Dat bericht van laatst over vernietigen van camerabeelden maakte veel los. Wis je gewoon beelden omdat je geen zin hebt in discussie, ben je strafbaar. Eén aspect licht ik er even uit: het bezwaar dat je eigenlijk de openbare weg niet mag filmen. Wat doet dat er toe?
Op LinkedIn kreeg ik bijvoorbeeld deze reactie:
Formeel gezien mag je al helemaal geen beelden van de openbare ruimte maken, laat staan opslaan. Dus als de politie eventueel beelden van je Ring deurbel wil hebben, omdat ze mogelijk vermoeden dat er een misdrijf op staat, volstaat het om aan te geven dat je de openbare ruimte die zichtbaar is binnen het beeldgebied van je camera, middels een filter wegfiltert (blurred of afdekt) voordat e.e.a. opgenomen wordt, e.e.a. conform de voorschriften van de AP.Het is natuurlijk prima als je met een filter zorgt dat je niet nodeloos de openbare weg filmt. En als de politie dan beelden bij je vordert, dan is dat vrij simpel: u mag de blokjes hebben maar meer heb ik niet. De enige echte eis is natuurlijk dat je ook echt een filter hébt – niet bluffen als oom agent aan de deur staat met een vordering, en ook niet snel naar boven rennen en een blurretje doen.
Dat je de openbare weg “helemaal niet” mag filmen, is wat mij betreft wel echt te kort door de bocht. Als die openbare weg onvermijdelijk is bij je bewakingstaak, of het anderszins noodzakelijk is dat je ook die opneemt, dan mag dat prima. Je krijgt wel met de AVG te maken, maar dat is niet hetzelfde als “dat mag niet”.
Veel mensen die de openbare weg filmen met een aangebrachte camera zullen de AVG schenden, al is het maar omdat ze geen duidelijke waarschuwing hebben (of een privacyverklaring). En die duidelijke waarschuwing geeft nóg een probleem: het is strafbaar om met een aangebrachte camera de openbare weg te filmen als dat niet duidelijk is aangekondigd (art. 441b Strafrecht).
Het is niet strafbaar om de AVG te overtreden (dat is bestuursrecht, iets heel anders). Het WvSr overtreden is natuurlijk wel strafbaar, maar dan geldt nog steeds dat wetsovertreding door een burger geen reden is om bewijs uit te sluiten. Alleen wetsovertreding door de politie kan die discussie starten. En dan nog: in Nederland zegt de rechter dan ‘foei’ en gebruikt ie het bewijs toch met de toverformule “de verdediging is niet in haar belangen geschaad”.
Arnoud
Maar als het strafbaar is, is het moeten leveren van dat bewijs niet het mogelijk meewerken aan je eigen veroordeling?
Nee, want dat gaat over dat jij dingen moet verklaren, zeg maar “iets dat je weet”. Bewijs dat ongeacht jouw wil bestaat, valt buiten dat rechtsbeginsel en mag dus worden opgeëist. Bekijk het zo: stel jij weigert medewerking, dan zetten ze jou in de politieauto en gaan ze met twaalf man zoeken tot de usb-stick boven water is. Daar heb jij dus nul medewerking gegeven, toch is het bewijs verkregen.
Het is inderdaad zo dat er dan bewijs is van jouw strafbare feit, maar aan de andere kant jij hebt ervoor gekozen een vaste camera op te hangen zonder duidelijk te waarschuwen. Dat laatste is niet héél ingewikkeld, dus ik heb er weinig moeite mee dat jij dan een boete krijgt. Al komt dat in de praktijk eigenlijk nooit voor.
In je vorige blog schreef je over uitzonderingen op het verbod om te wissen:
Als je de weg helemaal niet mag filmen (e.g. geen goede noodzaak), zou je dan kunnen zeggen dat het wissen/verwijderen van de hardeschijf onder deze uitzondering kan vallen? Als er immers geen hardeschijf in zit, dan wordt er niks opgeslagen en is de AVG / 441b straf mogelijk een stuk lager. Alleen zelf live kijken is minder erg dan honderden uren de straat inclusief het woonkamerraam van je overburen filmen.
Dat zou dus inhouden dat je het wel moet afgeven omdat het bewijs bestaat, maar dat het niet strafbaar is om het te wissen. Het zou onredelijk zijn om te zeggen dat wissen voor een lagere straf geen uitzondering zou zijn, terwijl wissen voor volledige vrijspraak wel een uitzondering is.
Maar in dit geval is er dus wel medewerking: a) het wordt je verboden bewijsmateriaal te vernietigen. En b) je wordt verplicht het bewijsmateriaal te overhandigen.
Stel, ze zoeken met twaalf man tot ze een ons wegen, maar kunnen de USB stick niet vinden. Mogen ze jou dwingen te vertellen waar die ligt? En mag het bestraft worden, als blijkt dat jij de USB stick hebt weg gegooid, zodat het bewijs tegen jou weg is?
Voor het eerste vond ik wel een Belgische uitspraak, waarin een dwangsom werd geëist voor de afgifte van toegangscodes. Maar of dat is toegekend en of dat in ook Nederland kan, weet ik niet.
En voor het tweede zou ik verwachten dat er véél vaker een tenlaste legging zou zijn voor het vernietigen van bewijs. Immers, iedere crimineel die zijn belastende berichtjes heeft gewist, of -ik roep maar wat- skimasker heeft weg gegooid na een inbraak, zich hier schuldig aan heeft gemaakt.
Het dwingen van een verdachte iets te vertellen is precies waar het verbod op zelfbeschuldiging over gaat. Jou bv. in een cel houden tot je dit vertelt, is dus niet mogelijk. (Fysieke dwang en marteling mag natuurlijk sowieso niet.)
En ik vergat even een nuance: het artikel hier gaat nadrukkelijk over personen die NIET de verdachte zelf zijn. Lid 3 zegt “Deze bepalingen zijn niet van toepassing op hem die de daarin vermelde handelingen verricht ten einde gevaar van vervolging te ontgaan (…)”. Daarbij komt dat 441b Strafrecht een overtreding oplevert en geen misdrijf, dus sowieso is dit artikel 189 niet van toepassing.
Dus: als je zelf vreest met je eigen camerabeelden vervolgd te worden voor een misdrijf, dan is wissen niet strafbaar. Je moet wel enigszins aannemelijk maken dat de beelden iets bevatten van bewijs van een door jou gepleegd misdrijf, en “ik beroep me op mijn zwijgrecht” is dan een tikkeltje ingewikkeld antwoord. Ik zou je denk ik niet geloven als agent, want ik kan niet bedenken wat voor misdrijf van jezelf je op zo’n buitencamera vastgelegd zou hebben.
a) Dus de Belgische dwangsom zou in Nederland volgens jou niet kunnen, omdat de verdachte niet verplicht kan worden iets te zeggen? Ik twijfel hierover, want het gaat hier juist om, zoals je zegt, ‘bewijs dat ongeacht jouw wil bestaat’. En als een dwangsom mag, dan mag waarschijnlijk een ‘gijzeling’ ook.
b) Ik lees in 189: ‘het vernietigen van bewijs over een misdrijf mag niet, tenzij je bewijs vernietigt om zelf niet vervolgd te worden’. En niet ‘het vernietigen van bewijs over een misdrijf mag niet, tenzij je bewijs vernietigt om zelf niet vervolgd te worden VOOR EEN MISDRIJF‘.
Ofwel, ik zou me toch afvragen wat er gebeurt als ik zeg: ‘Het maken van de vermeende beelden is een overtreding waar ik vervolgd voor kan worden als blijkt dat de openbare weg er inderdaad op staat gefilmd. Ik kan de mogelijk illegale beelden niet overhandigen, omdat ik ze gewist heb.’
Ik ken die Belgische zaak niet; mogelijk is die Belg niet zelf verdachte maar wordt hij als getuige gedwongen. Bij ons kan dat ook, als jij bv. een wachtwoord van je werkgever hebt en men wil het bedrijf vervolgen (met bewijs dat achter het wachtwoord zit) dan getuig jij niet tegen jezelf als jij dat wachtwoord geeft.
Het gaat om belemmeren van vervolging wegens een misdrijf, dus het vernietigen moet gaan om bewijs van dat misdrijf.
We hebben dus een situatie waarin Justitie jou vordert beelden te geven. Twee opties: (1) daar staat een overtreding op (2) daar staat een misdrijf op. Jij hebt de beelden gewist. Bij 1 is men dan snel klaar, dat is sowieso niet strafbaar. Bij 2 zal Justitie dan vermoeden dat jij het wiste om vervolging van dat misdrijf te hinderen. Jij zegt dan “nee ik deed het om vervolging van de overtreding van 441b Sr te ontlopen”. Ik kan daar niets over vinden in de wetsgeschiedenis of literatuur. Ik denk dat het een aardig argument is, maar herhaal wel mijn algemene advies dat je bij dreiging van strafrechtelijke vervolging je mond houdt en je advocaat laat bepalen wat er wanneer ingezet wordt.
Stel je voor de politie heeft ergens een inval gedaan in het kader van een groot kinderporno onderzoek, een verdachte aangehouden en heel veel encrypted datadragers bij in beslag genomen. Maar deze verdachte had zijn security goed op orde en maakt gebruik van zijn zwijgrecht. Vroeger of later zal de politie hem moeten vrijlaten wegens gebrek aan bewijs. Maar dat doen bij een zo’n zaak betekend dat de ex-verdachte nu gelynched gaat worden, zeker als de pers vragen gaat stellen.
Het feit dat iemand vrij wordt gelaten maakt niet per se verdachte-af. De verdenking kan prima onverminderd voortduren en het proberen te doorbreken van de beveiliging idem.
En ja, de politie ook een (gewezen)verdachte/veroordeelde beschermen als deze met geweld wordt bedreigd.
Maar op de openbare weg heb je toch geen privacy? Daar moet je ervan uitgaan, dat diverse mensen je kunnen zien.
In Europa heb je ook op de openbare weg recht op privacy, zij het minder dan in je eigen huis. De hoofdregel is dat er ook op de openbare weg een afweging moet worden gemaakt tussen jouw privacy en het belang van de ander. Vandaar ook de regel dat je niet met een vaste camera de openbare weg mag filmen.