Een lezer vroeg me:
Recent bracht ik een offerte uit voor ontwikkeling van maatwerksoftware bij een groot bedrijf. Ik kreeg vervolgens ICT-inkoopvoorwaarden waar de honden geen brood van lusten. Alle deadlines zijn keihard, mijn werkproces dient in detail uitgeschreven te zijn en goedgekeurd te worden, ik krijg een boete als ik een dag te laat lever of als er ook maar de kleinste bug in zit en ik moet alle IE inleveren plus ik mag geen open source gebruiken. (Het gaat om een tijdschrijf-app voor hun sales-afdeling.) Is dat nou normaal in de juridische wereld?
Helaas komt het vaak voor dat je als ontwikkelaar zulke lompe inkoopvoorwaarden om de oren krijgt. Voor een deel is dat omdat het kan; als inkoper begin je natuurlijk met de beste situatie voor jezelf en je merkt in onderhandelingen wel wat er echt een probleem is.
Specifiek bij ICT zie ik het echter vaker misgaan dan in andere gebieden. Maar waarom dat komt? Ik blijf het lastig vinden. Wat losse gedachten. De ICT is een relatief jong vakgebied waar traditionele opvattingen uit projectmanagement weinig gedragen worden. Alleen al het opstellen van documentatie is weinig populair, laat staan uitgebreid projectmanagement en formeel opleveren voor een acceptatietoets. Het beeld dat bij veel dienstverleners leeft, is dat de klant niet begrijpt hoe complex zijn wensen zijn en dat de klant bovendien elke dag iets anders wil, uiteraard binnen dezelfde prijs.
Omgekeerd leeft bij veel opdrachtgevers het beeld dat ICT-partijen maar wat doen, hun eigen visie op de opdracht boven de wens van de klant stellen en redelijke klantverzoeken afdoen als “dat wil je niet”. Daarbij komt dat veel ICT-projecten tot frustratie bij alle partijen hebben geleid: ontwikkeling van software, websites of levering van diensten duurt altijd langer dan gedacht en het is nooit exact wat de klant voor ogen had. Het gevoel dat er weinig controle is op het project, ontstaat dan ook al snel, en het leidt dan tot “platslaan” van de opdracht in uitgebreide inkoopvoorwaarden.
Alles contractueel vastleggen is niet perse de beste aanpak. Zo zijn er veel (vooral kleinere) softwareontwikkelaars en dienstverleners die aan de slag gaan onder het motto “het is af als het af is”, maar zeer gemotiveerd zijn problemen snel op te lossen omdat zij trots zijn op hun software en technische storingen als een persoonlijke belediging zien. Dit levert verrassend vaak toch goede resultaten op. Vanuit de benadering dat een ICT-er een artiest is net als een tekstschrijver, is deze aanpak prima verdedigbaar, mits de opdrachtgever in staat is om te gaan met de grillen van artiesten. Discussie vanuit beide perspectieven levert dan veel helderheid en begrip voor de andere kant.
Het is dan alleen wel weer jammer dat er vaak niet goed te onderhandelen valt over inkoopvoorwaarden. Zeker als je -zoals de vraagsteller- een klein bedrijf bent: graag of niet, is dan het devies. Jammer voor beide partijen.
Arnoud
Zelf heb ik (nog) geen ervaring met dergelijke inkoopvoorwaarden, ik ben freelancer die bij de klant zit. Maar het lijkt mij dat moderne werkmethodes zoals Scrum en andere agile aanpakken onverenigbaar zijn met zulke inkoopvoorwaarden?
Gaan de grote jongens dan gewoon weer terug naar de jaren 90, lekker alles in Excel c.q. Waterfall methode?
Ik hoor met enige regelmaat over dit soort contracten (vooral de boetes voor het missen van deadlines) van andere softwareontwikkelaars. Ik adviseer mensen dan ook altijd om dit in de onderhandelingen weg te strepen, en als de andere partij daar niet mee akkoord gaat, het contract niet aan te nemen. Er zijn genoeg partijen die niet zo op deadlines hameren, en het stellen van deadlines is gewoonweg niet realistich binnen softwareontwikkeling – het is fundamenteel een creatieve aangelegenheid.
Dit is in ieder geval een presentie die iedere freelancer minstens een keer zou moeten bekijken, over dit soort problemen: https://vimeo.com/22053820
Onredelijke inkoopvoorwaarden zijn van alle tijden en vakgebieden. Zelf heb ik ooit eens meegemaakt dat ik als fotograaf vanuit eerder fotowerk voor een bouwbedrijf was opgemerkt door een architect op mijn fotografische kwaliteiten, en van daaruit werd voorgedragen om voor de Rijksgebouwendienst architectuurfoto’s te maken. Het eerste wat ik onder ogen kreeg van de Rijksgebouwendienst was een inkoop-overeenkomst waarbij ik alle auteursrechten zou afdragen. Nu snap ik ook wel dat met het gebruik van foto’s voor een dergelijke organisatie het praktisch erg moeilijk is om voor elke publicatie die men doet dat apart met licenties te regelen. Er zijn echter vele wegen te bewandelen hoe dat in een contract vast te leggen. Bijv. licenties voor publicaties die in eigen beheer worden gedaan voor een aantal jaren vrij geven. Aanvragen die door derden bij de Rijksgebouwendienst worden gedaan om beeldmateriaal te kunnen gebruiken, buiten de licenties houden. Maar nee, men was niet voor onderhandeling vatbaar. Het was slikken of stikken. Frappant in alle jaren dat ik met “overheidsorganisaties” te maken heb gehad, is dat juist zij het snelst onder de gebruikelijke regelgeving of gebruikelijk gangbare afspraken uit willen komen.
Inderdaad, vooral daar waar de inkoper te weinig weet van wat ingekocht wordt. De inkoper is onzeker en denkt zich op deze manier in te dekken voor als het fout gaat. Gebeurt heel veel bij de overheid omdat daar vaak weinig specialistische kennis (meer) zit. Leuk al die claims en boetes maar daarmee red je je project niet.
Als groep hebben fotografen en organisaties zoals GETTY het daar dan ook redelijk naar gemaakt. Een korte zoekopdracht op dit blog alleen al geeft genoeg voorbeelden die toch redelijk duidelijke maken dat overdracht van de auteursrechten bijna een noodzaak te noemen is bij het inhuren van een fotograaf. Zeker in het geval van kleine bedrijven of zelfstandigen die makkelijk kunnen verdwijnen. De klant heeft dan foto’s die hij niet mag gebruiken omdat de auteur niet getraceerd kan worden en er dus geen toestemming gevraagd kan worden. En als ze die oude foto toch publiekelijk gebruiken dan valt er opeens een brief van een advocaat in de bus. Dus, geen overdracht, geen opdracht.
Voor die situaties dat een auteur niet traceerbaar zou zijn is voorzien: http://fotoanoniem.nl/
Daarmee kan een “klant” zich dus indekken.
Waarom zou het voor dergelijke architectuurfoto’s onredelijk zijn dat je de rechten overdraagt aan de opdrachtgever?
Met het overdragen van auteursrecht geef je de ander daarmee die rechten die eerder juist voor de fotograaf zijn voorbestemd (en na overdracht van het auteursrecht voor de fotograaf niet meer). Die klant, in mijn voorbeeld de Rijksgebouwendienst kan er vanaf dat moment dus ook financieel gewin uithalen als derden dat beeldmateriaal willen gebruiken. Feitelijk gaat die organisatie daarmee op de stoel van de fotograaf zitten voor wat betreft die rechten. Waarom zou je dat als fotograaf weggeven?
Indertijd stelde de architect die mij voordroeg mij ook een vergelijkbare vraag. Ik gaf toen een voorbeeld in de rol van het vakgebied van die architect zelf, die begreep het toen meteen. Ik vroeg hem als hij ontwerpen had gemaakt voor woningen voor een bepaalde gemeente (bijv. Lelystad), en een andere gemeente (Almere) bleek ook belangstelling te hebben voor dat type woningen, hij waarschijnlijk toch ook wenste dat er met hem om tafel gezeten zou moeten worden voor inpassing van diens ontwerpen in Almere plus een financiële vergoeding daarvoor. Die andere gemeente Almere, niet zijn ontwerpen zomaar “voor noppes” zou kunnen gebruiken, of nog kwalijker, Lelystad diens ontwerpen zou doorverkopen aan Almere.
Overigens gebeurt het ook wel dat auteursrechten of aanvullende rechten worden verkocht of overgedragen. Bekend voorbeeld vanuit de muziekwereld zijn de muziekrechten van The Beatles, die indertijd door Micheal Jackson zijn aangekocht, en voor zover ik dacht nog steeds binnen de Jackson familie in bezit zijn.
Tiny url hyperlink naar Wiki m.b.t. Sony: http://preview.tinyurl.com/qcu8wpk (Rechtstreekse link wordt niet goed overgenomen, vandaar een tinyurl link)
Maar laten we niet te diep ingaan over enkel dit voorbeeld, maar reacties meer toespitsen op het onderwerp van Arnoud.
Als je als fotograaf dit soort opdrachten aanneemt, heb je het auteursrecht helemaal niet nodig: je kunt net als een timmerman of een tegelzetter gewoon op de offerte zetten wat je aan de opdracht wilt verdienen, en daarmee basta. Mogen ze het auteursrecht ook hebben als ze dat zonodig willen hebben: je hebt geen toch je inkomsten al gehaald, en de waarde van (toekomstige) vervolglicenties is verwaarloosbaar. Ik raad mensen die fotografen inhuren voor bijvoorbeeld een trouwerij altijd aan om de auteursrechten over te laten dragen; wil de fotograaf het niet, zoek dan gewoon een ander die hierover niet zo moeilijk doet.
Voor software ligt het natuurlijk iets anders, omdat je vaak hele stukken steeds weer opnieuw kunt gebruiken.
Er zit een verschil tussen auteursrechten en gebruiksrechten. En daar zit ook een prijskaartje aan. Als iemand voor een trouwerij duizenden euros bovenop de normale kosten (die bij een goede fotograaf al niet bepaald laag zijn) wil betalen voor het verkrijgen van de auteursrechten, prima, maar ga dan niet zitten huilen om de rekening.
Mensen willen aan de ene kant nauwelijks betalen voor het werk dat ze gedaan willen hebben, maar tegelijkertijd wel alle rechten opeisen. Zo werkt het niet. Als iemand bij mij zo even tussen neus en lippen opmerkt dat ze wel de auteursrechten verwachten te krijgen voor zoiets, krijgen ze gelijk nee. Als ze dan zeggen dat ze zonder dat naar een ander gaan, dan zeg ik prettige dag verder en hang ik op.
Een fotograaf is geen slaafje die zijn werk zomaar weg geeft.
Hoezo, zomaar weggeven? Je wordt toch betaald voor je uren of andere prijs die je zelf had gevraagd? Waarom maakt het je een ‘slaafje’ om te zeggen, ik ben 4 uur bezig en wil 125 euro per uur, daarna is het resultaat voor jou? Dat doen toch alle freelancers zo?
Precies hoe ik er over denk. Als hobby fotografeer ik, ik heb ook huwelijken gefotografeerd. Mensen willen dat tegenwoordig op facebook of hun eigen blog zetten e.d. Heb ik geen probleem mee. Ik houd welliswaar (vrijwel) altijd mijn auteursrechten, maar ik geef een onbeperkte licentie voor niet commercieel gebruik. Doe ermee wat je wil, ik heb mijn werkuren vergoed gekregen.
Voor ik als programmeur aan de slag ging programmeerde ik voor de hobby. Ik heb een bibliotheek aan handige functies en code snippets die ik telkens weer hergebruikte. Echt nooit en te nimmer dat ik daar de rechten van overdraag. Bij mijn huidige functie is de kans dat ik die gebruik vrij klein c++ bibliotheken en alles wat ik nu doe is c#. Maar als ik ooit denk dat die bibliotheken handig zijn voor mijn huidige werk, mag de werkgever eerst tekenen voor akkoord dat hij geen aanspraak op de auteursrechten maakt, zodat daar later geen discussie over ontstaat.
Een timmerman en een tegelzetter zijn ook geen slaven, toch?
Ik zou niet weten waarom het voor software anders zou liggen als voor foto’s?
Je praat iets te gemakkelijk over rechten waar je gezien je reactie te weinig kennis en achtergrond in hebt, idem de waarde van (toekomstige) vervolglicenties. Laten we voorop stellen dat je nooit in de toekomst kunt kijken. Alleen al om die reden zou je het auteursrecht nooit moeten weggeven.
Een collega van mij heeft jaren in opdracht foto’s gemaakt voor een internationaal bedrijf (waarvan het beeldmateriaal ook internationaal werd gebruikt). Men ging meer en meer over op computer renderings, dus de fotograaf werd niet meer gevraagd voor nieuwe opdrachten. Het eerder gefotografeerde materiaal (gewoon volgens offerte en uurloon gefotografeerd) werd echter nog steeds wereldwijd gebruikt. In onderhandeling over afkoop van de licenties, werd door het bedrijf € 10.000,- geboden. De fotograaf vond dat evenwel te weinig voor het wereldwijde gebruik van al het materiaal. Met een advocaat in auteurs- en merkenrecht heeft men toen verder onderhandeld. Gewoon zakelijk. Een rechter kwam er niet eens aan te pas. Uiteindelijk kwam men tot een overeenkomst van € 115.000,- voor de afkoop van die licenties. Over “verwaarloosbaar” gesproken.
Software kun je vaak hergebruiken; fotoreportages in opdracht, zeker particuliere trouwreportages, en dergelijke, kun je hooguit in je portfolio opnemen, maar iemand anders dan de oorspronkelijke opdrachtgever heeft er waarschijnlijk geen interesse in, en vanwege het portretrecht mag je er vaak ook niet zoveel mee.
Aannemen dat ik geen verstand heb van auteursrecht omdat ik er een andere mening over heb is geen fijne manier van discussieren. Zullen we elkaars expertise niet zonder duidelijke argumenten ter discussie stellen. Vertel me waar ik fout zit in mijn interpretatie van het auteursrecht, en we kunnen praten, een loze bewering is geen basis voor een gezonde discussie.
Ja maar dat was allemaal het gevolg van een contract getekend door de Beatles toen ze nog jong en naief waren: ‘Teken hier dan verkopen we plaatjes met jullie liedjes, en o ja alle royalties tot sint-juttemis zijn ook voor ons…’ Hebben ze altijd spijt van gehad.
En zo kun je ook naïef zijn en spijt krijgen als je auteursrechten zomaar weggeeft, wat eerder in de draad wordt aangehaald als voorbeeld en door andere lezers dan weer wordt weggewuifd. Onrealistische eenzijdige inkoopvoorwaarden aangeboden krijgen en er wel of niet mee akkoord gaan is nu juist het hele punt waar de discussie om is begonnen.
Afhankelijk wat je eventuele winstverwachtingen in de toekomst zijn of wat je wel of niet wilt beschermen in je belangen is het meer realistisch om in gezamenlijk overleg tot een deal te komen waar alle partijen zich in kunnen vinden.
Precies, en daarom zeg ik, doe niet moeilijk over rechten bij trouwreportages, maar let verdomd goed op als je op eigen initiatief een mooie natuurreportage maakt waar unieke foto’s tussen zitten…
Ik ben het 100% eens met Jeroen dat je de (eeuwigdurende gebruiks)rechten moeten overnemen bij iets als een trouwerij. Dan weet je zeker dat je niet naar de rechtbank hoeft omdat je een paar scans op Facebook hebt gezet. Geen hoge resolutie bestanden, dan geen deal. Er zijn immers genoeg fotografen die wel begrijpen wat (niet-zakelijke) klanten tegenwoordig willen. Ik zou wel eens willen weten hoeveel echtparen geen foto’s meer hebben omdat (nadat hun eigen exemplaren verloren waren gedaan) de fotograaf 10 jaar later onvindbaar of overleden was of om een andere reden geen negatieven meer had. Dan ben ik liever zelf verantwoordelijk.
Gelukkig hoef ik de vakmensen die mijn CV-ketel hebben geïnstalleerd of mijn garage hebben gemetseld, niet elk jaar een kleine vergoeding te geven voor het gebruik van het resultaat van hun arbeid, waarvoor ik ze heb betaald.
Als je een negatieve instelling jegens de beroepsgroep voelt bij mij, dan komt die door fotografen die 14-jarige jongetjes aanklagen voor gebruik van een foto uit 1975 van een voetballer (op hun blog met 20 bezoekers).
(toevoeging: oeps,niet op het juiste bericht gereageerd)
Zoals duidelijk wordt uit de reacties zijn er twee kampen.
Fotografen (en andere creatieven) zijn vaak geconditioneerd (door opleiding/vakverenigingen, weet ik veel) om auteursrechten zeker NIET af te staan, omdat je er later nog aan zou kunnen verdienen. Daar zit wat in. Het zou lullig zijn als er later miljoenen aan jouw creatieve werk verdiend worden en dat je daarin niet mag meedelen. Maar ze (in elk geval de slechte) schieten wel wat door.
Opdrachtgevers daarentegen vinden dat ze betalen voor de tijd, energie en materialen van de fotograaf, en dat het dan ook onterecht is dat die fotograaf hen kan gijzelen mbt reproducties. Die hebben ook wel een punt.
Het beste is waarschijnlijk om je bewust te zijn van dit probleem en hierover goede afspraken te maken, en, belangrijk, het tarief in overeenstemming te laten zijn met die afspraken.
Overigens hebben fotograaf en opdrachtgever bij trouwfoto’s elkaar gegijzeld. De opdrachtgever kan er niets mee op basis van auteursrecht, de fotograaf kan er niets mee op basis van portretrecht.
Ik geloof niet dat je de achterliggende kern waar het om gaat begrijpt. Van het afstaan van rechten van de Beatles om een album te kunnen maken is nooit sprake geweest. De Beatles maakte hun albums indertijd in eigen beheer met hun zelf opgerichte platenmaatschappij “Apple Records”. https://nl.wikipedia.org/wiki/Apple_Records Alleen hebben zij vele jaren later hun rechten verkocht (dus tegen een flinke financiële vergoeding van ettelijke miljoenen) aan Michael Jackson. Gewoon een zakelijke deal die men in gezamenlijk overleg en goedvinden tussen partijen is overeengekomen. Dus er is helemaal nooit sprake geweest van eenzijdig opgelegde inkoopvoorwaarden, waar het artikel van Arnoud naar verwijst. Dat de ene of de andere partij er later spijt van heeft gekregen, doet niets af aan de geldigheid van die overeenkomst die men tot beider goedkeuring tot stand heeft gebracht.
Negatieven van oude verloren gegane foto’s van trouwerijen zijn van de “echte fotografen” (die hun beroep als fotograaf serieus hebben genomen) altijd traceerbaar omdat zij zijn opgenomen in de database van Stichting Foto Anoniem: http://fotoanoniem.nl/
Indien die fotografen te oud zijn of overleden, is het beheer van hun archief meestal ondergebracht bij een traceerbare rechtspersoon of gemeente, waar tegen vergoeding van behandel- en materiaalkosten meestal gewoon nieuwe afdrukken besteld kunnen worden. Niets meer als normaal dat daar ook een financiële vergoeding tegenover staat. Ten slotte zijn aan het beheer van archieven ook kosten verbonden en menselijke arbeid om het archief in stand te houden of er beeldmateriaal uit te kunnen putten.
Het is juist de tegenwoordige tijdsgeest van lieden die met net iets meer als een smartphone denken zich als “fotograaf” te kunnen uitgeven. Het vak niet serieus nemen en van een archief al helemaal geen sprake is, dat mensen later in problemen komen. Overigens staat het eenieder vrij van foto’s voor eigen privégebruik daar reproducties van te laten maken. Dat valt namelijk buiten het auteursrecht.
Verder haal je het verkeerde argument aan van mensen die een CV-ketel hebben geïnstalleerd of garage hebben gemetseld. Als na jaren je CV-versleten is, of je garage lekt omdat het dak is versleten, moet je die mensen net zo goed opnieuw betalen voor het herstel ervan. Als het om “gebruik” gaat en je zou een jaarlijkse bijdrage willen betalen in plaats van een nieuw te betalen installatie of garage bij oplevering, had je ook een huurhuis kunnen betrekken. Het verdienmodel van de eigenaar van een huis voldoet aan de levensverwachting van huis, CV-installatie en onderhoud om maandelijks een bedrag te innen van “de gebruiker” middels huur.
OFFTOPIC Er is nooit een deal geweest tussen Michael Jackson en de Beatles. Waarschijnlijk is het nooit de bedoeling geweest van de Beatles om zeggenschap over hun liedjes kwijt te raken, maar of het een aanwijzing is voor eenzijdige voorwaarden hoeft inderdaad niet. Het had natuurlijk best een normale zakelijke deal geweest kunnen zijn. Als jij bijv. denkt aan je liedjes 50.000 dollar per jaar te kunnen verdienen en iemand biedt je nu een miljoen kan dat een goede deal zijn, wie weet. Wie wil weten hoe het echt zit leze dit artikel.
Daaruit begrijp ik dat de rechten op die Beatles liedjes ooit om fiscale redenen in een aparte holding zijn gezet waarna ze bewust of onbewust de zeggenschap over die holding hebben verloren. Jaren later stond die holding ineens te koop en is die overgenomen door Michael Jackson. Ze ontvingen/ontvangen trouwens wel altijd een deel van de royalties, dwz Lennon en McCartney als schrijvers.
Het zal in de praktijk best een gecompliceerde actie/deal zijn geweest waar meerdere partijen (Sony/ATV Music) aandeel in hadden en de uitwerking ervan niet goed werd overzien door de ene of andere partij. Waarbij beslist de nodige financiële adviseurs en advocaten/juristen zich in de voorbereiding daarover uitvoerig het hoofd hebben gebogen. Bij welke miljoenenacties is dat wel duidelijk? Maar wat je zegt, het hoeft geen aanwijzing te zijn voor eenzijdige voorwaarden. De praktijk was in ieder geval beslist niet: “Net zoals de Beatles waarschijnlijk geen album hadden mogen maken, zonder de rechten af te staan.”
Babylonia,
Je zult toch ook wel begrijpen dat mensen, als ze een fotograaf in dienst nemen en die betalen voor een royaal tarief, de verwachting hebben dat ze vanzelfsprekend eigenaar worden van het volledige resultaat van de werkzaamheden? Dat is bij die CV ketel, of bij de tuinman, toch ook zo? Of moet je de tuinman extra betalen als je vrienden uitnodigt in je tuin? Nee toch.
Zo vreemd is die gedachte toch niet?
Dat dat juridisch niet correct is, is een andere zaak. En dat fotografen dat uitspelen is logisch.
Of het eerlijk is of niet, dat is subjectief, daar laat ik me niet over uit. Dat zal ook van geval tot geval verschillen. Maar openheid en eerlijkheid van beide partijen in een vroeg stadium zal een hoop problemen later voorkomen.
Nou nee, de organisaties en bedrijven waar ik zaken mee heb gedaan hebben nooit de verwachting gehad dat ze met het verwerven van fotografisch materiaal ook de auteursrechten daarmee zouden krijgen. Integendeel, daar was men zich zeer goed van bewust dat het zeer beslist niet het geval was. Op een enkele uitzondering na bijv. de Rijksgebouwendienst. Hoewel, ook die was er zich feitelijk zeer goed van bewust, vandaar dat ze met zo’n eenzijdig contract kwamen aanzetten waarin ze die overdracht wilde vastleggen van het volledige auteursrecht. Omdat onderhandeling met hen daarover niet mogelijk bleek, heb ik de deal simpelweg afgeblazen.
Dan zijn ze daar waarschijnlijk eerder tegen aangelopen en hebben daarvan geleerd. Ik had trouwens ook eerder particulieren (trouwfoto’s) in gedachten als opdrachtgever.
Het gevoel van de meeste particulieren zal zijn: Ik betaal voor mooie foto’s, en ik zal zelf wel bepalen wat ik daarmee doe.
En het gekke is, als die fotograaf geen freelancer was, maar een werknemer voor 1 dag, waren alle rechten wel voor de opdracht-/werkgever.
Maar dan was de werkgever ineens ruim 2x zo veel kwijt aan kosten, werkgeverspremies en -belastingen zijn meer dan 100% van het nettosalaris. Plus als de fotograaf dan ziek wordt die dag, dan moet zijn loon doorbetaald.
Ja natuurlijk kost dat meer, maar dat is besides the point. Die extra kosten, daar krijgt de werknemer allerlei sociale beschermingen voor, en pensioen, en doorbetaling bij ziekte etc. Wat dat betreft is het niet anders dat een tuinman of een secretaresse aannemen als freelancer of werknemer.
Alleen bij een creatieveling krijg je dan als werkgever ook nog het auteursrecht, dat je bij een freelance contract niet krijgt.
Tenminste, zo heb ik het altijd begrepen. maar ik heb nu nog eens Art. 7 van de auteurswet opgezocht, en die spreekt van ‘in dienst van een ander’. Dus ik begin te twijfelen.
Zijn daar uitspraken over dat ‘in dienst van een ander’ moet worden opgevat als een arbeidscontract? Is een eendags freelancecontract niet net zo hard: ‘in dienst van een ander’?
Art. 7 AW gaat inderdaad in de eerste plaats over mensen met een arbeidsovereenkomst. ‘In dienst’ slaat in beginsel ondubbelzinnig op een arbeidsrelatie dus een freelancer valt daar volgens mij niet onder maar ik ben geen expert.
Het is vaste rechtspraak dat dit gaat over een arbeidsovereenkomst, een dienstverband. Een opdrachtnemer is niet “in dienst” van zijn opdrachtgever. Volgens mij is dit al sinds 1912 de bedoeling van de wet en ik heb nog nooit gezien dat iemand probeert artikel 7 op een opdrachtnemer toe te passen.
Tja, 1912 is wat anders dan 2015. De inhoud van arbeidsrelaties, en de juridische vorm daarvan, zijn geevolueerd.
Deskundigen, ook als ze in loondienst zijn, hebben in de praktijk een grote vrijheid in hoe ze hun opdrachten uitvoeren. Ik zie, mbt vrijheid van uitvoering, en creatieve input, geen verschil tussen een fotograaf in loondienst en een fotograaf als freelancer, en vind het dan ook enigszins kunstmatig dat de AW daar een onderscheid in zou maken.
Misschien was dat in 1912, of 1950, of zelfs 1980 logisch, maar nog steeds?
Als je iemand tegen betaling in de arm neemt, en je zegt: ‘fotografeer vandaag A, B, en C voor mij, vanuit hoeken die je zelf goedvindt en met belichtingen die je zelf goedvindt’, zou het toch niet moeten uitmaken (auteursrechtelijk) welke juridische vorm die samenwerking heeft?
Het enige voor mij nog relevante punt van onderscheid is de aanspraak op loon. Loon krijg je ongeacht de mate van inspanning. Als ik als freelancer even niks te doen heb, krijg ik niks. Als ik als werknemer even niks te doen heb, krijg ik toch gewoon mijn salaris. Daarnaast de sociale zekerheden.
Vanwege die harde lijn vind ik het ook gerechtvaardigd om andersom een harde lijn te trekken. Ik betaal jou loon, dus ben ik eigenaar van alles dat jij doet (binnen de arbeidsovereenkomst). Werk je vandaag supercreatief, dan heb ik mazzel. Is je foto van morgen een duizend-in-een-dozijn gaapfoto, dan heb ik een probleem. Maar dat vind ik logisch omdat ik jou altijd betaal en jij al die zekerheden krijgt. Wil je eigenaar zijn van je werk, dan moet je gaan freelancen en zelf het risico dragen dat je klanten het niet mooi vinden.
Oh, ik dacht we daar al uitwaren:
Een zeer korte arbeidsovereenkomst, desnoods via een uitzendbureau, kan ook. Dat argument ‘aanspraak op loon’ valt dan ook weg.
Juist vanwege het vervagen van de grenzen van: wat definieert een ‘ander bedrijf’, die ik een opdracht geeft, en het vervagen van de kernkarakteristieken van een werknemer, zijn ze beide (behalve fiscaal/sociaalrechtelijk) niet meer van elkaar te onderscheiden.
Het is tegenwoordig heel normaal om op een afdeling te werken waar een deel van de mensen als eenmanszaak bezig is, een ander deel een bv heeft, een derde deel gedetacheerden zijn en een vierde deel werknemers zijn. En ze doen allemaal hetzelfde werk en weten de status van hun buurman vaak niet eens, en het kan ze ook niet schelen.
Een Auteursrechtelijk onderscheid kan er dan juridisch wel zijn, maar is, naar mijn mening, fictief en willekeurig in de huidige flexwerkcultuur
Oké, snap je punt. Dan blijft over het punt van de gezagsverhouding. Een wezenlijk verschil tussen een opdrachtnemer en een werknemer is dat de wederpartij bij de laatste mag zeggen hóe het werk wordt uitgevoerd. Ik wil dat je om 9 uur aan het bureau zit en een tekst voor me schrijft, 12 uur is ‘ie af. Bij een opdrachtnemer kun je alleen zeggen wat hij moet doen (en wanneer het klaar moet zijn. Of hij dat om 9 uur aan het bureau doet of om 05:30 vanuit zijn bed, daar ga ik niet over.
Maar waar wil je heen? Werknemers zelf hun auteursrecht en dan licenties met de werkgever onderhandelen? Dat is toch geen werkbare situatie? Of in de arbeidsovereenkomst vooraf regelen?
Waar ik heen wil…. In veel situatie is het opsplitsen van het werk in auteursrecht en het leveren van een dienst (foto’s maken en fysiek leveren, een logo ontwerpen) kunstmatig. Ik zou het auteursrecht willen reserveren voor een prestatie die boven het banale uitgaat, en waar er echte vrijheid is voor de maker, bijvoorbeeld ook de vrijheid om het werk niet te maken, of het werk halverwege te vernietigen.
Dus niet naar een verandering voor de werknemers. Eerder een verandering voor de zzp-ers freelancers etc, die werkzaamheden gelijkaardig aan een traditionele werknemer uitvoeren. Daarvan zou ook het auteursrecht naar de opdrachtgever moeten gaan, tenminste, dat zou ik het eerlijkst vinden.
Neem de huwelijksfotograaf: Die moet ook op een bepaald tijdstip beginnen, want anders is de ceremonie/het feest voorbij.
Die moet ook instructies aannemen van het bruidspaar/de ceremoniemeester: een foto bij de bruidstaart, een foto met de bruidsmeisjes, een foto voor de kerk, een foto waarin ze elkaar aankijken, een foto van de tatouage van de bruid, geen foto van de dronken schoonvader.
Daar is in de praktijk wel degelijk een gezagsverhouding
Ik vind het inderdaad lastig voor te stellen dat bij een bedrijf de intellectuele eigendomsrechten niet bij het bedrijf maar bij de werknemers zouden liggen. Dit lijkt me toch niet het normaal-typische geval, waarvoor de wet is opgesteld. Je neemt niet iemand in dienst om dan vervolgens nog over licentievoorwaarden te moeten gaan onderhandelen. Je mag natuurlijk in principe altijd anders afspreken, en op het gebied van het octrooi gelden er nog wat interessante specifieke regels geloof ik maar daar weet Arnoud meer van.
Mijn werkgebied lag hoofdzakelijk in de reclame- en industriële fotografie (ben nu gepensioneerd). Ik heb vooral te maken gehad met grote bedrijven (multinationals) die foto’s gebruikten voor reclame, productverpakkingen, advertenties in magazines e.d.
Als beroepsfotograaf ben je nooit “werknemer” voor één dag, in de zin van een werkgeversovereenkomst of gezagsverhouding met “een klant of opdrachtgever”. (Bij de belastingdienst sta je te boek als “ondernemer”). In het geval van werknemers in dienst van een fotografisch bedrijf die een foto-opdracht uitvoeren voor klanten, ligt het auteursrecht bij het fotografisch bedrijf, niet bij de werknemer, niet bij de opdrachtgever.
Ik ken wel trouwfotografen die hun tegenwoordige digitale bestanden na een aantal jaren ter beschikking stellen. Hebben die fotografen in eerste instantie toch de omzet van bijbestellingen “in het begin”. Na die paar jaar is dat toch niet meer interessant voor die paar nabestellingen en stellen ze het materiaal voor een relatief klein bedrag ter beschikking.
Anderen doen dat bewust weer niet, omdat ze met het ter beschikking stellen van digitale bestanden nooit meer de controle hebben over de kwaliteit van af te drukken materiaal waar klanten erna mee aan de haal gaan. Als het slecht wordt afgedrukt, krijgt de fotograaf “de schuld”. Daarmee gooit de fotograaf zijn goede naam te grabbel.
Maar voor alles geldt, gewoon van tevoren heldere afspraken maken.
Leuke blog Arnoud.
Kleine aanvulling nog: de gemiddelde leveranciersvoorwaarden zijn zeker zo eenzijdig. Wat vrij vertaald staat daar vaak in dat je geen garantie hebt op wat je krijgt, wanneer je het krijgt, wat het kost en is de leverancier (bijna) nergens voor aansprakelijk als het toch mis gaat.
Geen wonder dat, met die ervaring, steeds meer inkopers van ICT hun eigen voorwaarden gaan stellen.
Het is zoeken naar het redelijke midden tussen die verschillende sets. Dat dit midden nog niet gevonden is, heeft denk ik inderdaad te maken met de kenmerken van de markt die je noemt.
Dank je Mark. Terecht punt, de andere kant heeft ook een flinke hand in de boezem te steken. Bepaalde branchevoorwaarden helpen daar zeker niet bij. Ik zal hier ook eens een blog aan wijden.
De ideale oplossing voor dat probleem, lijkt me om betalingen in termijnen uit te voeren op basis van geleverd werk. Werkt de software niet volgens de specificaties en valt er niet te onderhandelen met de leverancier, dan is het einde werkverband.
Zoals gezegd speelt dit denk ik niet alleen in de ICT. Het is eigenlijk een rare situatie in BtoB-land. Er is een wet waarin allemaal dingen staan. Daaraan wil echter niemand gebonden zijn dus stelt iedereen algemene voorwaarden op. Die zijn dan vaak te eenzijdig opgesteld door een directie met jurist die zich willen indekken en worden daarom vervolgens door niemand aanvaard. Na heel veel juridisch gedoe (dan heb ik het nog niet over het hele toepasselijkheidscircus van algemene voorwaarden) is het eindresultaat nul: juridische onzekerheid of je moet toch gewoon clausule voor clausule gaan onderhandelen. Het probleem is mijns inziens vaak dat de jurist een te grote rol speelt terwijl het meestal om louter business beslissingen gaat. Je moet als onderhandelende partijen een aantal scenarios aflopen, bedenken wat de gevolgen daarvan zouden zijn, en vervolgens daarover afspraken op papier zetten. Voorbeeld: De stroom valt uit, risico voor jou of voor mij of allebei? Dit in plaats van juristen over de tekst van clausules te laten bakkeleien. Om dat gemakkelijker te maken zou je eigenlijk een soort Incoterms voor aansprakelijkheidsregimes (want daar gaat het meestal om) en garantieregimes moeten hebben. Dat zou ook eenvoudiger moeten zijn voor niet-juristen om te hanteren (zoals dat bij de Incoterms het geval is) en daarmee het hele proces een stuk makkelijker maken (niet per se leuker voor juristen;).
Wat dit betreft is het verder wel interessant hoe ze met aansprakelijkheid omgaan in de olie & gas industrie met hun ‘knock-for-knock’ clausules (in beginsel: iedere partij draagt zijn eigen schade, ongeacht de schuldvraag).