Bild nagelt ‘vluchtelinghatende’ Facebookers aan schandpaal, mag dat?

bild-haat-schandpaalDe Duitse krant Bild heeft dinsdag een selectie haatdragende teksten van Facebookgebruikers gepubliceerd – inclusief namen en profielfoto’s. Dat las ik in de Volkskrant. Bild wil zo de -aldus de Volkskrant- welig tierende vluchtelingenhaat op sociale media aan de kaak stellen en de gebruikers ‘aan de schandpaal nagelen’.

De term ‘schandpaal’ suggereert natuurlijk nogal sterk dat dat niet mag, die is immers in 1854 afgeschaft. Maar dat is een kwestie van framing: als je het “een bijdrage aan een actueel maatschappelijk debat” noemt, dan klinkt het ineens heel redelijk.

En daar zit hem de kneep, juridisch gezien. We hebben hier te maken met een klassiek voorbeeld van twee botsende grondrechten: het recht op vrijheid van meningsuiting van Bild om te melden wat er in de maatschappij gebeurt versus het recht op privacy van deze mensen om niet zomaar in de spotlight te worden getrokken als privépersoon.

Hebben die mensen privacy dan? Ja, privacy geldt namelijk altijd, ook op Facebook. In principe is het een privacyschending om een Facebookbericht uit zijn context te trekken en elders te herpubliceren, als de plaatser dat niet voor ogen had toen hij het plaatste. (Dat staat dus los van welke instellingen men koos. Hooguit kun je uit die instellingen betogen wat mensen redelijkerwijs voor ogen moeten hebben gehad, maar dan moet je wel ook betogen dat Facebook zo eenvoudig is dat de gemiddelde gebruiker precies weet wat er kan gebeuren, inclusief meelezende kranten.)

In principe dus, want dit is geen harde regel. Als het nieuwswaardig is om te melden dat Pieter de Vries die uiting deed, dan mag dat worden gemeld ondanks Pieters privacy. En ja daar zit een soort van cirkelredenering in. Grondrechten winnen het niet automatisch van elkaar. Ze zijn gelijkwaardig, en het is dus per definitie een afweging per geval waarbij je de argumenten voor de een tegenover die voor de ander zet, om zo tot een slotsom te komen welke het hier wint.

Eens even kijken. Pro meningsuiting: actueel issue, uitingen in openbaarheid gedaan (niet afgeschermd of uit privéberichten gelift), schokkende uitingen, ze kozen er zelf voor deze te plaatsen. Pro privacy: dit zijn gewone burgers (geen Bekende Duitsers) dus waarom is hun mening nieuws, het punt “kijk wat mensen op Facebook zeggen, schandalig” had ook zonder naam en foto gemaakt kunnen worden, uitingen zijn in hitte van het moment geplaatst en niemand voorziet dat ‘ie dan met naam en foto in de krant komt onder de kop “Schandpaal”.

Mijn gevoel zegt me dat hier dan de vrijheid van meningsuiting zou moeten winnen. Nee, niet iedereen snapt Facebook en er zullen er bij zitten die oprecht niet beseften dat het wereldwijd te lezen was en ook nog eens in de krant zou komen. En ja, het had ook zonder naam gekund. Maar het punt van Bild is volgens mij óók dat je ziet dat het gewone mensen zijn in plaats van rare pseudoniemen van professionele trollen. Het enige echte tegenargument is voor mij dat Bild het zelf een schandpaal nóemt, en dus daarmee ieder hoger motief over bijdrage aan debatten al meteen van tafel veegt.

En kunnen we nog wat met de Wbp? Het zijn tenslotte persoonsgegevens en die worden langs elektronische weg verwerkt. De Wbp geldt ook voor journalisten en kranten (afgezien van een paar randvoorwaarden zoals de informatieplicht). Echter, die afweging komt op hetzelfde neer als de algemene vraag hoe meningsuiting versus privacy uitpakt. Het kan dus niet gebeuren dat je met die grondrechten-afweging concludeert “het mag” en vervolgens “van de Wbp mag het niet”.

Ben benieuwd naar jullie afwegingen!

Arnoud

Europees Hof stelt website verantwoordelijk voor reacties

reageer-knop.pngHet Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) heeft geoordeeld dat een website verantwoordelijk gehouden kan worden voor de reacties die op de website geplaatst worden, meldde Nu.nl vrijdag. In de Delfi-zaak ( 64569/09) bepaalde deze hoogste rechtbank voor de Europese mensenrechten (niet te verwarren met het Europese Hof van Justitie) dat wie zijn site open zet voor anonieme reaguurders, extra zijn best moet doen om te voorkomen dat er rare dingen tussendoor glippen. Wie dat niet genoeg doet, is aansprakelijk.

De zaak draaide om Delfi, een grote nieuwssite uit Estland met meer dan 330 nieuwsberichten per dag. Iedereen mag reageren, zonder voorafgaande moderatie en zonder identiteitscontrole van de reagerenden. En zoals iedereen met een blog of forum weet, dan ga je anoniempjes krijgen met rare opmerkingen. Natuurlijk had men huisregels: geen bedreigingen of beledigingen, op straffe van weghalen of verbanning van de auteur. Men werkte met een klachtsysteem (“notice/takedown”) waar normaal snel op werd gereageerd.

In een artikel over een bedrijf dat een ijsweg zou gaan aanleggen, kwamen twintig nogal onfrisse comments voorbij, ik citeer er even twee:

fucking bastard, that [L.]… could have gone home with my baby soon… anyways his company cannot guarantee a normal ferry service and the prices are such that… real creep… a question arises whose pockets and mouths he has filled up with money so that he’s acting like a pig from year to year<br/> …<br/> can’t make bread from shit; and paper and internet stand everything; and just for own fun (really the state and [L.] do not care about the people’s opinion)… just for fun, with no greed for money – I pee into the [L.’s] ear and then I also shit onto his head. :)”

Na klacht werden deze meteen verwijderd, maar het bedrijf eiste een schadevergoeding en kreeg die ook – 320 euro. De nieuwssite stapte naar het Mensenrechtenhof omdat ze zich gedwongen voelde haar systeem aan te passen (premoderatie) en dat zou een inbreuk op haar vrijheid van meningsuiting/doorgifte van informatie zijn. Wat het theoretisch gezien ook is.

Het Hof begint met vast te stellen dat deze inbreuk (inperking eigenlijk, neutraal gezegd) op zich op een wettelijke basis rust – smaad en belediging – en op legitieme wijze, voor een legitiem doel werd toegepast. Dat zijn basisvoorwaarden om die vrijheid te mogen beperken.

Vervolgens komt de echte hamvraag: móest dat nou echt zo? In mooi juridisch, is deze inperking noodzakelijk in een democratische samenleving en had vanuit oogpunt van subsidiariteit er geen minder hard middel ingezet kunnen worden?

Ja dat moest nou echt zo, zegt het Hof. De reaguurders waren anoniem, dus er viel niemand anders aan te klagen. En gezien de aard van het artikel (een actueel politiek onderwerp) was er wel een en ander te verwachten aan verbale oprispingen. Daar moet je dan bovenop zitten als nieuwsbedrijf. Achterover zitten en wijzen naar je “ik heb een klacht”-knop is dan onder de maat.

Nu hebben we in Europa een regeling die zegt dat tussenpersonen (zoals hosters en forumbeheerders) niet aansprakelijk zijn mits ze maar adequaat reageren op klachten (‘notice/takedown’). Het Mensenrechtenhof gaat daar niet expliciet op in. Tussen de regels door dénk ik dat ze het hierin menen te vangen:

The Court further notes that the applicant company – and not a person whose reputation could be at stake – was in a position to know about an article to be published, to predict the nature of the possible comments prompted by it and, above all, to take technical or manual measures to prevent defamatory statements from being made public. … Thus, the Court considers that the applicant company exercised a substantial degree of control over the comments published on its portal even if it did not make as much use as it could have done of the full extent of the control at its disposal.

Die term “degree of control” echo’t wat er in de Europese regels staat – je bent alleen beschermd als je niet controleert, selecteert of filtert. En een forum doet dat juist wél. Dus kennelijk vindt het Hof dat een forum zich niet kan beroepen op die beschermingsregels.

Ik pleit al een tijd voor een apart regime voor forumbeheerders in de wet. Je kunt niet van beheerders verlangen dat ze puur passieve platforms worden waar mensen zonder controle mogen reaguren, één 4chan is meer dan genoeg. Maar wie proactief gaat modereren, wordt nu juist aansprakelijk voor wat hij laat staan. Ik zeg dan ook, partijen die kunnen laten zien voldoende actief te modereren, moeten in principe niet aansprakelijk zijn voor wat zij alsnog doorlaten. Dit vertaalt zich juridisch gezien naar een inspanningsplicht: wie kan modereren, moet dat ook gaan doen en is gevrijwaard van claims als het adequaat gebeurde.

Delfi had dan nog steeds verloren trouwens. Het Hof zegt -terecht- dat als je een controversieel onderwerp online zet, je moet verwachten dat daar stevige reacties op komen. Daar moeten je moderatoren dus bovenop zitten en extra goed opletten. En dat had men niet gedaan. Dus ja, ik ben het wel eens met het resultaat. Maar dan wel graag nu die nieuwe wet die zegt dat wie wél adequaat modereert, niet aangesproken mag worden.

Arnoud