Internetrecht door Arnoud Engelfriet

WikiImages / Pixabay

In hoeverre handel je onrechtmatig door een forum te faciliteren waarin iemands goede naam zou worden aangetast, die vraag kreeg de rechtbank Overijssel onlangs. Het is een onderwerp dat bij mij vaak langskomt, hoewel het zelden tot een rechtszaak leidt: op een forum – in dit geval over mountainbiking – worden twijfelachtige dingen gezegd over een bedrijf, dat bedrijf laat een advocaat dreigen, en wat moet je dan als beheerder? De beheerder van dit forum wilde duidelijkheid en liet het op een rechtszaak aankomen. Waarbij hij wat mij betreft netjes won: weliswaar waren sommige berichten onrechtmatig, maar meer dan die weg moeten halen gebeurt er niet.

Op de website Mountainbike.nl houdt de gedaagde een forum actief dat “een levendig en onafhankelijk mountainbike-platform” moet bieden. Weliswaar wordt dit door een bedrijf gerund, maar de activiteit zelf wordt gepositioneerd als onafhankelijk en met eigen sponsoring om de boel in de lucht te kunnen houden. Ik zeg dit omdat het nogal uitmaakt of je een groot professioneel forum bent dan wel een hobby of een bij-activiteit van een ander bedrijf.

In januari 2021 werd een topic geopend over H&B Exclusive, een (web)winkel in tweedehands mountainbikes. Op zich niet raar, bespreken van ervaringen met leveranciers is natuurlijk normaal in zo’n community, maar voor (zo te lezen kleine) bedrijven is dit wel altijd een spannende: een negatieve sfeer kan véél invloed hebben op je bedrijfsvoering, ook al is het onzin. Zeker bij grote communities komen dat soort berichten vaak weer langs, en ze beïnvloeden hoe anderen tegen je aan kijken.

Niet zo gek dus dat toen H&B negatieve berichten zag (volgens hen: zij werden zwart gemaakt en ten onrechte beticht van het niet naleven van garantieverplichtingen en het niet uitvoeren van technisch onderhoud), ze meteen in de juridische pen klom en eiste dat berichten werden weggehaald. In eerste instantie haalde het forumbeheer wel enkele berichten weg, maar liet ze het topic als geheel wel staan. Dat vond H&B niet genoeg, vandaar dat men bij de rechter uitkwam. De eis was fors: alle berichten over haar bedrijf offline, het liefst eigenlijk de gehele website(!), domeinnaam door SIDN laten afkoppelen(!?), rectificatie en 15.300 euro schadevergoeding. Eh ja, zou ik ook van schrikken.

De rechter kijkt koeltjes naar de gewraakte berichten, uiteindelijk bleek het concreet om tien mogelijk onrechtmatige uitlatingen te gaan. (Ze staan onderaan in het vonnis.) De eerste vier berichten zijn rechtmatig, want onderbouwd en gebaseerd op eigen ervaringen. Het vijfde bericht wordt wél onrechtmatig verklaard, omdat daar “ene gijsje” zegt dat je beter een winkel mét garantie kunt vinden. Dit terwijl H&B wel degelijk garantie geeft. Dat is dan te kort door de bocht (haha, want mountainbike) en moet dus worden verwijderd. Berichten zes en zeven mogen ook blijven staan. Bericht acht dan weer niet: dit verwijt H&B dat zij liegen over de status van onderdelen (een cassette ‘verre van nieuw’) en ‘[H&B] je op voorhand al willen oplichten’. Na bericht negen goed te keuren, valt ook bericht tien: de niet-onderbouwde opmerking dat H&B niets van zich laat horen als er iets mis blijkt te zijn met een fiets. Terecht merkt de rechter op dat een algemeen verbod op verwijdering van álle berichten over een bedrijf niet kan, omdat je per bericht moet oordelen of het rechtmatig is of niet.

Had het beheer meer moeten doen? Er was een geschiedenis: al in 2020 waren berichten over H&B weggehaald na klachten van het bedrijf, daarna weer nieuwe berichten – dit alles hield “een sfeer in stand die H&B in een kwaad daglicht heeft gesteld”, aldus het bedrijf. Ook hier weer: rustig kijken naar wat er nu concreet ligt.

Aan de orde is daarom alleen nog de vraag of eGate onrechtmatig handelde door de hiervoor onrechtmatig geachte berichten (nummers 5, 8 en 10) niet te verwijderen. In dat kader is van belang dat deze berichten ná 21 juli 2021 zijn geplaatst en dat H&B niet eerder dan bij dagvaarding de verwijdering van deze berichten heeft gevraagd van eGate. Van belang is derhalve of eGate een actieve verwijderingsplicht heeft. De kantonrechter volgt het standpunt van H&B dat daar sprake van zou zijn, niet.

Daartoe is van belang dat sprake is van een forum op een algemeen toegankelijke website, waarop in beginsel een ieder die een profiel aanmaakt direct berichten kan plaatsen; dat sprake is van een hobbymatige handelswijze, waarbij eGate geen personeel in dienst heeft om berichten te controleren; en dat eGate snel en adequaat reageert op verzoeken tot verwijdering van geplaatste berichten. De omstandigheden dat er eerder onrechtmatige berichten zijn geplaatst en verwijderd – zoals H&B aanvoert – maken naar het oordeel van de kantonrechter niet dat eGate ten aanzien van H&B wel een actieve rol op zich had moeten nemen om berichten zelfstandig te censureren, mede omdat een groot deel van de door H&B gewraakte berichten niet onrechtmatig zijn gebleken.

Arnoud

Bij Tweakers las ik:

Al acht jaar zit ik op een grote commerciële website waar je ook kan reageren, hier ben ik actief en heb ik heel veel berichten gepost en mensen geholpen. Ook heel veel waarde toegevoegd. Nu willen de administrators mijn gebruikersnaam hebben en dreigen met dat als ik dit niet verander, zij dit binnenkort doen. Ik baal hier van, ik vermoed dat de site admin mijn naam wil hebben. Kan dit zomaar?

Maar laten we eens doen alsof je voor financiële bagatels wel naar de internetvrederechter zou kunnen stappen. Want dan wordt het interessant, het is namelijk net iets te makkelijk om te zeggen, hun forum hun regels of “als het in de voorwaarden staat dan mag het”.

De kern is natuurlijk mijn mantra dat online dingen dienstverlening zijn en geen producten. Je account is dus niets, zelfs niet een papieren bioscoopkaartje waarvan je nog kunt zeggen dat het zowel bewijs van toegang tot de dienst (voorstelling) is als een stukje papier dat je eigendom is geworden. Je account is een serie tekens dat wordt gebruikt om toegang aan te vragen en gegevens over jouw gebruik van de dienst bijeen te houden.

De enige zijdelings relevante wet is de AVG: een accountnaam is een persoonsgegeven, omdat deze gekoppeld is aan gegevens over de accounthouder. Of sterker nog: omdat dit een náám is van die betrokkene, en dus een direct identificerend gegeven is. (Het is een misverstand dat de AVG pas geldt als je gegevens kunt herleiden tot een paspoortnaam.) Alleen staat er in de AVG niets over het niet mogen wissen van persoonsgegevens omdat de betrokkene eraan gehecht is. Wissen moet als de gegevens verouderd zijn, wissen mag niet als je belangen nodeloos schaadt, maar geen van die situaties gaat hier op.

Blijven dan alleen de huisregels over? Nee. De wet bevat namelijk een algemene regeling over hoe een contract of overeenkomst. Art. 6:248 BW, lid 1:

Een overeenkomst heeft niet alleen de door partijen overeengekomen rechtsgevolgen, maar ook die welke, naar de aard van de overeenkomst, uit de wet, de gewoonte of de eisen van redelijkheid en billijkheid voortvloeien.

Een tussen partijen als gevolg van de overeenkomst geldende regel is niet van toepassing, voor zover dit in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn.

Speciaal bij websitevoorwaarden waarbij gewone mensen (“consumenten”) de klant zijn, geldt nog een extra regel (art. 6:233 sub a BW):

Een beding in algemene voorwaarden is vernietigbaar … a.indien het, gelet op de aard en de overige inhoud van de overeenkomst, de wijze waarop de voorwaarden zijn tot stand gekomen, de wederzijds kenbare belangen van partijen en de overige omstandigheden van het geval, onredelijk bezwarend is voor de wederpartij

Het Europese Hof van Justitie heeft in 2013 een arrest gewezen (Aziz) waar een heel mooi criterium in staat of een beding “onredelijk bezwarend” is (in EU-termen “een oneerlijk beding”):

de nationale rechter [dient] na te gaan of de verkoper redelijkerwijs ervan kon uitgaan dat de consument een dergelijk beding zou aanvaarden indien daarover op eerlijke en billijke wijze afzonderlijk was onderhandeld.

Complicatie is natuurlijk dat een beheerder wel vrij snel in zijn recht staat als deze je account wist inclusief alle bijdragen. Zeker bij een bedrijfsovername is dat geen onlogische stap. Dus dan wordt je account niet overgenomen maar wel weggegooid, een tikje zuur.

Blijft natuurlijk de vraag, waaróm wil het beheer dat? Uit de draad wordt het mij niet duidelijk. De suggestie komt langs dat de naam erg lijkt op die van het forum: “Ik heb Smurf en zij hebben Smurf!, daar komt het op neer.” Ik kan me iets voorstellen bij een beheerder die denkt, waarom heeft deze meneer een naam die 83,3% gelijk is met onze merknaam. Maar als je dat acht jaar laat gaan, dan vind ik dat niet heel sterk meer (en als je het juridisch speelt dan is je merkenclaim ondertussen wel verjaard, art. 3:310 lid 1 BW).

Een andere mogelijkheid kan zijn dat het met de fusie te maken heeft: men wil forums samenvoegen en ontdekt dan meerdere gebruikers met dezelfde naam. Daar smurf, pardon moet je iets mee, maar dan is “Smurf_Oudforum” ook een prima optie lijkt me.

Mogelijk bedoelt het beheer iets anders: men wil niet zozeer de usernaam als wel alle posts die aan die naam hangen. Bij een verkoop is het hebben van alle rechten op alle berichten immers van groot belang. Maar dan had ik verwacht dat dit met een algemeen bericht was medegedeeld, en niet gericht op één specifieke poster. Dus voor mij blijft het een raadsel.

Arnoud

Een lezer vroeg me:

Wij hebben ruzie met een forumgebruiker die boos is vertrokken en nu eist dat zijn posts worden weggehaald. Hij stelt dat dat moet op grond van zijn auteursrecht. De licentie is beëindigd met zijn vertrek en dus schenden we zijn rechten door de posts te laten staan. We hebben inderdaad niets over licenties in onze forumregels maar werkt dat dan echt zo?

De meeste mensen die hun posts verwijderd willen na vertrek (of na een ban, dat ook) doen dat op grond van de AVG, of vroeger dan de Wbp. Het argument is dan dat die posts persoonsgegevens zijn. Maar zowel de Wbp als de AVG bieden geen grondslag voor het laten verwijderen van je eigen posts. Hooguit kun je verlangen dat je naam wordt verwijderd. Maar in de kern is hier het belang van de informatievrijheid hoger dan het privacybelang op grond waarvan je verwijdering zou willen.

Dan heb je dus slimmeriken die redeneren, mijn post is een creatief werk (“een eigen intellectuele schepping” of voor ouderwetse juristen “oorspronkelijk en draagt het stempel van de maker” maar dat mag je niet meer zeggen van Europa) en dus heb ik het auteursrecht. Auteursrecht kun je alleen bij akte overdragen – dus met handtekening – dus dat forum heeft nooit de auteursrechten verkregen. En als ik wegga, eindigt de licentie oftewel het gebruiksrecht en dan moeten ze stoppen.

Nou ja, ja en nee. Het klopt dat je auteursrecht hebt op je forumbijdragen, als ze het niveau van een trivialiteit overstijgen. Ook klopt het dat een forum de rechten niet kan opeisen, ongeacht hoe veel woorden in de AV of TOS ze daar aan besteden. Zonder handtekening blijven je auteursrechten bij jou. (Dit geldt ook bij Facebook, Instagram en al die andere clubs waarvan wordt beweerd dat je je rechten kwijt bent als je er post.)

Alleen die licentie, hoezo is die ineens opgezegd? Toen je het bericht plaatste, wat is er tóen gezegd over de duur van de licentie? In dit geval dus niets, want in de voorwaarden stond niets over auteursrecht. Maar de wet zegt niet dat licenties dan eindigen omdat jouw account opgeheven wordt. Je hebt een overeenkomst, en naast wat er staat, geldt ook wat volgt uit de redelijkheid, de gewoonte en de wet.

Er is nul jurisprudentie hierover maar ik ben er stellig van overtuigd dat het onredelijk is om aan te nemen dat die licentie per direct vervalt als je weggaat. Of als je verbannen wordt, wat dat betreft. Je post niet in een vacuüm maar doet mee aan discussies. Die moeten ook later nog leesbaar zijn, dus de enige redelijke interpretatie is dat je post er permanent moet gaan staan.

Je kunt ook zeggen: altijd en overal (oké, 90+% van de gevallen) blijven posts staan na verdwijnen van de accounthouder, dus het is gewoon de gewoonte op internet dat die dingen blijven staan.

Dan kun je nog zeggen, bij een vrijwillig vertrek oké maar wat als je verbannen wordt? Dan wil je niets meer met dat forum te maken hebben (en/of zij niet meer met jou), en die bijzondere omstandigheid zou een tussentijdse opzegging mogelijk maken. Dat zie ik niet. Het punt hierboven – men moet later de discussie kunnen blijven volgen – staat los van waarom je weggaat en welke relatie je tot het forum hebt na het vertrek. Je deed mee, dat is een historisch feit.

Heel misschien als er zeer bijzondere persoonsgebonden redenen zijn. Maar dat zou voor mij op het niveau zijn van “ik leed aan een psychische stoornis toen ik die posts deed” of wellicht “ik was minderjarig en dom toen ik dat schreef”, echt zeer de uitzondering. Dan zou ik weghalen wel zien.

Arnoud

Een lezer vroeg me: Is het wettelijk toegelaten om enkele pagina’s uit een boek te scannen en deze scans vervolgens met vermelding van bron en auteur te delen via digitale fora binnen een discussie of dient men dit over te typen en de auteursrechten vervolgens te melden? In het laatste geval, waar voldoet men dan… Lees verder

Een lezer vroeg me: Er is nogal wat onduidelijkheid over de toepassing van de AVG op fora op het internet, die worden gerund door privépersonen. Is de AVG inderdaad beperkt tot bedrijven en organisaties of geldt deze ook als men een forum runt, zonder een organisatie (vereniging etc) te zijn? De AVG geldt ook voor… Lees verder

Een lezer vroeg me: Ik beheer een relatief groot discussieforum. Moet ik straks onder de AVG van iedereen die dat vraagt zijn berichten weghalen onder het vergeetrecht? Dan houd ik straks geen historie meer over! Het klopt dat je als aanbieder van internetdiensten al snel te maken krijgt met de AVG. Heel vaak werk je… Lees verder

Naar aanleiding van mijn blog van vorige week over accounts versus bewaarplicht kreeg ik via Twitter de reactie: Leerzaam! En in de comments ook: recht van betrokkene geldt ook voor een troll. Gegevens laten verwijderen na block, herinschrijven en overnieuw beginnen…. Nooit aan gedacht. Natuurlijk zullen er na 25 mei de nodige trollen zijn die… Lees verder

Deze week twintig jaar geleden, op 26 juni 1997, verklaarde de Amerikaanse Hoge Raad het internet fundamenteel anders dan radio en televisie. Op die dag deed zij uitspraak in een zaak rond de Communications Decency Act, die internet moest reguleren. De Act verklaarde het illegaal om inhoud te versturen wanneer deze indecent zou zijn en… Lees verder

Een lezer vroeg me: Heb jij een standaardtekst voor me waarmee ik mijn aansprakelijkheid voor mijn gebruikers even netjes disclaim? Ik run een groot forum en heb geen zin in claims van fotografen en andere grapjassen. Die wil ik bij mijn gebruikers neer kunnen leggen. Er is geen toverformule waarmee je aansprakelijkheid voor handelen van… Lees verder

Een lezer vroeg me: Recent kregen wij een claim van een fotograaf vanwege een foto geplaatst door een lid van ons forum. In onze forumvoorwaarden staat duidelijk dat de gebruiker zelf verantwoordelijk is, ook bij schade door dit soort claims. Gebruikers vrijwaren ons van elke vorm van aansprakelijkheid. Maar die fotograaf stelt dat hij daar… Lees verder