Een lezer vroeg me:
Onze buren hebben sinds vorig jaar een camera in voor- en achtertuin. Als je voor hun tuin staat op de stoep, dan wordt alles opgenomen wat je doet of zegt. Zij zeggen dat ze dat doen vanwege overlastgevende mensen in de buurt (hondenpoep, vuilnis op straat) maar ik voel me er toch onprettig bij. Mogen zij überhaupt de straat wel filmen?
Over het filmen van de openbare weg bij wijze van particulier cameratoezicht wordt al decennia veel geschreven. De teneur daarbij is dat het eigenlijk niet mag, omdat het een overheidstaak is om toezicht te houden op de openbare ruimte.
Dat werd nog een keer bevestigd in 2014 toen het Hof van Justitie oordeelde dat je ook als particulier onder de Wbp (en nu dus AVG) valt wanneer je aangebrachte camera’s op de openbare weg richt. Het argument daarachter was dat je zo zeer in andermans privacy treedt dat je dan gewoon je aan de regels moet houden.
Het is echter niet zo dat het in alle gevallen verboden is, ook niet onder de AVG. Grofweg komt het erop neer dat je een duidelijke noodzaak moet hebben om de openbare weg te filmen, dat je niet meer filmt dan nodig voor die noodzaak en dat je de privacy van onschuldige derden zo veel mogelijk respecteert.
Een recent arrest laat mooi zien hoe dat uit kan pakken. In deze zaak werd de AP verzocht handhavend op te treden tegen een camera die de openbare weg voor iemands eigen perceel filmde. Maar dat werd afgewezen: het belang van je eigen perceel beschermen geeft een goede reden om te filmen, en in dit geval was het nodig ook de weg te filmen omdat anders de beveiliging niet goed werkt.
Daarnaast bleken passanten slechts vluchtig in beeld te komen én waren er stickers die waarschuwden voor het cameratoezicht. Daarmee zijn er in dit geval voldoende waarborgen om de privacy van derden te beschermen, en is het cameratoezicht dus legaal, ook nu de openbare weg werd meegefilmd.
Dat wil natuurlijk niet zeggen dat je dus altijd en overal de openbare weg mag filmen zo veel je wilt, met je beveiligingscamera. Die noodzaak moet je uitgewerkt hebben, je moet nagedacht hebben over waarschuwen, afschermen en de omgang met passanten, en dat moet je op papier hebben staan (verantwoordingsplicht, artikel 5 lid 2 AVG). Ook moet je de opnames natuurlijk zo snel mogelijk weggooien en in de tussentijd goed beveiligen.
Arnoud
Arnoud schrijft:
‘Daarnaast bleken passanten slechts vluchtig in beeld te komen én waren er stickers die waarschuwden voor het cameratoezicht. Daarmee zijn er in dit geval voldoende waarborgen om de privacy van derden te beschermen, en is het cameratoezicht dus legaal, ook nu de openbare weg werd meegefilmd.’
Werkt dat zo? Je hangt een camera op en een paar heel duidelijke stickers, en dan mag je de-facto een deel van de openbare weg ontoegankelijk maken voor mensen die erg op hun privacy gesteld zijn?
In de gemeente Assen werk dat kenbaar wel zo, daar hebben ze geen handhaving op camera’s die de openbareweg filmen
Dat is niet wat ik zeg. De stickers én het slechts vluchtig filmen van passanten én het slechts filmen van een klein stukje weg én een duidelijke beveiligingsnoodzaak om dat stukje weg te moeten filmen in het kader van beveiliging van je perceel zijn tesamen voldoende reden om het toezicht legaal te laten zijn. Als je passanten ten voeten uit in HD filmt terwijl ze aan de overkant lopen, dan kom je al heel anders uit.
Ok, ik had wat overdreven samengevat.
Dat vluchtig filmen… Dat zegt niet veel: of je staat erop, al is het maar in 1 frame, of je staat er niet op. Ik zou eerder waarde hechten aan: het wordt maar 1 week bewaard, en ook nog eens versleuteld, en daarna professioneel vernietigd.
En dat kleine stukje weg, dat zegt me ook niet veel. Wegen hebben nu eenmaal als eigenschap dat als je op een klein stukje niet wilt komen (omdat je niet gefilmd wilt worden) je de weg in de praktijk helemaal niet kunt gebruiken, of alleen door een verkeersovertreding te maken. Wegen zijn niet zoals een heidevlakte, waar als een klein stukje niet toegankelijk is, de rest nog steeds gebruikt kan worden. Als bij een weg een klein stukje niet toegankelijk is, is al gauw de hele weg nutteloos wat betreft zijn functie om een verplaatsing van A naar B mogelijk te maken en daarbij de verkeersregels te volgen.
Ik vind (directe) buren toch iets anders dan ‘passanten’, of maakt dat voor de wet niet uit? Verder zie ik steeds vaker beveiligingscamera’s / deurbellen (bijv. Amazons Ring) die ook geluid op nemen. Valt hier nog iets over te zeggen? Want ik weet uit eigen ervaring (Amazon Ring) dat ik gesprekken van ongeveer 10 meter afstand perfect kan volgen…
Het lijkt me wel een factor van belang, in deze specifieke zaak ging het kennelijk om passanten en niet om buren die lagere tijd of frequenter in beeld waren. Als je geen buren hebt, is de privacy impact van cameratoezicht bij jou voor de deur natuurlijk een stuk minder dan wanneer je achter een gemeenschappelijk portiek woont.
Klinkt niet als passanten. En wat is dan precies de definitie van ‘vluchtig in beeld’? Gaat dat om de tijd die je in beeld bent? Om de kwaliteit van de beelden? Wanneer het om de duur gaat: zie hierboven. Wanneer het om de kwaliteit van de beelden gaat: De meest basale camera filmt tegenwoordig in HD. In beide gevallen dwing je dus iemand die op zijn privacy gesteld is om op basis van de stickers om over te steken op zijn route. Wordt lastig wanneer de buren aan de overkant ook een camera hebben hangen.
Dat er een grondslag is wat betreft de privacy afwegingen, waardoor de AP niet handhavend kan optreden aan de hand van de AVG, maakt nog niet dat een verbod in andere wetten kan worden omzeild. Voor 441b SR zijn de aangebrachte waarschuwingsstickers gewoon van belang, al zou de AP of AVG deze niet vereisen, omdat je anders strafbaar bent buiten de AVG om. Of zie ik dat verkeerd?
Het klopt dat er natuurlijk ook andere wetten kunnen zijn, alleen specifiek bij cameratoezicht heb je volgens mij alleen nog artikel 441b Sr en daar voldoe je triviaal aan door een duidelijk bordje op te hangen. Er is in het strafrecht dan verder geen noodzakelijkheidstoets of iets dergelijks.
Camera’s ophangen kost weinig en handhaving is er niet of nauwelijk (mijns inziens mede doordat de Politie belang heeft bij particuliere camera’s die de openbare weg filmen). Het prijskaartje van privacyschending lijkt erg laag.
Dat is wat veranderd door de verplichting vooraf uitdrukkelijk en aantoonbaar na te denken over privacyaspecten en risico’s op een zinnige manier tot het minimum te beperken – enfin al die genomen moeite en zorgvuldigheid die de rechter in deze zaak nadrukkelijk meewoog.
Het zou nog verder kunnen veranderen als camera-eigenaren vaker met aanspraken op privacyrechten als inzageverzoeken, vragen over bewaartermijnen en informatiebeveilingsmaatregelen worden geconfronteerd.
Want ook een particulier moet bv. binnen een maand een inhoudelijk en onderbouwd antwoord op een wisverzoek geven. En wie dat niet kan of wil, loopt niet alleen boeterisico’s, maar kan ook privaatrechtelijk tot schadevergoeding gedwongen worden.
Dan gaat het niet meer om de vraag of je de openbare weg mag filmen, maar om wat het kost om de openbare weg te filmen.
Je wil dus dat particulieren zich ook aan de AVG moeten gaan houden? Dat kan nog leuk worden. Een privacy-officer in ieder huishouden. Oma die een procesbeschrijving voor haar verjaardagskalender moet maken. Kinderen die hun ouders kunnen dwingen die vervelende foto’s te laten vernietigen.
Welnee. Wat ik wil is sowieso niet zo relevant.
Je trekt het in het belachelijke met je voorbeelden. Activiteiten “door een natuurlijke persoon bij de uitoefening van een zuiver persoonlijke of huishoudelijke activiteit” blijven erbuiten. Maar dat wil niet zeggen dat ook een particulier zich in bepaalde gevallen gewoon aan de AVG moet houden. Op de openbare weg houdt dat ‘strikt persoonlijke of huishoudelijke’ als snel op.
Heb je Arnouds stuk wel goed gelezen? Hij schreef het namelijk al duidelijk:
Dat is een aardig verdienmodel.
Conclusie voor deze casus is dus: cameratoezicht op de openbare weg mag in dit geval niet, want de reden voor die opnames is het ondersteunen van overheidstaken (aanpakken hondenpoep en vuilnis op straat). Toch?
Ik zou zeggen: het mag inderdaad niet, want er is geen gerechtvaardigd belang ex art 6(1)f AVG. In principe is beveiliging van particuliere eigendommen tot op zekere hoogte ook een overheidstaak, maar dat vond de AP en de rechter toch een gerechtvaardigd belang.
Hondenpoep en zwerfvuil zijn ook vervelend, maar in dit geval is een beveiligingscamera die alles en iedereen filmt m.i. een paardenmiddel, met als gevolg dat “de grondrechten en de fundamentele vrijheden van de betrokkene die tot bescherming van persoonsgegevens nopen, zwaarder wegen dan die belangen” (wederom art 6(1)f AVG).
En hoe zit ’t dan met iemand die zijn/haar dashcam 24/7 aan heeft staan en zo ook 24/7 de openbare weg filmt? Zie RTV Utrecht. Mij lijkt dit buiten proportioneel en een inbreuk op de privacy van iedereen die in de buurt woont, werkt, verblijft of verkeert.
Dat vind ik in principe geen aangebrachte camera, omdat die auto toch gewoonlijk rondrijdt. Het doel van dat strafrechtartikel is voorkomen dat specifieke plekken privacygevaarlijk worden omdat ze continu geobserveerd worden. Maar zou je je auto permanent ergens parkeren en dan een dashcam laten draaien, dan zou ik het een aangebrachte camera noemen. Dat is dan niet wezenlijk anders dan ‘m aan een lantarenpaal vastmaken met een tiewrap of hem in de vensterbank zetten. “Aangebracht” moet je dus functioneel lezen als “is aanwezig om structureel één plek te filmen gedurende lange periode.”
Auto’s staan gemiddeld 23 uur per dag stil, en mensen parkeren meestal steeds op dezelfde plek, op de oprit of voor de deur. Nee, de camera hangt niet aan de lantarenpaal, maar de plek wordt wel 23×7 bewaakt – of van 18:00 tot 08:00 bij forenzen, en gedurende die tijd bewaakt hun camera de straat voor het kantoor.
Oké, als een auto 23 uur per dag stilstaat op grofweg dezelfde parkeerplaats en al die tijd de camera aan heeft staan (hoe doe je dat qua accu/batterijen?) dan vind ik het aan aangebrachte camera. Die auto is dan een heel duur statief. Dan moet er een bordje bij, een register opgezet en een AVG-compliante privacyverklaring gepost met recht van inzage in de beelden voor passanten die herkenbaar in beeld zijn.
Dank voor je reactie. Ben ’t met je eens dat als de auto rondrijdt, ’t niet zo’n inbreuk maakt omdat ook dan passanten slechts vluchtig in beeld komen. Op de FB-pagina van de filmer uit het artikel (dit filmpje inc comments is inmiddels weg) schrijft hij dat hij de camera altijd aan heeft staan. Persoonlijk vind ik dat hij daarmee de privacy van de hele buurt schendt. Als ’t mijn buurman was, zou ik dagelijks een stuk karton op de voorruit leggen met de tekst ‘Buurt in, camera uit’.
Maar dan in de vraag: wat is “aangebracht”? Als de fabrikant van de auto een dashcam inbouwt, dan heb je hem zelf niet aangebracht.
“Aangebracht” moet je dus functioneel lezen als “is aanwezig om structureel één plek te filmen gedurende lange periode.” Het maakt niet uit wie fysiek het ding plaatst.