Mag de NOS een portret publiceren als dat nieuws is?

video-camera-filmen-fotoDe foto ging de hele wereld over en al snel gingen media op zoek naar de vrouw op de foto, schreef de NOS vorige week. De foto was een van de eerste foto’s van de aanslag in Zaventem, en toonde een daarbij gewond geraakte stewardesse. Nieuws? Zeker. Maar wel nieuws waarbij deze dame in haar ondergoed in gewonde toestand herkenbaar in beeld is. Moet dat nou? Mag dat nou?

In feite zijn dit dezelfde vragen. Het mag (juridisch) omdat het moet (van de nieuwswaarde). Iets formeler gezegd: er is hier sprake van een botsing tussen twee grondrechten, de uitingsvrijheid van de journalist en de privacy van de persoon in beeld. Die twee grondrechten zijn gelijkwaardig, dus je kunt alleen concluderen dat het mag op basis van een afweging van alle argumenten voor en tegen. Het is niet zo dat de privacy altijd wint of juist dat als het nieuws is, je het maar moet slikken als je in beeld bent.

De grote argumenten vóór zijn de urgentie en het belang van het nieuws. Dit gebeurt nú en hier zie je wat er gebeurt. Dergelijke argumenten rechtvaardigen al heel snel het tonen van het beeld. Beeld zegt veel meer dan woorden, zeker bij urgente en belangrijke, schokkende zaken.

Daar staat tegenover dat het hier niet gaat om een bekend persoon, of zelfs maar een specifiek ‘doelwit’ waardoor je zou kunnen zeggen dat de identiteit van deze dame ertoe doet. Het was een ongerichte aanslag immers. En dan voelt het als een kleine moeite om even een blurcirkel over haar gezicht te halen. Dus waarom dat niet even gedaan? (Terzijde: ik vond ooit een fotocollage waarbij in de VS alleen de borsten en in Europa alleen het gezicht van een selfie waren geblurd.)

Maakt het nog uit dat de foto op Facebook stond? Dat denk ik hier niet. Het was immers de fotograaf die deze op Facebook zette, niet de geportretteerde. Als je zelf welbewust een privéfoto geheel publiek zet, en deze foto blijkt nieuwswaarde te hebben, dan is een privacyargument om publicatie tegen te houden nauwelijks nog denkbaar. Maar wat de fotograaf doet met het portret, is volstrekt irrelevant voor het portretrecht van degene op de foto.

Het portretrecht noemde ik inderdaad niet in de analyse. Dat staat wel in de wet (art. 19-22 Auteurswet) maar in feite is dat niet meer dan een uitwerking van de algemene regel over die botsende grondrechten. Bij een portret als deze – wat de wet een “portret anders dan in opdracht” noemt – moet bij publicatie een afweging worden gemaakt van de belangen voor en tegen publicatie. De voornaamste aanvullende waarde van het portretrecht is bij het portret in opdracht (dan geldt een publicatieverbod zonder toestemming) en bij andere belangen dan privacy (bv. het gebruik van een BN’er in reclame).

Alles bij elkaar denk ik dat het tonen van de foto wel door de beugel kon. De actualiteit en ernst rechtvaardigen dat, en het blurren kost net even meer tijd en tast misschien toch de zeggenschap van het beeld aan. Ik snap alleen niet wat de nieuwswaarde is van vervolgens gaan achterhalen wie deze dame is, waar ze werkt en wat ze aan het doen was?

Arnoud

18 reacties

  1. Een medeblogger heeft hier ook een heel artikel over (https://www.charlotteslaw.nl/2016/03/moraal-en-portretrecht/ ). Daar maakt zij ook een duidelijk onderscheid tussen wanneer/hoelang je de foto mag publiceren:

    Dat wil zeggen dat een foto die gisteren, vandaag, morgen en de rest van de week nog met gemak door deze toets heen komt, volgende week misschien niet meer gepubliceerd mag worden. De urgentie is er dan vanaf.

    Wat vind je daarvan, dat die “toets” verschuift met het verstrijken van de tijd? M.b.t. achterhalen wie er op de foto staat: Lijkt me niet zo heel zinvol nee, tenzij je haar ook wil interviewen voor haar visie op wat er gebeurd is.

    1. Je zou kunnen zeggen dat de historische functie nog belangrijk is. Mensen moeten kunnen zien hoe de berichtgeving was ten tijde van de ramp. Vergelijk het met het vergeetrecht: mensen kunnen niet van een nieuwsarchief verlangen dat hun naam wordt weggehaald (ook al is er geen nieuwswaarde meer), maar kunnen wel van Google vragen de pagina niet meer op te nemen als zoekresultaat.

    2. Het citaatrecht kent geen tijdsgebonden toets. Ik mag een foto citeren als deze nieuws is. BIj portretrecht misschien. Dan zeg je, de privacy moet gezien de urgentie van het nieuws maar even wijken, we kunnen niet wachten op blurren of toestemming van het ‘model’. Terwijl je bij een jaaroverzicht wel rustig die tijd kunt nemen.

      Volgens mij doelt die blog op de persexceptie (art. 15 Auteurswet) want daar zit wél een tijdsaspect aan: de pers mag nieuws van elkaar overnemen als het gezien de urgentie en het nieuwsbelang onmogelijk is toestemming te vragen. Maar die geldt niet als er een auteursrechtvoorbehoud is gemaakt, wat eigenlijk altijd gebeurt vandaag de dag.

      1. ‘Die blog’ doelt gewoon op het portretrecht. Het gaat zelfs helemaal niet om het citaatrecht.

        Vanwege de afweging nieuws/portret speelt tijd juist wel een rol. Iets dat NU nieuws is en belangrijk is, zal later minder belangrijk zijn, waardoor de uitingsvrijheid mogelijk niet meer opweegt tegen het privébelang van de geportretteerde. Het is alleen sterk casuïstisch en dat maakt het in elk geval voor nieuwsredacties vaak lastig.

        1. Dank je voor de verduidelijking. Voor de zekerheid: bedoel je dat de NOS in haar archief op zeker moment het beeld moet blurren, of bedoel je dat de NOS bij een herpublicatie over twee weken een geblurde versie van de foto moet gebruiken?

          (En excuses als “die blog” negatief overkwam, dat was niet mijn bedoeling.)

          1. Vanuit het portretrecht is die opslag geen probleem. Als je met archief (mede) doelt op de beelden die online voor het publiek beschikbaar blijven: ook dat zou naar mijn mening niet gewijzigd hoeven te worden. Bij herpublicatie moet de NOS (of andere media) opnieuw de overweging maken.

  2. Ik snap alleen niet wat de nieuwswaarde is van vervolgens gaan achterhalen wie deze dame is, waar ze werkt en wat ze aan het doen was?
    Omdat veel Internetgebruikers privacy alleen belangrijk vinden als het om hun eigen privacy gaat?

  3. Sowieso begrijp ik niet wat enkel het toevoegen van de naam van deze persoon toe zou kunnen voegen aan de nieuwswaarde van de foto. Vermelden dat het een stewardess is lijkt me wel toepasselijk omdat het weergeeft dat de aanslag niet alleen wachtende passagiers maar natuurlijk ook het personeel op de luchthaven treft

    Verder denk ik dat alleen als deze persoon als getuige van de aanslag ook nog geinterviewed is door een nieuwsmedium dan kan haar naam relevant zijn om bij dat interview te vermelden.

  4. Sowieso begrijp ik niet wat de toegevoegde waarde is van het publiceren van fotos van slachtoffers; gewonden en overledenen.

    Ik denk dat iedereen zich wel een beeld kan vormen van hoe ernstig het is als je de schade aan het gebouw ziet, foto’s van slachtoffers voegen niets toe behalve schok effect en bangmakerij, ik zie daar totaal geen nieuwswaarde in.

    Langzaamaan veranderen alle kranten in de Telegraaf, sensatie en grote koppen, maar enige diepgang in de artikelen is ver te zoeken. Scoren met shock effect, het zal wel bij de moderne samenleving horen…
  5. Kim Phuc, pictured above, was running from an airborne attack, horribly burned with napalm, in June of 1972, 40 years ago this month. She ran blindly, in unbelievable pain, right at the lens of Associated Press photog Nick Ut. I don’t know what his shutter speed was. 1/125th? 1/250th? The blink of an eye. The click of a shutter. And this young girl ran into the pages of history.
    Bron en relevant artikel op Wikipedia.

     

    Phan Th? Kim Phúc, ook wel bekend als “het napalmmeisje”, is misschien wel het meest bekende voorbeeld van een slachtoffer dat niet om de publiciteit gevraagd heeft, maar door een goed getimede foto daar niet aan kon onstnappen.

    1. Toch is die foto van het napalmmeisje wezenlijk anders. Dat de napalm het hele lichaam bedekt is een belangrijk aspekt van de Amerikaanse oorlogsvoering in Vietnam. En men kan zich met behulp van deze foto veel beter voorstellen hoe verschrikkelijk het meisje heeft geleden, dat ze haar kleren van het eigen lijf heeft gerukt om aan de pijn te ontsnappen, maar tevergeefs. Zo’n indruk zou je van een foto van haar hoofd niet zo snel hebben.

      Dat de dame in Brussel half aangekleed daar zit, maakt het niet opeens aannemelijker dat ook zij lijdt c.q. slachtoffer is. Dat zien we aan het bebloede gezicht ook wel. De nieuwswaarde van haar lijf lijkt me dan ook nul.

      Ik kan me overigens ook maar moeilijk voorstellen dat iemand op die manier zo’n foto neemt…

    1. Vind het wel netjes zo (pluspuntje voor Elsevier). Goede zeden lijkt me om respect voor de slachtoffers te hebben en hen eerst te vragen of ze bezwaar hebben tegen publicatie; zeker in dit geval. Bovendien kun je je afvragen wie het meeste voordeel heeft bij het tonen van gezichten van slachtoffers (Terroristen?).

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.