Deliveroo-bezorgers zijn toch werknemers en geen zzp’ers

Bezorgers die voor Deliveroo maaltijden bezorgen worden door het bedrijf ten onrechte als zzp’ers aangemerkt, oordeelde de rechter in twee zaken die vakbond FNV aanspande. Dat las ik bij Nu.nl vorige week. De bezorgers zijn feitelijk gewoon werknemers en moeten als zodanig behandeld worden; dat Deliveroo ze zzp’er noemt, is daarbij niet relevant (in tegenstelling tot die zaak van juli vorig jaar). Ook de cao voor beroepsgoederenvervoer is gewoon van toepassing. Een behoorlijke financiële strop voor het bedrijf Deliveroo, dat dan ook al aangekondigd had in hoger beroep te gaan.

In twee zaken bij dezelfde rechtbank kwam FNV als vakbond op voor de algemene kwestie of voedselfietsbezorgbedrijf Deliveroo haar bezorgers als zzp’er mocht aanmerken. Dit was een collectieve procedure, waar Deliveroo bezwaar tegen maakte met het argument dat ieder arbeidscontract anders is en de beoordeling of iemand werknemer is ook. Maar de rechter bepaalde meteen dat FNV wél mag procederen over zoiets principieels als dit.

Het klopt natuurlijk dat je uiteindelijk naar ieder geval apart moet kijken of iemand werknemer is dan wel als freelancer of zzp’er wordt ingeschakeld. Maar de factoren die daarbij van belang zijn, zijn vaak generiek genoeg om in zijn algemeenheid een vuistregel mee te kunnen maken. En dat is dan ook precies wat de rechtbank hier doet.

Allereerst het contract. In juli vorig jaar concludeerde de rechtbank nog op basis van de tekst van een freelancer-contract dat de fietskoerier een zzp’er was, maar dat was wat kort door de bocht: je mag aan een contract met een hulppersoon alleen waarde hechten als er inhoudelijk onderhandeld is. Is het een standaardcontract dat de hulppersoon opgelegd kreeg (“alsjeblieft, hier tekenen graag”) dan is daaraan geen aanwijzing te ontlenen dat partijen samen beiden wilden dat de koerier zzp’er was. Ook de andere stappen die de rechter vorig jaar zag – het inschrijven bij de KvK, het zelf kopen van kleding en vervoersboxen – tellen niet mee in zo’n situatie.

De rechtbank gaat er gezien de principiële aard van de zaak eens goed voor zitten, en begint met te constateren dat alle mooie argumenten over flexwerken, deelplatforms en wat dies meer zij een discussie voor de politiek geven. De wet is de wet, en je moet contracten beoordelen in het huidige systeem. Dat er iets tussen werknemer en zelfstandig opdrachtnemer zou moeten zijn qua rechtsbescherming is geen juridische vraag maar een politiek debat.

Een belangrijk criterium voor werknemerschap hoe verplichtend of vrij de opdrachttoekenning gebeurt. Het contract bepaalt dat je per bezorging betaald krijgt, en dat je vrij bent om al dan niet te weigeren of te vragen om opdrachten. In de praktijk ziet de rechtbank dat je je vooraf moet aanmelden, anders krijg je geen opdrachten aangeboden. En gezien de lage prijs per bezorging (€6,00) is het ook niet logisch dat mensen af en toe eens een bestelling gaan doen. Praktisch gezien moet je een hele periode op een dag paraat staan en een berg bezorgingen doen. Iets anders is niet reëel, wie wil dat nou doen, even zes euro scoren als ze toevallig nu een maaltijd hebben die ik kan bezorgen?

Ook weegt mee dat Deliveroo kennelijk mensen beloont met extra opdrachten via een priority access systeem. Dat alles steunt de conclusie dat ze willen dat je veel werk doet per dag, en oh ja je wordt eruit gegooid als je niet genoeg opdrachten aanneemt en niet zegt waarom. Bij elkaar vindt de rechtbank dat wel erg veel ruiken naar een werknemerrelatie: die moet ook gewoon elke dag werken en je krijgt (uiteindelijk) ontslag als je dat niet doet.

Als tweede criterium geldt dat een werknemer mag zich niet laten vervangen. Het contract van Deliveroo bepaalt dat de bezorger dit wel mag, maar zoals de rechter zegt is deze mogelijkheid tot vervanging vrijwel inhoudsloos. De vervanger mag pas worden doorgegeven nadat de opdracht is aangenomen, en dan moet je al per direct naar het restaurant om de maaltijd op te halen. Dat is praktisch niet te doen. Bovendien legt Deliveroo de vervanger exact dezelfde harde eisen op en kan de koerier zelf geen toezicht op zijn vervanger uitoefenen. Die papieren constructie telt dus niet, de koerier moet zelf het werk doen.

Als derde kijkt de rechter naar de beloning. Dat is altijd een lastige: werknemers krijgen loon, opdrachtnemers krijgen een honorarium, maar hoe zie je het verschil? De rechtbank kijkt naar de hoogte – maximaal 18 euro bruto – en het feit dat hierover niet kan worden onderhandeld. Uit die feitelijke constateringen volgt dan dat je dit moeilijk een honorarium kunt noemen.

Alles bij elkaar concludeert de rechter dan ook dat deze werkconstructie alles heeft van een werkgever-werknemer relatie en niet van een echte zzp-inhuuropdracht. Factoren zoals dat je bij de KVK ingeschreven moet zijn en je eigen kleding en maaltijdboxen mag gebruiken, bieden te weinig gewicht voor een tegenargument dat tóch sprake is van opdrachtnemerschap. De conclusie is dan ook: dit zijn arbeidscontracten, geen overeenkomsten van opdracht.

Deliveroo moet de cao met terugwerkende kracht toepassen en bezorgers kunnen nu aanspraak maken op een dienstverband. Dat is behoorlijk pijnlijk voor het bedrijf, en het verbaast dan ook niet dat ze meteen roepen in hoger beroep te gaan. Maar gezien de zeer principiële en uitgebreide analyse van de rechter zou ik niet meteen weten met welke argumenten.

Natuurlijk is het behoorlijk vervelend voor het bedrijf, en ik ben natuurlijk niet tegen een systeem waarbij je voor dit soort parttime bijbaantjes een derde route creëert naast die van werknemerschap met volledige bescherming en de opdrachtnemer die het maar moet uitzoeken. Maar ik blijf sterk met het gevoel zitten dat bedrijven vooral vanwege het vermijden van hun werkgeversplichten kiezen voor mensen opdrachtnemer noemen, en dat de werknemers niet sterk genoeg zijn om daar een vuist tegen te maken. Dat is dus waar je vakbonden voor hebt, en ik vind dit dan ook een mooie uitkomst. Maar zoals ik in juli ook al zei: de bal is aan de politiek, die moeten nu óf zo’n derde route maken en in de wet zetten, óf eindelijk eens een signaal geven dat schijnconstructies niet mogen zodat dit hard kan worden aangepakt.

Arnoud

26 reacties

  1. Ik kan goed leven met deze uitspraak. Wat me echter wel dwars zit is dat de rechter nogal licht over de contractvrijheid van partijen gaat.

    Als Deliveroo en een bezorger nu allebei graag en weloverwogen als ondernemers onderling een zakelijke overeenkomst willen sluiten om bezorgtaken uit te voeren, wordt ze dat door deze uitspraak vrijwel onmogelijk gemaakt. En dat lijkt me onwenselijke overheidsbemoeienis.

    1. Is het niet gewoon zo dat Deliveroo zich in een situatie heeft gemaneuvreerd waar er nooit meer valt vast te stellen of het vrijwillig was? En op zich, als Deliveroo weer gewoon werknemers neemt, staat de deur open om weer wel opdrachtnemers ernaast te hebben, mits niemand daarin geduwd wordt.

      Bovendien denk ik dat we het maar over een enkeling hebben die deze situatie prefereerde boven een werkgever-werknemer relatie. We hebben het dus maar over een enkeling die nu geblokkeerd wordt ten opzichte van vele gedupeerden onder het gewraakte systeem.

      1. Absoluut heeft Deliveroo zichzelf in deze situatie gemanoevreerd, en terecht dat ze teruggefloten worden.

        Dat we het maar over een enkeling hebben die willens en wetens en bij zijn volle verstand heel graag een vrij contract zou willen kunnen sluiten, vindt ik echter geen argument. We accepteren over het algemeen niet dat fundamentele vrijheden van mensen worden afgenomen, al zijn het er maar weinig.

        Ik heb niet direct een oplossing, en ik wil nu ook niet zeggen dat vanwege het door mij aangehaalde nadeel de hele uitspraak belachelijk is, maar ik vind het wel jammer dat het zo moet.

    2. Dit heeft veel te maken met hoe onze huidige arbeidswetten tot stand zijn gekomen. In den beginnen had de werknemer niks in te brengen, zeker als deze eenvoudig te vervangen was: “Voor jou tien andere!” Dus toen zijn er regels opgesteld welke, ook onder zogenaamde vrijwilligheid, niet overschreven kunnen worden. Je bent een werknemer of je dit nu wilt of niet.

      Dat in de veronderstelling dat economische factoren mensen anders alsnog kunnen dwingen om zich als ZZP’er voor te doen. Dit zag je voorgaande jaren bijvoorbeeld veel in de bouw en zorg. Mensen werden ontslagen (of tijdelijke contract niet verlengt) maar ze konden terug komen als ZZP’er. Als 90% van de bedrijven namelijk alleen maar werk zouden accepteren van vrijwillige, vrolijke, ZZP’ers, dan zou heel Nederland morgen ZZP’er moeten worden.

      Het feit dat deze beschermingswet soms mensen beschermt die dit niet willen, is een interessant politiek punt. Mag ik mijn zorgverzekering opzeggen? Nee. Mag ik vrijwillig (want staat in de Algemene Voorwaarden) afstand doen van mijn 14 dagen bedenktijd bij kopen op afstand? Nee.

      1. Inderdaad mag die zorgverzekeringswet wel eens worden aangepast wat mij betreft. Ik maak meer kosten die niet vergoed worden dan die wél vergoed worden, dus waar betaal ik dan elke maand premie voor, om de zorgverzekeraar een leuke kerstbonus te bezorgen?

    3. Helaas is dit argument zó vaak misbruikt door werkgevers die onder hun wettelijke plichten (sociale lasten betalen, goed voor je personeel zorgen) uit wilden komen, dat het niet snel meer geaccepteerd wordt. Zeg maar net zoals “de brug stond open” of “ik moest naar de huisarts” niet meer werkt bij te laat komen. Heel jammer als je écht voor een open brug stond, maar als het in 95% van de gevallen niet waar is, dan hebben de goeden onder de slechten te lijden.

      Hier is het dan weer wel zo dat je als zelfstandig ondernemer kunt bewijzen dat je geen werknemer bent. Laat bijvoorbeeld zien dat je meerdere opdrachtgevers hebt en dat je andere activiteiten onderneemt die jezelf als opdrachtnemer op de kaart zetten. Ben je CG Snelpakket, met website, boekingen, vijf vaste klanten en een eigen logo op je fiets, of ben je de heer CG die voor Deliveroo fietst en niet betaald krijgt als hij niet bij de KVK ingeschreven staat?

      1. Deze zaak is zo extreem dat de uitspraak volkomen terecht is. Daar hoeven we niet over te twisten.

        Ik merk alleen op dat het jammer is (maar inderdaad waarschijnlijk onvermijdelijk) dat dit toch weer iets afknabbelt van individuele vrijheden van mensen, die voor mij toch vrij heilig zijn.

        1. Ik denk dat het verdedigen van dit soort “vrijheden” toch vooral dit soort grote bedrijven in de kaart speelt om mensen juist uit te knijpen. Je kunt je afvragen wat je aan zo’n vrijheid hebt als het vooral wordt misbruikt en alleen maar in je nadeel is.

        2. Individuele vrijheden zijn voor mij belangrijk, maar niet heilig. Als je wil weten wat er gebeurt als je dit vrij laat hoef je alleen maar te kijken naar een plaaats waar dit met precies dit excuus vrij is: De Verenigde Staten.

          Even een rijtje met ongewenste effecten: In een aantal industriën in de VS is er nog steeds een vakbond welke vaak bedongen hebben dat werknemers die minimaal (meestal) 4 dagen in loondienst zijn tegen ziektekosten verzekerd moeten worden en/of pensioen moeten opbouwen: gevolg is dat in die branches alleen functies die absoluut niet parttime kunnen aan fulltimers worden gegeven. De meeste mensen komen niet in aanmerking voor een baan van meer dan 3 dagen, waardoor ze al snel opzoek moeten naar een tweede baan. Geef de werkgevers een vinger en ze nemen een hand…

          Er is geen tot weinig ontslagbescherming in de VS, daar waar deze het zwakste is zie je dat werkgevers in tijden van werkeloosheid gerust het voltallig personeel ontslaan om ze onder slechtere voorwaarden weer aan te nemen. Als wij hier Deliveroo contructies toestaan zetten we de deur open voor hetzelfde gedrag.

          In de VS is het minimum loon zo laag dat ongeschoolden/lager opgeleiden vaak anderhalve tot twee fulltime banen nodighebben om uberhaupt in de eerste levensbehoeften te voldoen. Als we hier toestaan dat mensen onterecht als zzp-er worden behandeld dan is minimum loon niet meer van toepassing en kan men hier hetzelfde geintje uithalen.

          Er zijn in de VS gewoon bedrijven die hun personeel aangeven waarop ze moeten stemmen, anders hoeven ze niet terug te komen. Nu kan je daar over liegen, maar het is belachelijk dat dat nodig is. Hier krijg je op die grond nooit iemand ontslagen, maar wat als hij/zij een ‘zzp-er’ is?

          Er zijn te eel nadelen aan volledige individuele vrijheid. Welke met name komen doordat je in een afhankelijkheidssituatie nooit kan vaststellen of iets werkelijk vrijwillig is. Het huidige systeem is prima, ik ben het dan ook niet eens met de suggestie dat er een derde optie nodig is. Ik vind het zelf onwenselijk dat die er komt. Wat ik wel verwacht is dat de huidige wet consequent gehandhaaft wordt en ja dan kijk ik naar PostNL en hun deal met Den Haag. Walchelijk hoe onze overheid hier mee om is gegaan.

          1. Er zijn te veel nadelen aan volledige individuele vrijheid. Welke met name komen doordat je in een afhankelijkheidssituatie nooit kan vaststellen of iets werkelijk vrijwillig is

            Ik weet ook wel van die negatieve effecten. En ik ben het er ook mee eens dat de overheid een corrigerende rol heeft in een afhankelijkheidssituatie. Maar dan mag ik het toch nog steeds wel jammer vinden dat die correctie blijkbaar alleen kan ten koste van de individuele vrijheid?

            Als ik spagetti bestel in een restaurant kan ik het nog steeds wel jammer vinden dat ik geen honger of geld genoeg heb om ook een lekkere biefstuk te bestellen.

          2. “Even een rijtje met ongewenste effecten: In een aantal industriën in de VS is er nog steeds een vakbond welke vaak bedongen hebben dat werknemers die minimaal (meestal) 4 dagen in loondienst zijn tegen ziektekosten verzekerd moeten worden en/of pensioen moeten opbouwen: gevolg is dat in die branches alleen functies die absoluut niet parttime kunnen aan fulltimers worden gegeven. De meeste mensen komen niet in aanmerking voor een baan van meer dan 3 dagen, waardoor ze al snel opzoek moeten naar een tweede baan. Geef de werkgevers een vinger en ze nemen een hand…”

            Dat komt ook omdat werkgevers flexibeler willen zijn. Dat zie je hier in Nederland ook: vroeger was je standaard full-time buschauffeur, maar zie nog maar eens full-time buschauffeur te worden in Nederland, gaat je niet lukken want ze nemen alleen nog part-timers aan zodat ze het werk makkelijker kunnen verdelen over de week en goedkoper uit zijn.

            “In de VS is het minimum loon zo laag dat ongeschoolden/lager opgeleiden vaak anderhalve tot twee fulltime banen nodighebben om uberhaupt in de eerste levensbehoeften te voldoen.”

            Dat komt in een hoop gevallen ook omdat men, net als hier, het beste van het beste wil. Ze willen een vrijstaand huis met grote tuin, een leuk gezin, een leuke auto… en ja, dat kost allemaal geld. Als je gewoon een leuk appartement huurt, oplet met de boodschappen, een leuke tweedehands auto koopt en misschien daarna nog eens een relatie en kind toevoegt, dan kom je al een heel eind met 1 full-time baan, zowel hier als in de VS. Maar als je het beste van het beste wil, wat veel mensen willen, dan geef je al gauw meer uit dan dat je hebt en dan moet je dat dus weer compenseren door extra werk te doen.

            NEEMT NIET WEG (lees dit dus ook even!) dat ik wel met je eens ben dat het minimumloon in de VS omhoog moet.

      2. Helemaal mee eens, al kun je natuurlijk in sommige gevallen wel bewijzen dat het zo was. Stond de brug echt open? Maak een foto! Moest je onverwachts naar de huisarts? Laat de huisarts een briefje schrijven voor je werkgever of laat je werkgever even bellen naar de praktijk om het te bevestigen.

    4. Contractvrijheid begint met een aanname van gelijkwaardigheid van partijen. Waar deze gelijkwaardigheid ontbreekt (zoals vaak in arbeidsrelaties) is het de taak van de overheid die gelijkwaardigheid te herstellen, zodat contractvrijheid in stand blijft. Een naar mijn mening redelijke benadering zou zijn dat als je zeg maar twee keer modaal verdient met ZZP werk, dat er dan niet zoveel aan de hand is, maar als je minder dan een modaal salaris weet binnen te halen (met een bovenmodale inzet aan uren), dat dan de overheid best een handje mag helpen de onderhandelingspositie te verbeteren.

          1. Ik heb altijd zo’n hekel aan dat soort uitspraken. “stem dan toch niet op VVD!” Maar dat doe ik al niet. Het probleem is alleen dat veel anderen dat wel doen. (vervang “VVD” door elke willekeurige andere populaire partij) “jijzelf, tijdens de verkiezingen” Maar anderen moeten dat ook doen, en daar ligt het probleem.

  2. Ik snap je punt, al vraag ik me wel af in hoeverre onze blik op de oorsprong van de arbeidswetten door een gekleurde opleiding beinvloed is. Er zijn zeker periodes geweest dat werknemers misbruikt werden. Maar er zijn ook periodes geweest dat bepaalde vaardigheden erg gewild waren, en werknemers daar met plezier gebruik/misbruik van maakten door flink te jobhoppen en werkgevers tegen elkaar uit te spelen, waarbij ze ook niet veel oog hadden voor het maatschappelijk belang.

    En werknemers tonen zich nu ook niet altijd van hun maatschappelijk meest verantwoordelijke kant, bijvoorbeeld bij stakingen, zeker bij publieke diensten (OV, luchtverkeersleiders. zorg).

    De werknemer als intrinsieke zwakkeling die door een massa aan wetten beschermd moet worden tegen dikke sigaarrokende klootzakken van werkgevers is volgens mij een achterhaald beeld (als het al ooit historisch correct was). Het ligt veel genuanceerder.

    En je mag je zorgverzekering niet opzeggen omdat je ook wel weet dat men je niet laat creperen en je toch wel op kosten van de gemeenschap medische zorg zult krijgen. En je veertien dagen bedenktijd hindert je niet in je vrijheid om contracten aan te gaan, terwijl een verplichting om een relatie aan te gaan maar alleen als werknemer-werkgever wel jou contractvrijheid beperkt.

    1. Job hoppen klinkt leuk, tot het tekort weg is. Ik ken verschillende managers die mensen met te veel werkgevers op het cv bij voorbaat al uitsluiten, 100% als het tekort weg is en automatisch de voorkeur naar een niet hopende kandidaat als het tekort er nog is en er een dergelijke kandidaat is.

      Job hoppen kost je op lange termijn je positie op de markt en beperkt je in mogelijkheden.

    2. In een aantal sectoren zou juist in het belang van de maatschappij een keer goed hard gestaakt moeten worden. Ik denk hier met name aan de zorg. Momenteel worden zorgmedewerkers op een schandalige manier moreel gechanteerd met de patienten, waardoor ze genoegen moeten nemen met een veel te laag salaris, terwijl er hele waterhoofden aan dik betaalde bestuurders bovenop zijn gebouwd. Hierdoor loopt de zorg leeg, en kiezen steeds minder mensen voor het vak, waardoor op termijn de kwaliteit van de zorg voor iedereen naar de knoppen gaan. Zouden de medewerkers in de zorg hun werk een keer neerleggen totdat er ten minste 25% bij is gedaan, fatsoenlijk wordt omgegaan met roosters en werkdruk, etc., dan zullen er mogelijk op korte een paar patienten overlijden, maar op termijn geeft dat voor veel meer patienten een veel betere zorg. (En rechtvaardigen die bestuurders hun dikke salarissen niet met hun verantwoordelijkheid: laat ze dien dan maar eens nemen door zelf aan het bed te gaan staan!)

      1. Mijn ervaring met de zorg is voornamelijk dat het niet de bestuurders zijn die daar financieel dik betaald worden. Het is vooral de constructie van maatschappen van artsen, en flinke hoeveelheden inhuur, die echt gigantische bedragen naar binnen harken. De bestuurder zit gewoon vast aan de “Wet normering topinkomens”.

        Dat de onderste laag wordt uitgeknepen onder het dekmantel van de patiën staat buiten kijf, vind ik.

        1. Ik denk dat jeroen niet zozeer het salaris van de bestuurders an sich bedoelt, maar het aantal bestuurders met zo’n salaris. Je kunt 5 bestuurders hebben die 200.000 verdienen voor 10 bestuurders waarvan 5 200.000 verdienen en 5 daaronder nog eens 150.000… Het gaat om het totaalplaatje.

          1. Inderdaad, en daarnaast de enorme bureacratie, “cover my ass” registratieverplichtingen voor zo’n beetje elke handeling en een gigantische hoeveelheid kaderpersoneel — want elke instelling moet wel een mooi full-color tijdschrift hebben….

  3. Maar zoals ik in juli ook al zei: de bal is aan de politiek, die moeten nu óf zo’n derde route maken en in de wet zetten

    Daar waren ze volgens mij ook min of meer mee bezig, althans rond de coalitiebesprekingen was er sprake van een opzet waarbij een uurtarief van minimaal 75 euro je gegarandeerd een zelfstandige maakte.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.