang er maar nergens gesuggereerd wordt dat hij eens tandpunt over wat dan ook inneemt en het gebruik van de foto hem niet schaadt, wat ik nog nooit bij een internet meme heb gezien, is hij een zielige zeur.
Ik denk dat de sleutel ligt bij
Een video op een pagina met advertenties kan je toch niet echt geëxploiteerd noemen. Maar als er producten verschijnen met zijn beeltenis erop dan vind ik het terecht dat hij daar bezwaar tegen kan maken.Ik vind dat meneer wel naburige rechten zou moeten hebben, als ‘uitvoerend kunstenaar’. Daarmee zou hij mee mogen beslissen over publicaties en heeft hij recht op een billijke vergoeding. Vergis ik mij?
Dan loopt Amsterdam ’s zomers vol van de uitvoerend kunstenaars. Dat vindt ik toch echt te ver gezocht.
Dan zie ik nog wel wat in de opmerking van N.P. dat als echt zijn afbeelding geëxploiteerd wordt en zijn beeltenis juist de waarde toevoegt, hij daar best wat van terug mag zien. Als men bijvoorbeel mokken met zijn afbeelding verkoopt die juist verkopen vanwege zijn portret.
Geld terug zien voor reclame op websites met zijn foto bij een internet meme gaat mij dan echt weer veel te ver. En verbieden lijkt mij al helemaal niet aan de orde.
De kunstenaar is voor mij meer het grens geval. Die verdient nu geld aan zijn beeltenis. Maar eigenlijk alleen doordat het een meme geworden is en levert met zijn werkt dus ook een maatschappelijk commentaar. Ik zou zeggen dat op basis van dat laatste de kunstenaar van de afbeeldingen gebruik zou moeten kunnen maken. Mits hij met dat gebruik niet over de grenzen uit mijn eerste post gaat.
Deze meneer heeft toch wel een aardig markante uitstraling, daarom is hij ook een meme geworden. Is hij dan kunstenaar? Of had hij dan vooraf de intentie moeten hebben om beroemd te worden? Ik heb géén idee hoe je zoiets invult, wat is het verschil tussen heel naturel een karakteristieke kop hebben en maanden oefenen om een karakteristieke kop te kunnen neerzetten?
Het zou toch enorm krom zijn als de uitvoerder totaal geen rechten heeft. En een persoon die hem (ongevraagd) op film krijgt er rijk van zou kunnen worden.
Hoe zou dat dan verder gaan? Kan de filmer de uitvoerder later ook nog verbieden om nogmaals dat dansje te doen, omdat de filmer nu de auteursrechten bezit?!
Je kunt dat ook omdraaien. Je ziet vaak dat sites zoals blogs die ook advertenties gebruiken weinig scrupules hebben bij het klakkeloos overnemen van populaire content van anderen om wat extra bezoekers te trekken en een paar euro meer te verdienen. Er zijn inmiddels veel meer webpagina’s die content kopieren of herkauwen dan websites die originele content maken.
Als met zo’n filmpje nu eens dit gebeurt? http://www.nu.nl/internet/3010681/video-gangnam-style-levert-google-6-miljoen-euro.html Wat dan, moet die man dan een advocaat inhuren om een deel van de winst te krijgen?
Naar mijn mening heeft hij nergens recht op. Hij liep zo op de openbare weg en is daar gefilmd. Dat er bij dat filmpje door googles dan reclames worden laten zien waar google en de plaatser van het filmpje geld aan verdienen boeit niet.
Moet je dan maar iedereen die in een documentaire voorkomt een bedrag gaan geven van wat de omroepen betalen om die te moegen uitgeven? Efr is bij mij toch echt wel een verschil tussen een actuer die beroepsmatig bezig is, of een bekend persoon die met zijn beeltenis inkomen krijgt of iemand die toevallig in een waanzinnige outfit op straat wordt gefilmd.
Ik wil een argument aandragen tegen “de kunst van straatartiesten is vogelvrij.” Stel je eens voor dat een bekend orkest of dansgezelschap een straatoptreden doet. (Prinsengrachtconcert) Betekent dat dan ook dat iedereen van zijn video-opnamen daar dvd’s mag verkopen? Zo nee, waar leg je dan de grens tussen amateur en professioneel artiest?