Gedaagde heeft beeldmateriaal (foto’s en filmpjes) op social media geplaatst van het minderjarige zoontje van eiseres, zo opende een recent vonnis van de rechtbank Overijssel. Dat mocht niet van de ex-partner. Want voor het plaatsen van foto’s van minderjarigen die de leeftijd van zestien jaren nog niet hebben bereikt, is toestemming van de wettelijk vertegenwoordiger vereist. Althans, ongeveer. En over die ongeveer wilde ik het even hebben.
Heel kort: de vrouw in de relatie had met een andere man een kind gekregen, waar de gedaagde (ik denk ook een man) later ouderlijk gezag over kreeg. Dit gezag bleef gezamenlijk toen de relatie uitging. En op enig moment daarna plaatste de gedaagde foto’s van het kind op Facebook. De eiseres was het daarmee oneens en stapte naar de rechter.
De rechter is er werkelijk in één alinea mee klaar: er is toestemming nodig van de ouders voor publicatie van foto’s van kinderen, die toestemming moet van beide ouders komen en die is er niet, dus die foto’s moeten weg. Dwangsom 50 euro per dag, maximum 2.500 euro, boem u kunt gaan.
Inhoudelijk denk ik weinig mis mee, het is al vaker bepaald dat foto’s van minderjarigen niet tegen de wil van (een van) de ouder(s) door de andere ouder mogen worden gepubliceerd. Maar ik zie hier een veel voorkomend misverstand, namelijk dat de AVG (en UAVG) zeggen dat je áltijd toestemming van de ouders nodig hebt voor publicatie. Dat is namelijk niet waar.
Het misverstand komt door artikel 8 lid 1 AVG, dat begint met
Wanneer artikel 6, lid 1, punt a), van toepassing is in verband met een rechtstreeks aanbod van diensten van de informatiemaatschappij aan een kind, is de verwerking van persoonsgegevens van een kind rechtmatig wanneer het kind ten minste 16 jaar is. Wanneer het kind jonger is dan 16 jaar is zulke verwerking slechts rechtmatig indien en voor zover de toestemming of machtiging tot toestemming in dit verband wordt verleend door de persoon die de ouderlijke verantwoordelijkheid voor het kind draagt.En daarbij is dan artikel 6 lid 1 sub a AVG de grondslag toestemming. Snel lezend staat hier inderdaad dat toestemming bij internetdiensten door minderjarigen niet kan, dat moeten de ouders of verzorgers geven. Maar lees het nog eens: er staat niet dat verwerken alleen mag met zulke toestemming, er staat dat als je met toestemming werkt, die toestemming moet worden verleend door de ouders.
Niets houdt je dus tegen om te verwerken met een andere grondslag, zoals uitvoering overeenkomst of een eigen gerechtvaardigd belang. Een kind van dertien dat zijn naam invoert in een chatdienst, hoeft geen ouderlijke toestemming. Die naam (een persoonsgegeven) is nodig voor de dienst, je moet aangesproken kunnen worden door medechatters en daar is je naam het logische element voor.
In dit geval had de mede-ouder het wellicht kunnen gooien op dat gerechtvaardigd belang, kort door de bocht zijn uitingsvrijheid. Of dat was gelukt, weet ik niet – je moet als publicerende ouder rekening houden met de privacy van je kind, en hoe je dat doet bij Facebookpublicaties is mij nog niet duidelijk. Maar het is dus zeker geen geval “geen toestemming = mag niet”.
Arnoud
Arnoud, ik zie alleen niet zo snel een gerechtvaardigd belang. Zeker wanneer het kind niet een feitelijk kind is, maar er alleen sprake is van ouderlijk gezag. Want in principe zou de natuurlijke vader, die geen ouderlijk gezag heeft zich ook op aanmerkelijk belang kunnen beroepen. Bij plaatsing op Facebook is het zelfs wenselijk om kinderen alleen vanaf de rug te laten zien. Dan is de privacy redelijk beschermd (moeilijker herkenbaar) en kun je toch een gezamenlijke activiteit tonen. Deelname aan een activiteit tonen is vaak mogelijk met bescherming van de privacy te tonen.
“Want in principe zou de natuurlijke vader, die geen ouderlijk gezag heeft zich ook op aanmerkelijk belang kunnen beroepen.”
Ook als die vader overleden is?
Niet vervelend bedoeld, maar er heerst helaas in de samenleving nogal een trend dat als je niet meer met de biologische vader samen bent, dat dat komt door ruzie o.i.d. Maar het kan wel degelijk voorkomen dat de biologische vader komt te overlijden terwijl de kinderen nog minderjarig zijn.
Als iemand overleden is, heeft hij juridisch geen belang meer op welke wijze dan ook. Maar belangrijker: waarom zou een overledene nog iets publiceren op Facebook? Of bedoel je, wat als de vader niet toestemming weigert vanwege ruzie maar vanwege zijn overlijden? In dat laatste geval is het namelijk simpel: als een ouder overlijdt, gaat zeg maar diens portie van het ouderlijk gezag naar de andere wettelijk vertegenwoordiger (meestal dan de moeder).
Ik bedoelde dat laatste. Er wordt over het algemeen nogal erg makkelijk vanuit gegaan dat een biologische vader niet meer in beeld is vanwege ruzie o.i.d., maar er kan ook iets anders aan de hand zijn, bijv. een overlijden. Er zijn genoeg minderjarige kinderen die hun vader al verloren zijn, dus het is zeker geen uitzondering.
Ik probeerde alleen aan te geven dat er dus ook gevallen kunnen zijn waarin de vader geen toestemming kán geven, bijv. door overlijden (maar er zijn ook andere scenario’s mogelijk).
In het licht van het kinderrechtenverdrag en het beginsel dat belangen van het kind voorop dienen te worden gesteld bij alle activiteiten die een impact hebben op kinderen (art 3 lid 1), lijkt het me niet aannemelijk dat de uitingsvrijheid van de ouder bij het delen van een foto op social media opweegt tegen de bescherming van de privacy van een kind in een belangenafweging in het kader van 6f.
Eens, het is onwaarschijnlijk. Maar ik wil het niet categorisch uitsluiten. Daarbij is de kern van mijn betoog dat toestemming dus niet de enige relevante grondslag onder de AVG is, en dat je in theorie zonder toestemming (mede-)ouder een Facebookpublicatie kunt doen. Misschien als het kind in het nieuws komt, een kindacteur met een fanpagina? De nieuwe Greta Thunberg?
Welke noodzaak is er om deze foto’s te plaatsen? Ik zie daar een nog veel groter struikelblok.
Een grondrecht uitoefenen ís een noodzaak. Vrijheid van meningsuiting van de vader. Vervolgens kom je in een belangenafweging terecht die op basis van gelijkwaardigheid tussen grondrechten gedaan moet worden.
Ik lees in de uitspraak: “in de AVG is bepaald dat voor het plaatsen van foto’s van minderjarigen, die de leeftijd van zestien jaren nog niet hebben bereikt, toestemming van hun wettelijke vertegenwoordiger is vereist.” Maar maar maar … dit leest dus echt letterlijk als ‘altijd en overal’. Dus ook als een krant een foto plaatst waar minderjarigen op staan of een organisatie een overzichtsfoto van een evenement plaatst.
In die gevallen is toestemming vaak niet de grondslag, lijkt me zo.
Artikel 8 lid 1 AVG is helemaal niet van toepassing op degene die foto’s plaatst! Dit artikel benoemt voorwaarden die gelden voor de toestemming van kinderen “met betrekking tot diensten van de informatiemaatschappij” en ziet dus op toestemming die die “informatiemaatschappij” nodig heeft bij het in dat artikel genoemde “rechtstreeks aanbod van diensten (van de informatiemaatschappij) aan een kind”. Dus Feestboek of welk platform dan ook iets van dat kind gedaan wil krijgen. Voor degene die de foto’s plaatst gelden de gewone AVG principes: is de AVG überhaupt van toepassing of geldt een uitzondering omdat het een zuiver persoonlijke/huishoudelijke activiteit betreft. Als de AVG van toepassing is: welke uit de in artikel 6 genoemde rechtsgronden is van toepassing. En dat kan inderdaad ook gerechtvaardigd belang zijn.
Nee, dit gaat over toestemming vóór dergelijke diensten. Maar niet alleen richting de aanbieders, er staat niet “wanneer de verwerkingsverantwoordelijke een dienst van de informatiemaatschappij” levert. En iets publiceren op Facebook is geen huishoudelijke verwerking, omdat je dan buiten de eigen privesfeer treedt.
leg nog eens uit waarom Micha Groeneveld niet gelijk heeft dat artikel 8 lid 1 AVG niet van toepassing is omdat het voorwaarden benoemt die gelden voor de toestemming van kinderen “met betrekking tot diensten van de informatiemaatschappij” en ziet dus op toestemming die die “informatiemaatschappij” nodig heeft bij het in dat artikel genoemde “rechtstreeks aanbod van diensten (van de informatiemaatschappij) aan een kind”. Dus Feestboek of welk platform dan ook iets van dat kind gedaan wil krijgen. Ik heb het ook zo opgevat.
Ah, je bedoelt het stukje “van het kind”. Ik viel over “met betrekking tot diensten van de informatiemaatschappij”, en Facebook is natuurlijk zo’n dienst (definitie: artikel 3:15d lid 3 BW). Ik dacht dat het argument was, de toestemming wordt aan de vader gegeven (geweigerd) en niet aan Facebook en de vader verleent geen dergelijke dienst. Maar je hebt gelijk, de dienst wordt niet rechtstreeks aan het kind verleend en dus is artikel 8 lid 1 niet van toepassing.
Wél relevant is dan artikel 5 Uitvoeringswet AVG: “Indien artikel 8 van de verordening niet van toepassing is, is in de plaats van de toestemming van de betrokkene die van zijn wettelijk vertegenwoordiger vereist indien de betrokkene de leeftijd van zestien jaren nog niet heeft bereikt.” Want dat is het struikelblok voor de vader; als toestemming nodig is dan van beide ouders en die is er niet. De fout uit het vonnis is dus dat toestemming überhaupt niet nodig is, de vader publiceert op grond van een eigen gerechtvaardigd belang (artikel 6 lid 1 sub f AVG). Vermoedelijk krijgt hij de belangenafweging niet rond, een bezwaar van het kind onder artikel 21 lid 1 AVG is zeer kansrijk máár dat zijn inhoudelijke discussies. Die zijn niet gevoerd.
De vader had dus moeten zeggen “ik heb helemaal geen toestemming van jou nodig en Facebook ook niet. Ik mag dit gewoon op grond van mijn vrijheid van meningsuiting.” En dan eens zien hoe de discussie verloopt.
Denk dat de kern van de zaak dieper ligt. op het moment dat je op zaken als Facebook of Instagram of welk ander medium je op iets publiceert je tegen het probleem aanloopt dat de inhoud, foto, documenten geplaats worden op ene medium waar je geen eigenaar van bent. en daarmee geen controle meer hebt over de inhoud, foto, documenten. Wat nu leuk lijkt kan in de (nabije) toekomst niet wenselijk zijn geweest. en nergens is op internet of andere digitale medial een knop van ‘delete all and forever’
Met dit in het achterhoofd is het derhalve dan ook het geheel onwenselijk dat totdat de betrokken legale volwassenleeftijd bereikt heeft foto’s, documenten en dergelijke op deze wijze op enige media gepubliceerd wordt waarbij je de controle verliest.
En dan nog denk ik dat het onwenselijk is dat je controle verliest zodra je op internet iets publiceert. Geen wet voor zo ver mij bekend die dat tegen gaat of tegen kan gaan. Want met een klik kun je je toekomst on herstelbaar beschadigen.
(recht van vergeten zoals onder andere Google dat heeft werkt niet)