Dedicated metazoekmachines mogen niet zomaar beschermde databanken doorzoeken

gaspedaal-nl.gifMet je eigen zoekmachine op de achtergrond andermans beschermde databanken doorzoeken en dan de resultaten als je eigen presenteren is inbreuk op het databankrecht. Dat is het oordeel van het Hof van Justitie in de Gaspedaal/Autotrack-saga die al sinds 2007 of daaromtrent loopt. Gaspedaal bood een metazoekmachine voor auto-advertenties: wie bij haar zocht op bepaalde auto’s, kreeg resultaten die even snel bij AutoTrack werden opgehaald en omgefrommeld werden naar de eigen huisstijl. Omdat AutoTrack een beschermde databank heeft, is het niet de bedoeling dat een ander zo meelift op die databank, en dus is hier sprake van inbreuk.

Metazoekmachines zijn handig voor gebruikers, maar de exploitanten van de achtergelegen databanken zijn er vaak minder blij mee. Ik vermoed omdat hun aanbod dan makkelijker te vergelijken is met dat van de concurrent, maar bij inbreuk op absolute rechten zoals auteursrecht of databankrecht doet die reden er eigenlijk niet toe. Als een databank beschermd is, mag je die niet overnemen, ook niet als dat alleen maar meer omzet of bezoekers voor de databankeigenaar zou opleveren (en ook niet als jij er geen cent mee zou verdienen).

In dit geval gaat het Hof er vanuit dat de databank beschermd is. Iets waar ik nog wel een boom over zou willen opzettten, de meeste advertentiesites laten immers de adverteerders het werk doen (intypen gegevens, uploaden foto’s) en beperken hun redactionele werk tot een minimum. En voor databankrecht moet je toch echt zélf substantieel aan de bak. Maar goed, het Nederlandse Gerechtshof dat de vragen had gesteld, had erbij gezegd dat we mogen aannemen dat de databank beschermd is.

Inbreuk op een databankrecht doe je normaal door deze (vrijwel) integraal over te nemen, maar daarvan is hier geen sprake. Elke zoekopdracht wordt opnieuw uitgevoerd, en data wordt niet gekopieerd of bewaard. Maar ook het systematisch opvragen en hergebruiken van kleine stukjes databank kan inbreuk zijn.

Wat vooral bijzonder is, is dat het Hof hier zo nadrukkelijk uitgaat van het eindresultaat: dit opvragen doet de exploitant van de databank (AutoTrack dus) economisch pijn, en dús valt het onder de definitie van ‘hergebruiken’. Een doelredenering dus, maar dat kan legaal zijn in het recht.

Het doet er eveneens niet toe dat Gaspedaal bij het zoekresultaat doorlinkte naar AutoTrack. De schade is al geleden, omdat de bezoeker niet de hoofdpagina van AutoTrack is gaan bezoeken. Plus, Gaspedaal detecteerde doublures (zelfde auto bij meerdere sites) dus een bezoeker kon worden weggeleid naar een concurrent van AutoTrack na het zoeken bij Gaspedaal. En als die bezoeker nou naar Autotrack zelf was gegaan, dan had ie bij AutoTrack de auto gekocht. Tsja. Het voelt nogal speculatief.

Maar nee, dit arrest gaat niet Google onmogelijk maken: het is beperkt tot dedicated zoekmachines die “in wezen dezelfde functionaliteiten” bieden als hun bronnen, realtime opvragen bij diezelfde bronnen, resultaten ontdubbelen en de bevindingen vervolgens in een eigen layout presenteren.

Wel gek eigenlijk: als ik tienduizend bronnen doorzoekbaar maak dan ben ik een maatschappelijk nuttig iets, maak ik drie bronnen doorzoekbaar dan ben ik een parasiet.

Arnoud

16 reacties

    1. Hoe komen ze aan die gegevens? Als dat een live query is bij een beschermde Europese databank met feitjes dan zou dat inbreuk op het databankrecht zijn.

      Ik gok dat het Wikipedia en/of IMDb is. Die hebben geen databankrecht, want dat geldt alleen voor Europeanen. En in de VS geldt dat feiten onbeschermd zijn. Je mag dus daar vrijelijk feiten trekken uit elke database die je tegenkomt, tenzij men je via Terms of Service aan banden legt.

      1. Een Google-feature waar geloof ik daadwerkelijk al eens moeilijk over werd gedaan is Image Search. Daar krijg je in Google’s layout een hoop afbeeldingen gepresenteerd. Die kun je direct opslaan, je kunt de site waarop het plaatje werd gevonden bekijken, op je kunt zelfs direct met een deeplink het afbeeldingsbestand op de oorspronkelijke server bekijken.

        Ik meen dat de juridische kwestie destijds over het feit ging dat Google thumbnails opsloeg. Maar is dit niet ook een geval van ‘andermans gegevens in een eigen omgeving presenteren’?

        1. Klopt. Hoewel daar de basis het auteursrecht was, gaat het over hetzelfde. Je kunt een plaatje bekijken en daarmee de site zelf passeren, inclusief de advertenties of wat maar het businessmodel is. Ik geloof dat dat nooit tot daadwerkelijke actie heeft geleid (behalve een Perfect 10 zaak in de oude layout nog).

        1. Al sla je me dood maar dat is een wezenlijk deel van de uitspraak van het Hof:

          (…) in het geval van een onderneming die een dedicated metazoekmachine als die in het hoofdgeding online op internet plaatst, sprake is van hergebruik van het geheel of een substantieel deel van de inhoud van een door voormeld artikel 7 beschermde databank wanneer deze dedicated metazoekmachine:

          – aan de eindgebruiker een zoekformulier ter beschikking stelt dat in wezen dezelfde functionaliteiten biedt als het formulier van de databank,

          – de zoekopdrachten van de eindgebruikers „realtime” vertaalt naar de zoekmachine van de databank, zodat alle gegevens van deze databank worden doorzocht, en

          – aan de eindgebruiker de gevonden resultaten toont in de opmaak van haar website, waarbij de doublures tot één item worden samengevoegd, maar in een volgorde die is gebaseerd op criteria die vergelijkbaar zijn met die welke door de zoekmachine van de betrokken databank worden gebruikt om de resultaten weer te geven.

          1. Zou Gaspedaal niet hebben betoogt dat ze het databank recht niet schenden omdat ze de databank niet overnemen? De rechter steekt daar dan een stokje voor door te zeggen dat ook het realtime opvragen van de database inbreuk maakt op de databank?

            Dus het integraal overnemen (en opslaan) is sowieso een inbreuk maar daar is nu bijgekomen dat óók het live opvragen een inbreuk kan zijn?

    2. Deze data komt vooral uit Freebase, wat door Google is overgekocht. https://developers.google.com/freebase/ http://www.freebase.com/

      Ikzelf zou graag het databankenrecht iets aangepast willen zien. Als ik deze lees dan lijkt mij het hoofddoel: bescherming van uw databank, zodat u deze ten gelde kan maken. Ik denk dan vooral aan betaalde-toegang databanken zoals deze in de jaren 90 populair waren. Dat een website vaak een databank erachter heeft draaien is voor mij niet zo relevant. Je kan moeilijk van opvragen spreken als dat opvragen het intypen van een publiek toegankelijke URL is. Dus die databank achter zo’n website mag van mij prima bescherming genieten. Laat je gebruikers zelf deze database vullen, dan wordt deze bescherming ook twijfelachtig. Immers je kan moeilijk van een substantiele investering en onderhoud spreken als het gaat om een website database gevuld door gebruikers. Misschien kun je je marketingbudget aangeven als substantiele investering, en het weghalen van duplicates met een scriptje of toevoegen van een index als substantieel onderhoud?

      Plemp je echter alles toegankelijk als webpagina’s op het internet, dan heb je niet echt een databank. Je hebt het in de handel gebracht door er advertenties naast te zetten (ik krijg “toegang” tot de data in ruil voor het klikken op advertenties). We komen dan in normaal auteursrechtengebied en kunnen dat hele databankenverhaal achter ons laten. Verbied het auteursrecht om te linken naar openbare bronnen met een korte snippet en thumbnail afbeelding? Volgens mij niet. Of is dit ook niet legaal als het een specifieke zoekmachine betreft?

      1. Het auteursrecht kent het citaatrecht als uitzondering. Het databankenrecht kent dat niet letterlijk, wel deze generieke uitzondering:

        De producent van een databank welke op enigerlei wijze aan het publiek ter beschikking is gesteld mag de rechtmatige gebruiker van die databank niet verhinderen in kwalitatief of kwantitatief opzicht niet-substantiële delen van de inhoud ervan op te vragen of te hergebruiken.
        Je mag dus grasduinen in de databank. Je kunt je afvragen wat de bedoeling van deze bepaling is, immers per definitie mag een gebruiker van een databank deze gebruiken en dus hierin opvragingen doen. What’s the point anders van gebruiker zijn?

        Hoe dan ook, dit lijkt niet geschreven voor derden die stukjes komen overnemen en herpubliceren bij wijze van citaat, zoals onder het auteursrecht wel lijkt te zijn gerechtvaardigd.

  1. sorry hoor, maar verbaas mij over het vermoeden:

    …zijn er vaak minder blij mee. Ik vermoed omdat hun aanbod dan makkelijker te vergelijken is met dat van de concurrent…
    Denk dat de reden meer gelegen is in de reclame verdiensten.

    Wanneer ik als exploitant van een dergelijke database adverteerders wil aantrekken/behouden, zal ik met cijfers moeten komen hoeveel bezoekers op de site komen, en hun advertentie zouden kunnen zien, gelinkt aan een bepaalde zoekopdracht. Zoeksites zoals gaspedaal beïnvloeden die resultaten of in elk geval de meetbaarheid daarvan, waardoor het moeilijker wordt om adverteerders te overtuigen/over te halen te adverteren op de bron-site, of de motivatie waarom dat X-bedrag moet gaan kosten.

    De statistieken die je zelf zorgvuldig probeert bij te houden en te modelleren naar een leesbaar/overtuigend verhaal, vertekenen enorm met allemaal ‘direct links’ afkomstig van een zoeksite ipv dat een zoekgeschiedenis van je eigen site inzicht gaat geven dat gebruikers die eerst naar (bijvoorbeeld) een Alfa zochten, ook zochten naar Lancia, maar niet naar Audi (om maar een slag te geven) Probeer dan eens een adverteerder die gespecialiseerd is in occasie’s van Italiaanse makelij over te halen te adverteren op jouw site, ipv (ic) gaspedaal.

    Je zal dan al snel geconfronteerd worden met antwoorden in de geest van: waarom vraag je dat bedrag, mijn advertentie kan voor minder elders geplaatst worden ,en zal dan ook nog (vaker) getoond worden ongeacht naar welke site dan doorgelinkt wordt.

    Het is prima dat men via een zoeksite op je site komt, maar daarna svp zoeken via de zoekfunctie van de site, als het ware. 😉

    Vraag mij af wat de gevolgen van deze uitspraak gaat zijn voor andere (eveneens superhandige) sites als veilingkijker.nl en consorten. Vrees met vreze.

    1. Het is vast een bijkomend nadeel dat je statistieken niet meer helemaal kloppen maar het zou me erg verbazen als dat de hoofdreden zou zijn.

      Bij dit soort sites gaat het er om dat je óf groot óf heel gespecialiseerd moet zijn. Als koper wil je namelijk niet 100’den sites afstruinen maar is het makkelijk als je dat op 1 of 2 sites kan doen. Potentiële kopers zullen dus naar de 2/3 grootste sites gaan waar Autotrack er waarschijnlijk 1 van is (ben er niet zo thuis in). Door de komst van de meta-zoekmachines zullen er kopers zijn die niet meer naar Autotrack gaan maar naar gaspedaal omdat ze daar óók het aanbod van Autotrack zullen vinden. Of ze dan ook op Autotrack uitkomen is dan nog maar afwachten. Dit gaat dus ten koste van de bezoekers van Autotrack.

      Als zo’n Gaspedaal het daardoor beter gaat doen dan Autotrack (lees meer bezoekers) dan wordt het voor Autotrack lastig om nog autobedrijven te vinden die voor veel geld advertenties willen plaatsen terwijl ze dat veel goedkoper kunnen op kleinere sites die ook bij Gaspedaal staan. Of wellicht kan je zelfs direct bij gaspedaal je autoverkopen.

  2. Wanneer is iets eigenlijk een databank onder het databanken recht? Stel, er zijn kappers die op hun site vermelden hoeveel stoelen er in gebruik zijn en wat de huidige wachttijd is (zoals het stoplicht buiten). Kan een kapper zich er tegen verzetten als iemand die data gaat scrapen en op een vergelijkingssite zet? Kan een databank ook bestaan uit maar 5 records waarbij je dus altijd een substantieel deel van de database opvraagt? Of zijn er andere gronden waarop je iemand kan verbieden om data van je site af te halen?

    1. Een databank is pas beschermd als er substantieel is geïnvesteerd in de opbouw en onderhoud van de databank. Vijf trefwoorden onder elkaar zetten lijkt me niet genoeg. Twee ton uitgeven om het huizenaanbod van alle NVM-makelaars in Nederland in één site te kunnen stoppen, was volgens de Hoge Raad wél genoeg (NVM/El Cheapo).

      Een negatief criterium daarbij is dat je investeringen in het verkrijgen van de gegévens niet mag meetellen (HvJ William Hill en een voetbaluitspraak die ik steeds vergeet). Het ging in die zaken om het punt dat het duur is een competitie-schema te maken of wedstrijden te organiseren, maar goedkoop het lijstje met het schema (of de winnaars) over te nemen. Maar de dure investeringen daar betroffen de wedstrijden, niet de databank. Alleen de kosten van het lijstje zelf maken mocht je meenemen. In de praktijk is dan de vraag “is dit bouwen van de databank een kernactiviteit of een spinoff”.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.