Een wettelijk verbod op antirecensieclausules, is dat nodig?

Binnenkort wordt het in heel de VS verboden om in je algemene voorwaarden clausules op te nemen die consumenten straffen voor negatieve recensies, las ik bij The Consumerist. Dit naar aanleiding van akkefietjes als deze, waarbij bedrijven in hun algemene voorwaarden een verbod met boete zetten op negatieve uitlatingen. Leuk, hoewel niet echt nodig onder de Amerikaanse vrijheid van meningsuiting. Maar hoe zit dat bij ons?

De populariteit van recensiesites is zodanig groot dat je als bedrijf behoorlijk in de problemen kunt komen als je veel negatieve reviews krijgt. Dit zou zelfs zo ver gaan dat gasten allerlei gunsten eisen onder dreiging van een negatieve review. Logisch dus dat bedrijven zoeken naar opties hier wat tegen te doen, en een clausule als “U zult geen negatieve recensies achterlaten zonder onze toestemming” is natuurlijk een mooie. Wil je dat handhaven, dan is een contractuele boete er zo in gefietst.

Houdt dat stand? Geen seconde.

Allereerst omdat het opleggen van boetes als zodanig op de blauwe lijst staat, wat betekent dat het in beginsel onredelijk bezwarend is als algemene voorwaarde (art. 6:233 BW). Daarmee is die voorwaarde dus eenvoudig te vernietigen.

Meer algemeen omdat de vrijheid van meningsuiting een grondrecht is, en het inperken van grondrechten sowieso in een contract niet snel aan de orde is. Je zult echt een hele goede reden moeten hebben, en “we willen klachten graag zelf oplossen” of “we zijn bang voor onterechte recensies” is echt niet genoeg. Als mensen willen spuien, dan moeten ze dat mogen.

Dan is er nog de slimme truc van het opeisen van het auteursrecht op de recensie. Creatieve hack: zo voorkom je de inhoudelijke discussie maar kun je de recensie wel weghalen via de eenvoudige DMCA notice/takedownprocedure. Maar dit zal ook niet werken, in ieder geval niet bij online contracten om de eenvoudige reden dat auteursrechtoverdracht ondertekening van een stuk papier (een akte) vereist, en algemene voorwaarden zijn geen akte.

Plus, ook hier loop je dan weer tegen de regel van onredelijkbezwarendheid aan: er is geen legitieme reden om dat auteursrecht op te eisen. Dit is geen prijsvraag waarbij je de winnende inzending wil gebruiken op je bedrijfsbusjes of zo. Dit is gewoon het kunnen blokkeren van onwelgevallige recensies, en dat is gewoon niet legitiem.

Arnoud

15 reacties

  1. Ik vind het ventileren van je mening moeilijk verenigbaar met de vrijheid van meningsuiting. Dat de overheid je niet mag arresteren voor je ideeën is wat anders dan een internetmoderator die jouw schrijfsels verwijdert omdat hij het niet vind passen op zijn/haar webstek.

    1. Gedeeltelijk eens. Men kan zich in bepaalde gevallen wel degelijk beroepen op horizontale werking. Hier gaat het bovendien niet om recensiepublicatieverboden op ‘zijn/haar webstek’ maar op het hele wereld wijde web.

    2. Die snap ik niet. “vrijheid van meningsuiting” is toch per definitie de vrijheid van het “ventileren van je mening”? Hoe kan dat dan niet met elkaar verenigbaar zijn, als het in wezen het zelfde is?

      Verder: het gaat om meer dan of iemand jou toestaat je mening te uiten op zijn/haar website: het gaat erom of iemand jou mag verbieden waar dan ook je mening te uiten. Als zo’n verbod mogelijk zou zijn, dan zou dat ondermijnend kunnen werken voor de vrije meningsuiting als geheel, omdat er nou eenmaal private partijen zijn waar je moeilijk omheen kunt.

      1. Het is voor de samenleving heel nuttig dat consumenten (vooraf) via een reviewsite een indruk kunnen krijgen van kwaliteiten en zwakke punten van producten en/of dienstverleners. Ik vind deze vorm van censuur daarom zeer ernstig. (Inzenders van fake-reviews kunnen altijd voor laster aangeklaagd worden.)

    3. Dit is toch juist bedoeld om een mogelijkheid in handen te krijgen om negatieve recensies op websites die niet onder controle staan van het bedrijf? En dan nog is het een hele foute gedachtenkronkel dat je mensen zou mogen verbieden om ergens wat van de te vinden en dat openbaar maken.

  2. Ik vind een verbod wel nuttig. Anders kan je als arme burger geintimideerd worden door een dreigende rechtsgang, ook al is die uiteindelijk onwettig. Op deze manier kun je gewoon op voorhand al de bedrijven aanpakken die dit proberen.

  3. Een non-disclosure agreement is het opgeven van je vrijheid van meningsuiting, is heel gebruikelijk in het bedrijfsleven, is niet-triviaal en is voor zover ik weet totaal ingeburgerd en wordt volstrekt niet als onredelijk gezien. Waarom zou een non-review agreement anders zijn?

    1. Omdat het doel heel anders is. Eén ding geheim houden dat een ander je vertelt, vanuit gemeenschappelijke zakelijke belangen. Meestal een onderhandeld, vrijwillig getekend contract.

      Of je eigen mening niet mogen geven, vanwege een algemene voorwaarde in een heel ander contract en puur het belang van de ander. Welk belang ook nog eens erg onredelijk voelt.

      1. Sorry, maar nou zit je uitwegen te verzinnen. Zo’n NDA is over het algemeen helemaal geen gezamenlijk belang. Het is een heel eenzijdige clausule die er wordt doorgedrukt met als stok achter de deur dat de werknemer of leverancier anders de baan of de lucratieve opdracht niet krijgt. Dat is een nog veel ernstiger drukmiddel dan dat je een of andere sullige onlinedienst die je over twee jaar toch al weer zou zijn vergeten en waar regelmatig alternatieven voor zijn, niet kan afnemen. En nee, die contracten zijn niet onderhandeld. Hooguit kun je wat punten en komma’s veranderen, maar de NDA is een dealbreaker.

        En door bij eenzijdig decreet een online recensie een eigen mening te noemen datgene wat door een NDA wordt gedekt niet, maak je jezelf er wel heel makkelijk van af. Vergeet ook niet dat we in Nederland de persvrijheid als expliciet grondrecht hebben.

        1. Nee hoor Branko. Zo’n NDA is wel degelijk onderhandeld. Dat jouw partner jou weinig onderhandelingsruimte geeft is jullie probleem.

          (Heeft waarschijnlijk ook te maken met de macht van juristen in bedrijven: Die schrijven het zo op, en de rest is doodsbenauwd om er iets aan te veranderen. En ze zijn ook ‘gedekt’. Als die deal met die heel interessante leverancier niet doorgaat, is het niet hun probleem: ‘Tja baas, ik heb hem gewoon onze standaard NDA voorgelegd, en die wou hij niet tekenen. Ik vond die ook wel onredelijk, maar onze jurisdische afdeling heeft die zo opgesteld, kan ik ook niets aan doen, ga maar bij hen klagen’)

          Bovendien staat er in een goede NDA heel duidelijk wat er wel en niet ondervalt. ‘Alles wat er besproken gaat worden en alles wat U te zien gaat krijgen’ is een slechte NDA. En ook staat in een goede NDA dat zaken die op een andere wijze openbaar worden of alreeds zijn er niet onder vallen.

          Dat betekent dus dat je in eerste instantie niet mag zeggen dat de direkteur een bruine trui aanhad vandaag. Maar je mag wel zeggen dat je de trui van de direkteur lelijk vond. En als die trui te zien was door het raam, of terwijl die vent naar zijn auto liep, valt die kleur ook al niet meer onder een goede NDA.

        2. Ah, noem je dát een NDA. Voor mij is een NDA een apart contract dat je tekent omdat je toegang wilt tot bepaalde bedrijfsgeheimen van je wederpartij, bijvoorbeeld omdat je zijn broncode verder gaat onderhouden of omdat je personeelsdata moet gaan verwerken. Een hou-je-mond beding in inkoopvoorwaarden is inderdaad vaak erg eenzijdig.

          Het verschil dat ik zie, is vooral dat je bij een NDA (of zo’n beding) akkoord gaat omdat je iets anders wilt van die wederpartij. Je wilt werk of een betaalde klus. En de informatie is nodig voor dat werk. Bij de review-me-niet bedingen wil jij helemaal niets (meer) van die partij. En jouw review is niet relevant voor het werk, dat werk is al gedaan. Er is geen link tussen het werk en datgene wat je geheim moet houden. Dat maakt het onredelijk.

          Maar als je dat niet relevant vindt, dan is het enige dat nog overblijft dat je in de NDA-situatie zakelijk handelt en in de review-situatie als consument. En consumenten zijn nu eenmaal beter beschermd dan bedrijven. (Ik moet nu denken aan een “noem mij niet als klant”-beding dat ik vaak in inkoopvoorwaarden zie. Dan mag je als ondernemer dus niet zeggen dat je verzekeraar X of electronicaconcern Y als klant hebt. Dat komt nog het meest in de buurt, en afgezien van je prijs op voorhand wat verhogen weet ik daar niets tegen.)

          1. Als werknemer moet je toch beter beschermd zijn dan als consument? Het gebruikelijke argument voor consumentenbescherming (dat de consument niet zo makkelijk met een leger juristen de kleine lettertjes kan napluizen) geldt ook voor werknemers, en daar komt bij dat veel werknemers een slechte onderhandelingspositie hebben. Je kunt als consument makkelijker van winkel switchen dan als werknemer van werkgever.

            Ik vind daarom de vergelijking van NDA’s, zoals aangegaan tussen werkgever en werknemer, met antirecensieclausules wel terecht. Het is misschien niet precies het zelfde, maar er is wel een grote overeenkomst.

          2. Je zou het blog Iusmentis van Arnoud Engelfriet eens moeten lezen. Verhelderend. In 2007 schreef hij nog: “Wie bij een bedrijf werkt, heeft vaak te maken met vertrouwelijke bedrijfsgegevens. Veel arbeidsovereenkomsten hebben dan ook een geheimhoudingsverplichting omtrent zulke informatie. Publicatie of doorgeven aan derden van die informatie is niet toegestaan. Doe je dat toch, dan kun je tot schadevergoeding worden veroordeeld.”

            Werknemers zijn, net als consumenten, beter beschermd dan bedrijven. Maar zelfs dat is spijkers op laag water zoeken. Een freelancer of ZZP is zowel een burger als een bedrijf. Het is de burger die de mond wordt gesnoerd. Ik blijf erbij dat er ‘speech’ is die bij contract niet ‘protected’ is als zijnde ‘free’. En dus blijft mijn vraag wat er dan zo bijzonder is aan die reviews dat die in een aparte, niet te verbieden categorie vallen.

            1. Het verschil tussen een NDA en het verbieden van slechte reviews, en mijns inziens hetgeen het extra bezwaarlijk maakt, is dat alleen slechte reviews verboden worden (wie gaat dat toetsen?). Je krijgt dus de vrijheid je mening te uiten zolang deze maar overeen komt met de mening van het bedrijf zelf.

              Een NDA zou gebruikt kunnen worden om alle reviews te verbieden. Laat voor de aankoop of het verblijf of wat dan ook simpelweg een NDA ondertekenen en klaar is Kees. Geen hond die dan je product/dienst nog afneemt natuurlijk, naast het feit dat een bedrijf juist wel graag positieve reviews wil.

              1. Ik moet Branco in zekere zin gelijk geven… ik heb zelf ooit eens in een vaststellingsovereeenkomst laten opnemen: “Partijen zullen zich niet nodeloos negatief uitlaten over elkaar.” Maar dat was in een overeenkomst waarover onderhandeld was. Maar om zo’n bepaling in algemene voorwaarden op te nemen is iets anders; hoewel van een “goed werknemer” verwacht wordt dat hij de vuile was van zijn werkgever niet buiten hangt.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.