Websites verantwoordelijk voor reacties anonieme bezoekers

Als bezoekers anoniem op een website bedreigingen achterlaten, kan de eigenaar van die website verantwoordelijk worden gehouden voor het verspreiden van die bedreigingen. Dat meldde Nu.nl gisteren in buitengewoon stellige termen: het Europese Hof voor de Rechten van de Mens heeft definitief een einde gemaakt aan een rechtszaak die al negen jaar lang voortsleept, en mogelijk grote gevolgen heeft voor vrijheid van meningsuiting op het internet. En dat allemaal vanwege gescheld op een Estse nieuwssite – Delfi – waar mensen erg boos waren over een brug.

U denkt nu wellicht net als ik: Delfi, die zaak hádden we toch al gehad? Inderdaad had het Europese Hof voor de Rechten van de Mens dit al bepaald, maar nu heeft de Grote Kamer van dat Hof er nog eens naar gekeken en vandaar het ‘definitieve’ karakter van de uitspraak.

Op de nieuwssite kon iedereen reageren op nieuwsberichten, ook anoniem. Een bericht over een bedrijf dat een ijsweg zou gaan aanleggen, gaf grote boosheid: mensen moesten flink gaan omrijden als het bedrijf zijn zin zou krijgen, want de korte autoroute over het ijs werd opgeheven en je moest naar een ver weg gelegen brug of de dure veerpont van dat bedrijf nemen. Een aantal comments ging juridisch echt te ver, en het bedrijf stelde de site dan ook aansprakelijk voor de schade als gevolg van deze bedreigende teksten.

Uiteraard stelde de site niet aansprakelijk te zijn (hoewel ze wel de comments weghaalden, notice/takedown inderdaad), maar daar nam het bedrijf geen genoegen mee. De eis tot schadevergoeding werd toegewezen, waarop de site stelde dat de vrijheid van meningsuiting werd aangetast – als je als site aansprakelijk bent voor comments, dan kun je de comment-tent wel sluiten en dat zal flink wat minder uitingen opleveren.

Het Hof oordeelde in eerste instantie dat een site die anonieme commentaren toelaat, aansprakelijk is voor smadelijke of anderszins strafbare uitingen. Je hebt anders geen enkele optie je schade te verhalen, en dat is niet eerlijk naar de slachtoffers van die uitingen. En die uitspraak wordt nu bevestigd. Een professionele nieuwssite moet gewoon rekening houden met extreme uitingen en deze proactief monitoren.

Maar hoe zit het dan met de wettelijke bescherming voor tussenpersonen? Daar kan het EHRM formeel niets over zeggen, omdat dat een regel uit het EU-recht betreft en geen grondrecht of mensenrecht. Men volstaat dan ook met te zeggen dat een nationale rechter moet bepalen of je een tussenpersoon bent in de zin van de wet, en dat de conclusie van de Estse rechter (nee, want je bemoeit je door achteraf te modereren en een tussenpersoon moet neutraal blijven) dan ook definitief is.

Wel lijkt het Hof de lat redelijk hoog te leggen. Het ging in deze zaak niet om theoretisch mogelijk strafbare zaken, maar evidente dat-kan-écht-niet doodsbedreigingen en uitspraken die “tegen de menselijke waardigheid” ingaan. Dat lijkt dan aan te sluiten bij de regel die we al kennen bij de Europese notice/takedowns: alleen bij evident onrechtmatige zaken moet je ingrijpen als hoster of beheerder – en nee, niet alleen bij klachten, ook als je er zelf achter komt. Als je het zo bekijkt, dan zegt het Hof dus, je moet je comments gewoon lézen en als je dat-kan-écht-niet zaken ziet, dan moet je ingrijpen. Lees je niet, dan is dat jouw probleem. En Delfi deed weinig, te weinig, om in te grijpen bij dergelijke reacties.

Ik snap de overwegingen achter de uitspraak, maar zie ook wel meteen de tegenreactie: nu kun je dus je panelen wel sluiten als site. Dat klopt niet helemaal: de uitspraak is gedaan vanuit de context van een grote commerciële nieuwssite waar men zelf redactionele content plaatst en dan zegt “roept u maar”. Niet iedere site waar gereageerd kan worden:

Accordingly, the case does not concern other fora on the Internet where third-party comments can be disseminated, for example an Internet discussion forum or a bulletin board where users can freely set out their ideas on any topics without the discussion being channelled by any input from the forum’s manager; or a social media platform where the platform provider does not offer any content and where the content provider may be a private person running the website or a blog as a hobby.

GeenStijl is dus wél aansprakelijk voor z’n reaguurders, maar het Nationaal Computer Forum (ik noem maar een dwarsstraat) is dat niet. Hoe het zit bij de forums van bijvoorbeeld Fok, is een leuke. Ik denk dat die ook geen last van het vonnis moeten hebben, omdat die forums voldoen aan de “without being channelled” eis. Maar de reacties op frontpage-artikelen zijn natuurlijk dan wél de verantwoordelijkheid van de exploitant.

Ik ben heel erg benieuwd of dit werkelijk iets aan de praktijk gaat veranderen. Ik lees al veel mensen die roepen “we moeten stoppen met reacties toelaten”, maar dat is echt overdreven. Hooguit kun je overwegen om anonieme reacties te gaan weren. Maar het is echt geen gegeven dat je nu voor iedere comment aansprakelijk bent als een bijdehante advocaat er met een gezochte redenering tot een mogelijk strafbaar grensgeval van kan maken. Je bent aansprakelijk als grote commerciële partij wanneer je keihard strafbare uitingen er doorheen laat én achterover zit als mensen klagen. En die aansprakelijkheid-situatie kan ik ergens wel billijken.

Arnoud

Europees Hof stelt website verantwoordelijk voor reacties

reageer-knop.pngHet Europese Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) heeft geoordeeld dat een website verantwoordelijk gehouden kan worden voor de reacties die op de website geplaatst worden, meldde Nu.nl vrijdag. In de Delfi-zaak ( 64569/09) bepaalde deze hoogste rechtbank voor de Europese mensenrechten (niet te verwarren met het Europese Hof van Justitie) dat wie zijn site open zet voor anonieme reaguurders, extra zijn best moet doen om te voorkomen dat er rare dingen tussendoor glippen. Wie dat niet genoeg doet, is aansprakelijk.

De zaak draaide om Delfi, een grote nieuwssite uit Estland met meer dan 330 nieuwsberichten per dag. Iedereen mag reageren, zonder voorafgaande moderatie en zonder identiteitscontrole van de reagerenden. En zoals iedereen met een blog of forum weet, dan ga je anoniempjes krijgen met rare opmerkingen. Natuurlijk had men huisregels: geen bedreigingen of beledigingen, op straffe van weghalen of verbanning van de auteur. Men werkte met een klachtsysteem (“notice/takedown”) waar normaal snel op werd gereageerd.

In een artikel over een bedrijf dat een ijsweg zou gaan aanleggen, kwamen twintig nogal onfrisse comments voorbij, ik citeer er even twee:

fucking bastard, that [L.]… could have gone home with my baby soon… anyways his company cannot guarantee a normal ferry service and the prices are such that… real creep… a question arises whose pockets and mouths he has filled up with money so that he’s acting like a pig from year to year<br/> …<br/> can’t make bread from shit; and paper and internet stand everything; and just for own fun (really the state and [L.] do not care about the people’s opinion)… just for fun, with no greed for money – I pee into the [L.’s] ear and then I also shit onto his head. :)”

Na klacht werden deze meteen verwijderd, maar het bedrijf eiste een schadevergoeding en kreeg die ook – 320 euro. De nieuwssite stapte naar het Mensenrechtenhof omdat ze zich gedwongen voelde haar systeem aan te passen (premoderatie) en dat zou een inbreuk op haar vrijheid van meningsuiting/doorgifte van informatie zijn. Wat het theoretisch gezien ook is.

Het Hof begint met vast te stellen dat deze inbreuk (inperking eigenlijk, neutraal gezegd) op zich op een wettelijke basis rust – smaad en belediging – en op legitieme wijze, voor een legitiem doel werd toegepast. Dat zijn basisvoorwaarden om die vrijheid te mogen beperken.

Vervolgens komt de echte hamvraag: móest dat nou echt zo? In mooi juridisch, is deze inperking noodzakelijk in een democratische samenleving en had vanuit oogpunt van subsidiariteit er geen minder hard middel ingezet kunnen worden?

Ja dat moest nou echt zo, zegt het Hof. De reaguurders waren anoniem, dus er viel niemand anders aan te klagen. En gezien de aard van het artikel (een actueel politiek onderwerp) was er wel een en ander te verwachten aan verbale oprispingen. Daar moet je dan bovenop zitten als nieuwsbedrijf. Achterover zitten en wijzen naar je “ik heb een klacht”-knop is dan onder de maat.

Nu hebben we in Europa een regeling die zegt dat tussenpersonen (zoals hosters en forumbeheerders) niet aansprakelijk zijn mits ze maar adequaat reageren op klachten (‘notice/takedown’). Het Mensenrechtenhof gaat daar niet expliciet op in. Tussen de regels door dénk ik dat ze het hierin menen te vangen:

The Court further notes that the applicant company – and not a person whose reputation could be at stake – was in a position to know about an article to be published, to predict the nature of the possible comments prompted by it and, above all, to take technical or manual measures to prevent defamatory statements from being made public. … Thus, the Court considers that the applicant company exercised a substantial degree of control over the comments published on its portal even if it did not make as much use as it could have done of the full extent of the control at its disposal.

Die term “degree of control” echo’t wat er in de Europese regels staat – je bent alleen beschermd als je niet controleert, selecteert of filtert. En een forum doet dat juist wél. Dus kennelijk vindt het Hof dat een forum zich niet kan beroepen op die beschermingsregels.

Ik pleit al een tijd voor een apart regime voor forumbeheerders in de wet. Je kunt niet van beheerders verlangen dat ze puur passieve platforms worden waar mensen zonder controle mogen reaguren, één 4chan is meer dan genoeg. Maar wie proactief gaat modereren, wordt nu juist aansprakelijk voor wat hij laat staan. Ik zeg dan ook, partijen die kunnen laten zien voldoende actief te modereren, moeten in principe niet aansprakelijk zijn voor wat zij alsnog doorlaten. Dit vertaalt zich juridisch gezien naar een inspanningsplicht: wie kan modereren, moet dat ook gaan doen en is gevrijwaard van claims als het adequaat gebeurde.

Delfi had dan nog steeds verloren trouwens. Het Hof zegt -terecht- dat als je een controversieel onderwerp online zet, je moet verwachten dat daar stevige reacties op komen. Daar moeten je moderatoren dus bovenop zitten en extra goed opletten. En dat had men niet gedaan. Dus ja, ik ben het wel eens met het resultaat. Maar dan wel graag nu die nieuwe wet die zegt dat wie wél adequaat modereert, niet aangesproken mag worden.

Arnoud