De staat Californië heeft een wet aangenomen die antikritiekbedingen in algemene voorwaarden verbiedt, las ik in de Washington Post. Met zo’n voorwaarde proberen bedrijven te voorkomen dat men negatieve recensies krijgt, die de reputatie en inkomsten van bedrijven behoorlijk kunnen aantasten. Zou zoiets ook in Nederland nodig zijn?
De populariteit van recensiesites is zodanig groot dat je als bedrijf behoorlijk in de problemen kunt komen als je veel negatieve reviews krijgt. Dit zou zelfs zo ver gaan dat gasten allerlei gunsten eisen onder dreiging van een negatieve review. Logisch dus dat bedrijven zoeken naar opties hier wat tegen te doen, en een clausule als “U zult geen negatieve recensies achterlaten zonder onze toestemming” is natuurlijk een mooie.
Een berucht voorbeeld was de actie van KlearGear: wie een review over hen achterliet ergens, moest $3.500 betalen als boete wanneer het bedrijf naar haar mening last had van de review. Ook als de review geplaatst was voordat deze voorwaarde van kracht werd. Na veel kritiek (haha) werd dit geschrapt en het bedrijf heeft nog steeds last van de reputatieschade die dit hen opleverde.
Met de nieuwe wet wordt het per definitie onmogelijk zo’n clausule te handhaven. Heerlijk direct staat er:
A contract or proposed contract for the sale or lease of consumer goods or services may not include a provision waiving the consumer’s right to make any statement regarding the seller or lessor or its employees or agents, or concerning the goods or services.
Wie het toch doet, loopt een risico op $2.500 boete per contract waar het in staat of per poging tot handhaving daarvan.
Wij kennen een dergelijke clausule niet, maar ik denk niet dat het nodig is. Vrijheid van meningsuiting is een grondrecht, en veel grondrechten gelden ook tussen burgers onderling. Horizontale werking, noemen juristen dat. Hoe ver dat gaat, is elke keer weer lastig te zeggen. Zo is het vrij logisch dat het recht op privacy ook geldt als andere burgers je bespieden, maar minder logisch dat een andere burger je niet mag verbieden je mening te uiten.
Een contractuele clausule (of algemene voorwaarde) die neerkomt op “je mag je niet uiten over X of Y” zou een inperking van de vrijheid van meningsuiting opleveren. Of dat mag, hangt af van een afweging of je doel legitiem is en of je niet met mindere middelen (minder strenge afspraken) dat doel had kunnen halen.
Een legaal voorbeeld is een geheimhoudingsovereenkomst. Wie afspreekt dat hij iets geheim zal houden, moet dat doen. Dat dient (meestal) een legitiem doel: je krijgt toegang tot niet-publieke informatie, je mag iets zien of gebruiken dat het publiek nog niet kent of je mag meedoen aan iets geheims. En dan zit er voor de andere partij weinig anders op dan afspraken maken om te zorgen dat jij de informatie lekt.
Een anti-reviewbeding is een stuk minder legitiem. Vooral omdat het niet zozeer gaat om het beschermen van niet-publieke informatie, maar om het beschermen van de reputatie van de wederpartij. En de afspraak wordt ook nog eens verstopt in algemene voorwaarden, in plaats van een specifiek daarvoor geschreven contract dat men apart accordeert. Dat maakt doel en middelen een stuk minder gepast. De rechter kan dan het beding vernietigen wegens strijd met het grondrecht uitingsvrijheid.
Een interessante lijkt me nog als je zegt: je krijgt 50% korting als je belooft geen negatieve uiting te doen, en die 50% eisen we terug als je dat toch doet. Dan kun je kiezen als consument. Wie zou daar boeken of bestellen?
Arnoud
Denk ik heel “Hollands” als ik de korting zou accepteren en vervolgens onder initialen en/of pseudoniem mijn negatieve review schrijf?
Maar wat zou de rechter doen als de prijs vervolgens, ondanks de 50% korting, een normale marktprijs is? Het is dan vrij doorzichtig dat het geen 50% korting, maar een 100% ‘boete’ is op het doen van negatieve uitlatingen.
Volgens mij mag een burger bij overeenkomst in beginsel zijn eigen grondrecht beperken. Hiervoor is niet noodzakelijk dat die beperking een legitiem doel dient, of dat er sprake is van subsidiariteit. Wel noodzakelijk is dat het oppofferen ondubbelzinnig gebeurt, er geen sprake is van dwang of gebrek aan een alternatieve keuze, en moet het geschieden op basis van informed consent (Vgl. ehrm 13 november 2007, nr. 57325/00 (D.H. and others v. The Czech Republic), r.o. 202).
Dat in aanmerking genomen zal een clausule ergens in een 80 pagina’s tellend pdfje waarschijnlijk niet voldoende zijn. Echter, als de klant ondubbelzinnig akkoord gaat met het boetebeding (vinkje bij “ik zal nergens negatieve recensies plaatsen. Zo wel moet ik 1000 euro betalen.”) dan zie ik niet in waarom dat strijd zou opleveren met de vrijheid van meningsuiting.
Ik denk dus dat – als je een reviewverbodverbod zou willen – er wel degelijk een wet nodig is die dat regelt, zodat een daartoe strekkend beding vernietigbaar is onder 3:40(2)BW.
Meen je dat nou?
Als je er toch geheel vrijwillig mee akkoord gaat dat je je mening niet zult opschrijven, dan heb je toch ook de keuze om niet akkoord te gaan? Pas als je gedwongen wordt om akkoord te gaan is het een inperking van vrijheid. De vraag is alleen of er dan voldoende alternatieven zijn, dus als je alleen boeken van bepaalde auteurs bij een site kunt bestellen die je dwingt akkoord te gaan voordat je bestelt, dan zou je je kunnen afvragen of dat redelijk is.
Het is helemaal nooit redelijk. Burgers kunnen die afweging niet maken en zullen die afweging ook niet maken. Wat nu als elke site het doet?
Mensen klikken nu al op allerlei buttons om maar te komen waar ze willen. Dat ze daarmee hun privacy (ook inperking van vrijheid) opgeven maakt ze (nu) niets uit.
Pas als de site je eerst belt, keurig uitlegt wat de bedoeling is, vragen stelt om te zien of je het snapt en wat de echte consequenties zijn. De site laat je er vervolgens nog een nachtje over slapen, belt je dan terug om te zien of er nog vragen zijn, dán zou het heel misschien redelijk kunnen zijn. Anders echt niet.
Omdat zo langzaamaan iedereen in de VS dit is gaan doen, is ook de reden dat deze wetgeving er nu is. Zolang een enkeling dit doet heb je als consument nog keuze, die was er in de VS bijna al niet meer. Nu ook nog een verbod op gedwongen arbitrage en ze zijn klaar daar.
Ik haal uit dat arrest niet dat de beperking niet hoeft te voldoen aan de eisen uit art. 8(2) EVRM. Grondrecht inperken is grondrecht inperken, lijkt me. Dat er meer marge is in die situatie kan ik billijken maar ik zie niet waarom het ineens zonder legitiem doel zou mogen. (De wettelijke basis is dan de overeenkomst, want overeenkomst strekt partijen tot wet.)
Zo’n ondubbelzinnig apart akkoord is volgens mij nog steeds een algemene voorwaarde, want opgesteld om in meerdere overeenkomsten gebruikt te worden (art. 6:232 BW). En dus is het onderworpen aan de regels over onredelijk bezwarendheid. En ik vind het onredelijk dat je zonder specifiek nut voor jou een grondrecht moet opgeven. Bij een normale NDA met toegang tot iets geheims/unieks zie ik het nut wel. Maar een antikritiekbeding, welk nut dient dat voor de consument?
Waarom kan ik dan niet mijn recht op een rookvrije werkplek opofferen?
Is het niet een anti-antikritiekvoorwaardenwet?
Daarnaast: zelfs als je zo’n wet niet hebt, dan nog valt er toch nog aardig wat te reviewen? De contractvoorwaarden zijn in principe openbaar, want je kunt gewoon eerst doen alsof je in een dienst bent geïnteresseerd, dan het contract inzien en vervolgens weigeren. Zo kan je informatie verzamelen over welke dienstverleners wel/geen boete geven, en hoe hoge boetes. Bij een hoge boete zal er wel wat mis zijn met de dienst: waar rook is, is vuur. Verder: je kunt gewoon op zoek gaan naar klanten van een dienstverlener, en hun vragen of ze een review willen geven. Als ze dat niet willen, dan weet je wel hoe laat het is…
Tot slot: je kunt je review natuurlijk onder een pseudoniem doen. Dit is natuurlijk een beetje riskant (vanwege de “pakkans”), en een pseudonieme review zal niet zo snel geloofd worden, maar het laat wel zien waarom het anoniem kunnen communiceren een belangrijke maatschappelijke functie heeft.
Natuurlijk te gek voor woorden zo’n clausule. Maar als je leest naar de echte “motivatie” waarover hier wordt gesproken: “Dit zou zelfs zo ver gaan dat gasten allerlei gunsten eisen onder dreiging van een negatieve review”. Het gaat dus gewoon om het tegengaan van chantage. Dit soort chantage gaat meestal om kleine dingen, die je niet via normale rechtsprocedures kunt afwikkelen door de excessieve kosten van ons recht. Dus dat er op deze manier een poging wordt gedaan begrijp ik wel. De impact is door de groeiende belangstelling van reviewsites echter enorm. Dat er ook “gasten” zijn die op die manier hun mislukt bedrijf overeind proberen te houden is triest. Maar wie denkt dat reviews heden ten dage nog realiteitswaarde hebben is wel erg naïef. Er is een levendige handel in positieve reviews.
Denk eerder dat het gaat om de excessieve kosten vah hun (US) recht. De kosten voor ons (NL) recht vallen dan nog best mee…
Consumenten die vóór de aankoop al dreigen met een slechte review om zo korting af te dwingen maken zich gewoon schuldig aan strafbare feiten. Dat zijn geen consumenten, maar criminelen. Daar ligt een taak voor het strafrecht welke deze anti-antikritiekwet volstrekt te buiten gaat. Deze laatste ziet niet op dergelijk gedrag, laat staan dat deze daartegen bestand is. Criminelen welke bereid zijn strafbare feiten te plegen om een winkel tot korting te dwingen kunnen daarbij vrijwel alle consumentenregelingen misbruiken. Denk bijv. aan het dreigen absurd vaak gebruik te zullen maken van de wet koop-op-afstand e.d.
“Met zo’n voorwaarde proberen bedrijven te voorkomen dat men negatieve recensies krijgt, die de reputatie en inkomsten van bedrijven behoorlijk kunnen aantasten. Zou zoiets ook in Nederland nodig zijn?” Bijna een vraag naar de bekende weg. Nee, het voorziet in geen enkele maatschappelijke behoefte; sterker nog: het doodt er één, namelijk de behoefte om bedrijven bij de les te houden. Daarnaast ben ik klant en geen werknemer bij een bedrijf. Als klant moet ik de Rabobank een stel zakkenvullers en satansdienaren kunnen noemen; als werknemer wordt dat wat lastiger.
Of sla ze met hun eigen wapens: “Kritiek? Kom nou; dat noemen we tegenwoordig toch een kans!”
Een NDA omdat je iets hebt gekocht wat je misschien wel in 100 winkels in NL kan kopen? Of een keer ergens bent gaan eten? Lijkt mij hier in NL niet vol te houden. Lijkt mij evenmin wenselijk en geforceerd via de AV veronderstel ik dat het op de zwarte lijst staat, dit soort bedingen lijken mij voor normale goederen en diensten bepaald onredelijk.
Daarbij is een dergelijk beding dusdanig bijzonder dat je die bij normale leveringen helemaal niet zal verwachten.. Vraag mezelf dan ook af dat, behalve wanneer er bewust een NDA ondertekend is, een rechter ooit een forse claim toe zal wijzen. Als een review puur laster is dan liggen daar immers al genoeg wegen om de review(er) aan te pakken….
Er ligt m.i. wel een verantwoording bij de review websites om wederhoor toe te passen, en de ondernemer informeren over een geplaatste review. Ik heb meerdere gevallen van negatieve reviews gezien (horeca) waarbij de feiten toch iets anders lagen.
->