Bild nagelt ‘vluchtelinghatende’ Facebookers aan schandpaal, mag dat?

bild-haat-schandpaalDe Duitse krant Bild heeft dinsdag een selectie haatdragende teksten van Facebookgebruikers gepubliceerd – inclusief namen en profielfoto’s. Dat las ik in de Volkskrant. Bild wil zo de -aldus de Volkskrant- welig tierende vluchtelingenhaat op sociale media aan de kaak stellen en de gebruikers ‘aan de schandpaal nagelen’.

De term ‘schandpaal’ suggereert natuurlijk nogal sterk dat dat niet mag, die is immers in 1854 afgeschaft. Maar dat is een kwestie van framing: als je het “een bijdrage aan een actueel maatschappelijk debat” noemt, dan klinkt het ineens heel redelijk.

En daar zit hem de kneep, juridisch gezien. We hebben hier te maken met een klassiek voorbeeld van twee botsende grondrechten: het recht op vrijheid van meningsuiting van Bild om te melden wat er in de maatschappij gebeurt versus het recht op privacy van deze mensen om niet zomaar in de spotlight te worden getrokken als privépersoon.

Hebben die mensen privacy dan? Ja, privacy geldt namelijk altijd, ook op Facebook. In principe is het een privacyschending om een Facebookbericht uit zijn context te trekken en elders te herpubliceren, als de plaatser dat niet voor ogen had toen hij het plaatste. (Dat staat dus los van welke instellingen men koos. Hooguit kun je uit die instellingen betogen wat mensen redelijkerwijs voor ogen moeten hebben gehad, maar dan moet je wel ook betogen dat Facebook zo eenvoudig is dat de gemiddelde gebruiker precies weet wat er kan gebeuren, inclusief meelezende kranten.)

In principe dus, want dit is geen harde regel. Als het nieuwswaardig is om te melden dat Pieter de Vries die uiting deed, dan mag dat worden gemeld ondanks Pieters privacy. En ja daar zit een soort van cirkelredenering in. Grondrechten winnen het niet automatisch van elkaar. Ze zijn gelijkwaardig, en het is dus per definitie een afweging per geval waarbij je de argumenten voor de een tegenover die voor de ander zet, om zo tot een slotsom te komen welke het hier wint.

Eens even kijken. Pro meningsuiting: actueel issue, uitingen in openbaarheid gedaan (niet afgeschermd of uit privéberichten gelift), schokkende uitingen, ze kozen er zelf voor deze te plaatsen. Pro privacy: dit zijn gewone burgers (geen Bekende Duitsers) dus waarom is hun mening nieuws, het punt “kijk wat mensen op Facebook zeggen, schandalig” had ook zonder naam en foto gemaakt kunnen worden, uitingen zijn in hitte van het moment geplaatst en niemand voorziet dat ‘ie dan met naam en foto in de krant komt onder de kop “Schandpaal”.

Mijn gevoel zegt me dat hier dan de vrijheid van meningsuiting zou moeten winnen. Nee, niet iedereen snapt Facebook en er zullen er bij zitten die oprecht niet beseften dat het wereldwijd te lezen was en ook nog eens in de krant zou komen. En ja, het had ook zonder naam gekund. Maar het punt van Bild is volgens mij óók dat je ziet dat het gewone mensen zijn in plaats van rare pseudoniemen van professionele trollen. Het enige echte tegenargument is voor mij dat Bild het zelf een schandpaal nóemt, en dus daarmee ieder hoger motief over bijdrage aan debatten al meteen van tafel veegt.

En kunnen we nog wat met de Wbp? Het zijn tenslotte persoonsgegevens en die worden langs elektronische weg verwerkt. De Wbp geldt ook voor journalisten en kranten (afgezien van een paar randvoorwaarden zoals de informatieplicht). Echter, die afweging komt op hetzelfde neer als de algemene vraag hoe meningsuiting versus privacy uitpakt. Het kan dus niet gebeuren dat je met die grondrechten-afweging concludeert “het mag” en vervolgens “van de Wbp mag het niet”.

Ben benieuwd naar jullie afwegingen!

Arnoud

25 reacties

  1. Shock, offend, disturb, dat doen ze zeker, zowel Bild als de FBers. Ik denk dat portretrecht zich ertegen verzet, dit gebruik. Om het punt te maken waren de foto’s niet echt nodig, noch de namen. Het is zoals de media, ook op TV, tegenwoordig wel vaker opereren. Het aan de kaak stellen van een maatschappelijk fenomeen door het slachtofferen van individuen. Lijkt me onnodig. De uitingen zijn niet minder abject zonder foto’s. En Bild is geen rechter. Je zou als Bild nog kunnen aanvoeren dat deze mensen een bepaalde mening willen uiten en Bild ze daarbij helpt. Maar dan werkt, zoals je zelf ook aangeeft, de framing niet mee. Kortom, het lijkt me dat Bild hier te ver gaat (heeft ook wel wat van Tinkelbells boekje).

    1. En als je nou zegt: die FB-ers gaan zo ver omdat ze denken anoniem te zijn, en anonieme reaguurders zijn hét grote probleem van de vrijheid van meningsuiting, dus dáárom stellen we ze met foto aan de kaak? Er moet toch een haakje zijn om foto’s te kunnen rechtvaardigen, net zoals je soms met de verborgen camera wegkomt als journalist zélfs als je mensen niet blurt?

      1. Wat je nu beschrijft komt op mij over alsof Bild voor eigen rechter aan het spelen is. Ik zie nog steeds niet hoe jouw redenering leidt tot het nieuwswaardig zijn van dat een specifieke persoon (die verder niet nieuwswaardig is) die uitingen heeft gedaan.

            1. Aan de andere kant, de uitlatingen die gedaan worden betekenen voor veel mensen ook een konkreet gevaar. De meeste daders van de brandstichtingen (meer dan 500 intussen) en andere aanvallen op onderbrenging van vluchtelingen doen dit uitsluitend omdat ze het gevoel hebben, door de uitlatingen op media zoals FB door een brede stroom in de bevolking ondersteund te worden. Bestaande angst en resentiments worden gevoed door onbewezen uittingen die dan, onweersproken, als feit worden doorgegeven. De angst die een nu gepubliceerde haatzaaier eventueel zou kunnen hebben, komt minder door de publicatie danwel door het feit, dat hij/zij donders goed weet dat ze onzin hebben verteld.

              1. Ik val in herhaling, maar dat soort afwegingen zijn niet aan Bild om te maken. Daar hebben we de rechtsmacht voor. Door dit te doen, spelen ze eigen rechter. Ik snap ook niet dat je met argumenten blijft komen die allemaal neerkomen op eigenrichting, terwijl al is gezegd dat eigenrichting niet mag in onze rechtsstaat (en die van onze oosterburen).

        1. Dit zelfde ging ook bij mij door mijn hoofd. Je zou het collectief van berichten als nieuwswaardig kunnen bestempelen, onder de noemer “dit vind de maatschappij er van,” maar dan kan je natuurlijk niet alleen de negatieve berichten laten zien.

      2. anonieme reaguurders zijn hét grote probleem van de vrijheid van meningsuiting
        Waarom zou dit zo zijn? Doordat men anoniem is kunnen er geen gevolgen zitten aan het geven van een mening, wat je juist als het summum van vrijheid van meningsuiting zou kunnen bestempelen. Wat Bild hier doet, het koppelen van een gevolg (het nagelen aan de schandpaal) aan het geven van een mening is iets dat in mijn ogen door een daarvoor bedoelde bevoegde instantie zou moeten gebeuren, of men moet onderling (individu tot individu) dingen bediscussieren. Bild heeft een andere positie: ze is niet bevoegd, en heeft een groter bereik dan een willekeurig individu. Bij een tegenwoord van 1 der schandpaal genagelden is het dan ook aan de grillen van Bild of dit tegenwoord uberhaupt onder het zelfde publiek als de “schandpaalpost” wordt verspreid. Ik zou zeggen dat hier sprake is van machtsmisbruik.

        1. Onzin. Het recht op privacy van personen houdt wat mij betreft op op het moment dat ze ten koste van anderen zich op dergelijke manier schandalig gedragen en uiten. Hetzelfde geldt voor het tuig dat de informatieavond in Steenbergen kwam verstoren. Ik snap zelf niet waarom dergelijke gasten niet per direct opgepakt worden wegens verstoren van de openbare orde. Dan mag er direct een werkstraf in een AZC op volgen van 40 uur. Het recht op vrijheid van meningsuiting is niet oneindig. Wat mij betreft houd dat recht op zodra anderen daarvan dusdanig hinder ondervinden dat ze zich niet meer veilig voelen om zelf voor hun mening uit te kunnen komen. Intimidatie valt niet onder vrijheid van meningsuiting.

            1. Hij heeft anders wel een punt: de onbeschaafde, heftige en verbaal gewelddadige manier waarop sommigen hun mening menen te moeten uiten is dusdanig intimiderend en bedreigend dat anderen niet meer voor hun mening uit durven te komen. De vrijheid van meningsuiting zit hier dus de vrijheid van meningsuiting in de weg, zo schijnt het.

              Vrijheid van meningsuiting is een groot goed, maar ze komt mijns inziens wel met de verantwoordelijkheid om je mening op een beschaafde, fatsoenlijke manier te uiten. Op een manier die maakt dat anderen bereid zijn om te luisteren, dus en om te praten. Tenslotte bestaat 50% van een constructief debat uit luisteren naar de mening van de ander, en dat kan alleen maar als die ander zijnhaar mening überhaupt durft te uiten.

  2. Hmmm Pranger https://de.wikipedia.org/wiki/Pranger (even de duitse erbij gepakt die heeft een subtiel verschil met https://nl.wikipedia.org/wiki/Schandpaal ) “Die Strafe bestand vor allem in der öffentlichen Schande, welche der Verurteilte zu erdulden hatte und die vielfach ein „normales“ Weiterleben in der Gemeinschaft unmöglich machte oder sehr erschwerte.” (vs “Het kon, wanneer de bevolking niet massaal kwaad was op de veroordeelde, een relatief milde straf zijn; degene die hem onderging leed gezichtsverlies en zijn gezicht werd in de hele stad bekend”)

    Duits is een beetje roestig maar ik lees daar toch dat het doe “verder leven in de gemeenschap onmogelijk maken”

    Op grond daarvan zeg ik dat ze te ver zijn gegaan.

  3. Het is inderdaad een tweesnijdig zwaard. Bild, die in het verleden tegenover alles wat “niet Duits” was met de koppen in de krant duidelijk stemming maakte speelt nu de verontwaardigde en wijst met de vinger naar diegenen die, minder subtiel dan Bild het deed, vergelijkbare uitspraken doen.

    Tegelijk denk ik, dat het aan het daglicht brengen van (gedeeltelijk verstopt en gecamoufleerd) rechts gedachtengoed noodzakelijk is om duidelijk te maken op welk hellend vlak we ons bewegen. Er onstaat, tenminste hier in Duitsland, een “maar” mentaliteit. “Ik heb niets tegen vluchtelingen, maar…” zijn veel gehoorde zinnen. En het gebruik van argumenten die niet door feiten te staven zijn. In de afweging die in dit geval gemaakt moet worden weegt voor mij duidelijk mee, dat ten eerste FB (hoewel graag zo gezien) absoluut geen privésfeer kent EN dat dit eigenlijk als algemeen bekend moet worden beschouwd en ten tweede, dat men niet langer (meer) mag wachten met een duidelijke reactie op rechts-radikale uitspraken. Meer dan 500 brandanslagen op (potentiele) onderbrengingen van vluchtelingen zijn meer dan 500 aanslagen teveel.

    Zo kritisch ik Bild tegenover sta, zo belangrijk vind ik de publicatie, met naam, toenaam en foto al bijdrage aan de bewustwording van wat kan en niet mag kunnen.

  4. Mijn afweging is dat Bild over de schreef is gegaan. Het punt van de haatdragende uitlatingen op social media had ze inderdaad prima aan de orde kunnen brengen zonder namen en fotos te brengen. Dus het doel van Bild had met minder vergaande maatregelen ook kunnen worden bereikt. En daarmee is onnodig de privacy van de FB-ers geschonden.

    Is daarbij een rechtvaardiging dat de FB-ers dachten dat de uitingen in de beslotenheid van hun FB-cirkel plaatsvonden (ook al stond hun instelling op openbaar)? Zoals ik er nu vanuit ga dat dit bericht, weliswaar voor iedereen toegankelijk, maar toch relatief besloten in dit discussieplatform terecht komt en niet in een krant ofzo. Voor de zekerheid gebruik ik nu maar een pseudoniem…

  5. Dus FB-ers komen met foto, naam en toenaam in de krant. Maar echte verdachten en criminelen worden voorzien van een zwart balkje en worden benoemd met hun initialen (en dat is niet voor niets). Dus als nu opeens die FB-ers door b.v. links radicalen opgezocht en gemolesteerd worden dan weet Bild van niets. Wat mij betreft is Bild te ver gegaan.

    1. Met het oog op de veiligheid van de FB-ers vind ik dat Bild inderdaad te ver is gegaan. Het maakt in mijn ogen ook verschil of het gaat om eenmalige acties van de FB-ers of dat het gaat om structureel plaatsen van haatdragende posts. Op basis waarvan zijn deze FB-ers geselecteerd?

  6. Ik ben ook van mening dat Bild hier te ver is gegaan. “Er wordt een onwenselijk klimaat gecreëerd en daarom is het goed dat wij deze mensen, die met hun eigen gezicht haat en racisme verspreiden, aan de schandpaal nagelen.” Meneer spreekt zichzelf hier goed tegen. “Hullie doen het fout, dus wij zullen ze aan de schandpaal nagelen” is nou niet echt een toonbeeld van “een wenselijk klimaat creeeren.” Ik ben het niet eens met dit soort Facebook posts, maar wat de krant hier doet, daar kan ik ook niet echt in komen. Wil je een overzicht geven van wat er in de maatschappij gebeurt, laat dan twee kanten van het verhaal zien (voor- en tegenstanders), waarbij namen (gedeeltelijk) onherkenbaar worden gemaakt en foto’s worden geblurred.

  7. Ik heb wel enige sympathie voor Der Bild. Eigenrichting mag van mij best, mits het slechts in woord is. Een beetje moraliteit mag best van mij.

    Desalnietemin denk ik dat Der Bild hierin te ver is gegaan. Twee reden.

    1. De krant heeft -voor zover ik kan zien- verzuimd hoor en wederhoor toe te passen. Dat vind ik bij eigenrechting niet kunnen.
    2. De tweede reden is dat er sprake is van willekeur. De Bild wil aangeven dat er heel veel mensen zijn die zich onfatsoenlijk uiten op Facebook, maar zet slechts een paar op de schandpaal. Niet iedereen.

    Deze vorm van eigenrechting met willekeur is in mijn optiek ongepast.

    Hoe dan wel? De Volkskrant al voor de zomer dit soort tweets en Facebook posts voor de zomer eens gepulbiceerd, en dat was voor mij even schokkend om te zien. Als Geert Wilders of een lid van een motorbende dit zou zeggen, lijkt het me evident dat ze naam en toenaam noemen. In dit geval voegt het weinig toe aan het publieke debat. Gebruik desnoods een pseudoniem, of anonimiseer (eventueel met context: “uitspraak gedaan door 32-jarige huisvader”, zoals Tinkerbell destijds met haar boek ook deed).

  8. Ik denk dat ook meegewogen mag worden dat Bild, hoewel gedrukt op krantenpapier, niet een echte krant is, maar eerder een soort entertainmentmagazine. Je zult er geen weloverwogen discussies in terugvinden, maar wel sensaties, roddel, stereotypes en seksueel getinte afbeeldingen.

    Je kunt dan ook moeilijk beargumenteren dat het Bild werkelijk ging om het aanzwengelen van een maatschappelijke discussie. Schandpalen dienen tot sensationalisme en vermaak (d.m.v. vernedering), en daar gaat het Bild ook precies om.

    Met deze overwegingen in het achterhoofd valt de vrijheid van meningsuiting al snel in het niet tegen de privacybescherming van de ‘vluchtelingenhaters’.

  9. Wat mij nu echt nieuwswaardig lijkt is het volgende artikel. We hebben een aantal reaguurders opgespoort en hen eens geinterviewd. Blijven ze, als het ze op de man af gevraagd wordt nog steeds bij deze mening of worden ze ineens een stuk gematigder? En dan hoef je die namen niet te publiceren maar kun je wel tekenen wat dit voor mensen zijn en hoe ze tot deze uitspraken kwamen.

  10. Wat ik niet snap bij al die toestanden over moslims is dat wij er van worden beschuldigd de moslims te discrimineren, terwijl de moslims op hun beurt de christenen en niet gelovigen nog erger discrimineren en voor van alles uitmaken. En daar lees je niets over. Daar zou de pers toch ook over moeten vallen, dat mag toch ook niet.

  11. Wat ik niet snap bij al die toestanden over moslims is dat wij er van worden beschuldigd de moslims te discrimineren, terwijl de moslims op hun beurt de christenen en niet gelovigen nog erger discrimineren en voor van alles uitmaken. En daar lees je niets over. Daar zou de pers toch ook over moeten vallen, dat mag toch ook niet. Over het feit of Facebookers op deze manier in de spotlight staan. Ze zoeken aan de ene kant zelf de publiciteit. Met het plaatsen op facebook publiceren zij zelf hun mening. Je zou je dan kunnen afvragen of die publicatie mag worden overgenomen zonder toestemming. Dat heeft te maken met auteursrecht.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.