Een lezer vroeg me:
Vorig jaar ontstond enige opschudding toen bleek dat Brenno de Winter met een Lichtbildausweis overal binnenkwam. Nu wil ik er ook eentje bestellen, maar is het strafbaar om zo’n nepbewijs te gebruiken?
Er is geen wetsartikel dat in het algemeen het hebben of tonen van een stuk gelamineerd plastic met je foto erop verbiedt. Een Lichtbildausweis (de term betekent gewoon ‘foto-identiteitsbewijs’) is dus op zich legaal om te maken en te hebben, en te showen als je daar zin in hebt. Er moeten aanvullende omstandigheden zijn rond het gebruik die het strafbaar kunnen maken.
Het meest algemene wetsartikel dat in de buurt komt, is valsheid in geschrifte (art. 225 Sr):
een geschrift dat bestemd is om tot bewijs van enig feit te dienen, valselijk opmaakt of vervalst, met het oogmerk om het als echt en onvervalst te gebruiken of door anderen te doen gebruiken
Maar zolang alle gegevens echt zijn, zie ik niet hoe je dit wetsartikel kunt overtreden omdat het geschrift gelamineerd is en “Lichtbildausweis” vermeldt. Zou je er een functie of bevoegdheid op vermelden die je niet hebt (denk aan een nep-bankmedewerkerskaart) dan schend je wél dit artikel. Staat er iets vals op (bv. een nepadres) en gebruik je het om spullen te bestellen, dan is dat een vorm van oplichting wanneer je daarmee hoopt niet te hoeven betalen.
Als de kaart bestemd is voor het doen van betalen of toegang krijgen tot een dienst, dan valt dat onder “vervalsen van betaalkaarten” (art. art. 232 Sr). Denk aan een nep-toegangspas voor een pretpark of een zelfgemaakte kortingskaart waarmee je de cassière probeert te verleiden tot een prijsverlaging. Dit zou ook oplichting zijn trouwens.
Specifiek voor identiteitskaarten relevant is art. art. 231 Sr:
een reisdocument valselijk opmaakt of vervalst, of een zodanig stuk op grond van valse gegevens doet verstrekken
In beide situaties gaat het om “valselijk opmaken of vervalsen”, wat in principe betekent namaken of van valse gegevens voorzien. Een rijbewijs valselijk voorzien van een andere categorie rijvaardigheid is dus strafbaar onder deze twee artikelen. Ook een identiteitsbewijs valt overigens hieronder. Maar een zelfverzonnen categorie kaarten die je identiteit vermelden, valt niet onder een “reisdocument” want daarmee wordt verwezen naar officiële documenten.
Spannend wordt het wanneer het ausweis toch enigszins lijkt op een echt legitimatiebewijs, want daarvoor is artikel 440 Strafrecht bedacht:
Hij die drukwerken of andere voorwerpen in een vorm die ze op munt- of bankbiljetten, (..) of op reisdocumenten doet gelijken
Van gelijken is sprake als het moeilijk van een reisdocument van een bepaald land is te onderscheiden, zo blijkt uit de parlementaire geschiedenis. Hetzelfde geldt voor geld, overigens. Dit is dan ook de voornaamste reden waarom bij het afbeelden van bankbiljetten de kleur vaak wordt aangepast. Je zult dus een duidelijk afwijkend ontwerp moeten maken, en dan nog zou een creatieve officier van justitie kunnen betogen dat het woord “Ausweis” en het feit dat er een naam + foto op staat, hem al doet “gelijken” op een identiteitskaart. Maar daar zou ik tegenover stellen dat dan monopoliegeld óók strafbaar zou zijn.
Mogelijk krijg je ook een probleem als een agent je sommeert je te legitimeren onder de Wet op de identificatieplicht:
Een ieder die de leeftijd van veertien jaar heeft bereikt, is verplicht op de eerste vordering van een ambtenaar als bedoeld in artikel 8a van de Politiewet 1993, een identiteitsbewijs als bedoeld in artikel 1 ter inzage aan te bieden. Deze verplichting geldt ook indien de vordering wordt gedaan door een toezichthouder.
Het lichtbildausweis staat niet in dat artikel 1. Laat je dat ding zien, dan heb je niet voldaan aan een ambtelijk gegeven bevel, en dat is strafbaar. Het komt me wel érg flauw over als een agent in eerste instantie de kaart accepteert, en nadat hij is uitgelachen door z’n collega’s je alsnog gaat vervolgen onder dit artikel.
Bij private organisaties is er geen wettelijke plicht om je te identificeren, afgezien van de werkgever en enkele speciale gevallen. Wil men toch een legitimatie zien (wat ik laatst moest toen ik een aankoop retour wilde geven, eh wat) dan is het niet verboden om daar je lichtbildausweis te gebruiken. In het ergste geval levert dat contractuele wanprestatie op, namelijk wanneer in de algemene voorwaarden staat dat een wettelijk erkend legitimatiebewijs gebruikt moet worden.
Iets anders kan ik zo niet bedenken. Jullie wel? In welke situaties zou het vervelend/lastig/ongewenst zijn als mensen een nepkaartje laten zien waar wél gewoon hun eigen gegevens op staan, zonder valse pretenties over bevoegdheden of rechten?
Arnoud