Deliveroo-bezorgers zijn dus echt werknemers, ja daarvoor was een rechtszaak nodig

Ook in hoger beroep oordeelt de rechter dat de maaltijdbezorgers in feite werknemers zijn, en ze dus als zodanig betaald en behandeld dienen te worden. Dat meldde NRC vorige week. Inderdaad vonniste de rechtbank hetzelfde in 2019, en nu is er dus het Hof dat dit bevestigt. Ongetwijfeld een klap voor het verdienmodel van het ICT-platform dat zich nadrukkelijk niet als maaltijdbezorger wenst te profileren – ja, die leg ik hieronder uit. Maar wel terecht binnen de kaders van de wet, én de maatschappelijke opvattingen.

In twee zaken bij dezelfde rechtbank kwam FNV als vakbond op voor de algemene kwestie of voedselfietsbezorgbedrijf Deliveroo haar bezorgers als zzp’er mocht aanmerken. Dit was een collectieve procedure, waar Deliveroo bezwaar tegen maakte met het argument dat ieder arbeidscontract anders is en de beoordeling of iemand werknemer is ook. Maar de rechter bepaalde meteen dat FNV wél mag procederen over zoiets principieels als dit.

Tegen de uitspraak – ja, ze zijn werknemer – kwam Deliveroo met zo ongeveer alle mogelijke argumenten in het verweer. Onder meer dat ieder contract toch anders is, wat de rechter terzijde schuift: je kunt best een algemene uitspraak doen over mensen die bepaald werk verrichten, en dan eventueel in uitzonderingsgevallen daar weer van afwijken.

Kern van de uitspraak is een arrest uit november, waarin de Hoge Raad bepaalde dat de bedoelingen van partijen er niet toe doet bij de vraag of een contract een arbeidsovereenkomst is. Je kijkt er objectief naar: werkt iemand ‘in dienst’, krijgt zhij ‘loon’ om ‘gedurende zekere tijd’ bepaalde ‘arbeid’ te verrichten. Zo ja, dan is het een arbeidscontract. En dan doet het er niet toe wat er bovenaan het contract staat of zelfs wat je allebei verklaard te hebben gewild.

Dit is ter bescherming van de werknemer, die anders maar al te vaak plechtig zal verklaren zzp’er wilde te zijn. Wat precies is dat er gebeurde bij Deliveroo, dat in februari 2018 al haar werknemers uitnodigde voor zichzelf te beginnen en tot haar grote vreugde van ontzettend veel zzp’ers een aanbod kreeg om pakketjes te bezorgen. Ja, zo generiek is het:

Deliveroo heeft verder betwist dat het bezorgen van maaltijden voor haar een kernactiviteit betreft. Zij stelt dat zij een IT-bedrijf is, en het bezorgen van maaltijden daarbij slechts van ondergeschikte betekenis is.
(Ik ben niet aansprakelijk voor koffie op de monitor.) Droogjes constateert het Gerechtshof dat zij “kan Deliveroo hierin niet volgen.” Ik denk dat we dit standpunt voor marktplaatspartijen maar eens naar de giechel-afvalbak gaan verwijzen.

Dat de bezorgers een vergoeding krijgen, staat buiten kijf. Maar is dat loon? Dat is natuurlijk lastig te zeggen. Het Hof vindt belangrijk dat wat je aan het eind van de maand overhoudt, niet véél meer is dan het minimumloon uit de wet. Daar schemert doorheen dat zzp’ers meestal toch voor meer dan dat willen werken. Wat niet meehelpt is dat Deliveroo de vergoeding eenzijdig kan aanpassen, wat niet logisch is bij zzp’ers, en dat haar standaardcontract de aanname bevat dat de bezorger “hobbymatig” de werkzaamheden verricht in de zin van de belastingwetgeving.

Belangrijker is de vraag of zij ‘in dienst’ zijn, oftewel of Deliveroo gezag kan uitoefenen over de bezorgers. Dat lijkt het geval: Deliveroo zegt waar je moet zijn en hoe laat je moet leveren om geld te verdienen. Daarbij komt dat wat de bezorgers doen, eigenlijk gewoon de “kernarbeid” van het bedrijf is. Een zzp’er haal je er eerder bij om iets incidenteels te doen. De ict van een juristenkantoor, bijvoorbeeld, of de website van een bakker. Wie brood komt bakken bij die bakker, zal wel werknemer zijn en geen gedetacheerde zzp’er dus.

Maar ook de techniek kan gezag uitoefenen:

Het GPS-systeem geeft Deliveroo daarmee een vergaande controlemogelijkheid op de werkwijze van de bezorger. FNV heeft erop gewezen, en zulks komt het hof ook aannemelijk voor, dat deze GPS-bekendheid ook een druk op de bezorger uitoefent. De klant rekent op bezorging van een maaltijd op een bepaald tijdstip; wanneer een bezorger bijvoorbeeld langzamer gaat fietsen, dan zal de klant (en daarmee Deliveroo) hierover teleurgesteld zijn, hetgeen een bezorger menselijkerwijs zal willen proberen te voorkomen. Het GPS-systeem geeft Deliveroo (al dan niet via haar klanten) dus een vergaande controlemogelijkheid, die eveneens als een vorm van gezag is aan te merken.
Daar komt bij dat de bezorgers zich naar buiten toe moeten profileren als “iemand van Deliveroo”, zodat restaurants weten wie hun maaltijden bezorgt en passanten eventuele overlast kunnen melden bij Deliveroo. Alles bij elkaar (en dat is de juridische standaard) zijn de Deliveroo-bezorgers dus gewoon werknemers.

De criteria zijn redelijk op het bedrijf gericht maar ik denk dat je dit vrij eenvoudig ook kunt toepassen op andere fietsbezorgdiensten en andere door platforms gecoördineerde individuen.

Arnoud

35 reacties

  1. En nu? Deliveroo kan nog steeds kiezen om niemand aan te nemen die als werknemer wil werken en wel “zelfstandigen” in te schakelen die zich als zzp’er aanmelden. zzp’ers die werknemer willen worden, kunnen vast ook wel legaal de deur uitgewerkt worden.

    Een van de weinige dingen die in mijn ogen zou werken, is als het Deliveroo verboden wordt om zzp’ers te gebruiken voor de bezorging. Dan kunnen ze dus helemaal niet meer gebruik maken van “zelfstandige” zzp’ers die zich “vrijwillig” als zzp’er bij hun melden.

    1. Maar als ze dat doen, zijn die “fake” zzp’ers, ongeacht de inhoud van hun contract, werknemers als voldoen aan het in de uitspraak genoemde voorwaarden, dus hebben zij recht op vakantiegeld, loondoorbetaling bij ziekte, verplichte afdracht van premies door de werkgever, transitievergoeding bij ontslag, enz. Doet Deliveroo dat niet, dan heeft zij een groot probleem met de belastingdienst (en een heel aantal andere instanties.) Daar zal een eventuele rechter zeker niet te vriendelijk mee omgaan, nu deze uitspraak er ligt.

    2. Denk het niet. Als het goed is kan de FNV nu gewoon eisen dat iedereen die bij Deliveroo werkt (1) minstens het minimumloon krijgt voor de uren dat hij werkt (2) pensioen opbouwt (3) doorbetaald krijgt bij ziekte.

      Ze mogen gewoon geen mensen meer laten rondfietsen voor minder dan minimumloon en zonder pensioenopbouw. Ook niet als ze nóg een keer afspreken dat ze écht zzp-ers zijn.

  2. Ik ben eigenlijk wel benieuwd…stel nou dat de bezorgers hun eigen tarief zouden kunnen bepalen en op bijvoorbeeld op een leuke €50,- p/u zouden uitkomen. Zijn ze dan volgens de wet nog steeds geen ZZP? Ik begrijp namelijk best wel dat sommige opdrachtgevers hun eigen “merk” (dus eventueel kleding) willen uitstralen en soms hulpmiddelen (zoals en fiets) ter beschikking stellen.

    Zelf ben ik ZZP als software ontwikkelaar en bij mijn opdrachtgevers werk ik mee in bestaande teams, word ik geacht om bij overleggen aanwezig te zijn en krijg ik soms vanwege een complexe infra structuur / beveiliging een laptop aangeleverd.

    Verschil ik dan niet alleen omdat ik wel een eigen tarief mag bepalen waar opdrachtgevers wel of niet mee akkoord kunnen gaan?

    1. Het gaat niet alleen om het geld, hoewel €50 per uur best een indicatie kan zijn van zzp’er zijn. Het is altijd een totaalplaatje, waarbij in dit geval zwaar woog dat de bezorgers eigenlijk gewoon doen wat de kerndienst van Deliveroo is, namelijk bezorgen van voedsel. Bij jou zou dat dus ook een factor tégen zzp-schap zijn, als jij bij een softwarebedrijf als ontwikkelaar komt zzp’en. Een vervolgvraag kan dan zijn, kun jij je laten vervangen, hoe sterk ben jij gebonden aan de regels en procedures van de opdrachtgever, wordt je gestuurd op output (“Martijn dit moet vrijdag af”) of op proces (“Martijn, ik wil dat je om 8:30 hier zit en begint te typen”).

      Ik vind zelf het moeten conformeren aan de uitstraling van opdrachtgever al snel tegen zzp-schap tellen. Je bent zelfstandig, hoezo moet je dan het uniform van je klant aan? Als ik een nachtwaker op mijn kantoor laat rondlopen ’s nachts, dan heeft die toch het uniform van zíjn bedrijf aan en niet dat van het mijne?

    2. Zoals Arnoud al zei is het het hele plaatje dat telt. Als je met Google zoekt op de term “Deliveroo” dan is de eerste hit “Deliveroo: maaltijdbezorging”. Als je bij afbeeldingen kijkt zie je allemaal mensen op fietsen van Deliveroo, met jassen van Deliveroo. Je ziet dingen als “Deliveroo groeit verder in Breda”, met plaatjes van Deliveroo-fietsen en zo erbij. Het hele beeld is overduidelijk: de kernactiviteit van Deliveroo is het bezorgen van maaltijden. Een IT-bedrijf dat slechts online diensten levert doet niet “verder groeien” in een of andere stad. Verder heb jij neem ik aan jouw contractvoorwaarden aan dat bedrijf dat jou heeft ingehuurd gegeven; bij Deliveroo gaat het andersom, die bieden mensen een zeker contract aan. Dat is toch andere koek.

  3. Daarbij komt dat wat de bezorgers doen, eigenlijk gewoon de “kernarbeid” van het bedrijf is. Een zzp’er haal je er eerder bij om iets incidenteels te doen. De ict van een juristenkantoor, bijvoorbeeld, of de website van een bakker. Wie brood komt bakken bij die bakker, zal wel werknemer zijn en geen gedetacheerde zzp’er dus.

    Dit is wat te kort door de bocht. In bijvoorbeeld de zorg zie je steeds vaker dat zorgverlenend personeel ontslag neemt en als ZZP’er doorgaat, en zich vervolgens in laat huren zodat ze meer zeggenschap hebben over zaken als bijvoorbeeld hun rooster. Ze voeren nog steeds de core business uit, maar zijn geen werknemer. Grote verschil is dat zij wél invloed hebben op wanneer ze werken en voor welk tarief.

    1. Er zijn ook genoeg zorgmedewerkers die in een ZZP-schap geforceerd worden, en nog steeds dezelfde werkzaamheden uitvoeren zonder enig voordeel.

      Ik vind dit wel een interessante stelling van Arnoud. Zo is het nu inderdaad niet. Maar zou het misschien wel gewoon zo moeten zijn?

      1. Er zijn veel ZZP-ers die dat inderdaad niet echt zijn, en in die rol gedwongen/gepushed worden.

        Maar er zijn er ook veel die perfect gelukkig zijn als zzp-er en daar bewust voor kiezen. Je kunt mensen dat toch moeilijk verbieden, of ze verplichten werknemers te zijn als ze dat niet willen (en als ook de andere contractant dat niet wil)?

        Als je dienstverlener bent, dan vind ik het logisch dat je je aanpast aan de wensen van je klant(en). Die willen een bepaalde dienst, op een bepaald tijdstip en op een bepaalde manier, uitgevoerd hebben. Wat is daar mis mee? Als de klant alleen interesse heeft in een dienst tussen 6 uur en 8 uur smorgens, dan is er toch niets op tegen dat je je daar als leverancier aan aanpast?

        Het enige probleem zie ik in ZZP-ers die dat niet echt zijn, en die daarin gedwongen worden. Dwang is altijd af te keuren.

        Ik heb geen echte oplossing voor dit dilemma, maar om mensen maar verplicht ‘werknemer’ te noemen omdat hun daadwerkelijke relatie met de opdrachtgever lijkt op wat we 50 of 100 jaar geleden gedefinieerd hebben als een werknemer-werkgever relatie gaat ook wel wat ver.

        Die zorgmedewerkers die willens en wetens ZZP-er worden zodat ze meer controle hebben over werktijden en tarieven kun je toch moelijk tegen hun wil werknemer maken, of wel?

        1. Net zoals 50 en 100 jaar geleden bestaat er nog altijd een zeer grote onbalans tussen de macht van de werkgever en de werknemer, waardoor wettelijke maatregelen nodig zijn om die machtsbalans enigszins recht te trekken en dus een vrije markt tot stand te brengen (waarvoor machtsbalans een voorwaarde is). Natuurlijk zegt iedereen graag zzp’er te willen zijn, als het enige alternatief geen inkomen is, vandaar dat zo’n verklaring eenvoudig van tafel geveegd kan worden.

          De laatste jaren zien we dat die zogenaamde flexibilisering en gestapelde loonmatigingen enorm slecht zijn geweest voor de groei van onze reeele economie, en een gigantisch toegenomen ongelijkheid hebben gecreeerd. Geforceerd ZZP’er-schap en de gig-economie zijn een terugkeer naar het stukloon uit de 19de eeuw, heeft niets te maken met “modernisatie”, en moeten we dus zo snel mogelijk van af. Mijn favouriete oplossing: je mag best ZZP’er zijn, maar dan mag de belastingdienst ervan uit gaan dat je minimaal anderhalf maal modaal verdient (ongeveer zoals dat nu al geldt voor directeur-eigenaars van B.V.’s), en je daarvoor aanslaan.

          1. Mijn favouriete oplossing: je mag best ZZP’er zijn, maar dan mag de belastingdienst ervan uit gaan dat je minimaal anderhalf maal modaal verdient (ongeveer zoals dat nu al geldt voor directeur-eigenaars van B.V.’s), en je daarvoor aanslaan.

            Dat is een dreiging naar de zzp en zou mijn voorkeur absoluut niet hebben omdat die vaak niet zelf voor de situatie heeft gekozen.

            Sinds werkgevers meer mogelijkheden hebben gekregen om met zzp-ers (wat is eigenlijk een goed meervoud?) te werken, zie je dat werknemers regelmatig in die rol worden gedwongen. Dat betekent een enorme aanslag op ‘baanzekerheid’, sociale zekerheid, rommelen met meerde urencontractjes om maar rond te kunnen komen, en het betreft dikwijls mensen die eigenlijk helemaal geen zzp willen zijn. Stel dus duidelijke en strakke criteria op, deze rechtszaak is weer een goede stap in de richting, en dwing werkgevers om mensen weer gewoon als werknemer in dienst te nemen.

            Het zzp-schap moet weer alleen gereserveerd worden voor echte ondernemers, niet voor de huidige schijnconstructies waar alleen de werkgever mee is gebaat.

          2. Laat ik voorp stellen, Jeroen, dat ik natuurlijk zwaar tegen welke vorm van dwang, uitbuiting, machtsmisbruik etc ben.

            Als antwoord op jouw stelling ‘bestaat er nog altijd een zeer grote onbalans tussen de macht van de werkgever en de werknemer’: Niet eens, DE werkgever en DE werknemer bestaan niet, dat zijn stereotypen. Wij zijn allemaal exonomische actoren, de ene keer volgend, de ander keer leidend.

            Je kunt toch moeilijk verstandige, zelfbewuste, voldoende sterke, economische actoren verhinderen om een zakelijke relatie aan te gaan die voor hen beiden en voor de samenleving voordeel oplevert, met als argument: ‘er zijn ook actoren die dat niet kunnen’

            Ik ben niet voldoende eonomisch-historisch onderlegd om te beoordelen of jouw afzonderlijke stellingen ‘flexibilisering en gestapelde loonmatigingen enorm slecht zijn geweest voor de groei van onze reeele economie’ en ‘ en een gigantisch toegenomen ongelijkheid hebben gecreeerd’ waar zijn, en nog minder of de een een oorzaak is van het andere.

            Misschien is er wel minder gelijkheid dan 30 jaar geleden. Maar dan is de vraag: wat moet het doel van de samenleving zijn: gelijkheid bevorderen, of eerlijkheid bevorderen? Want zo fantastisch was het vroeger ook niet, met veel logge overheidsbedrijven met veel te veel personeel die ermee wegkwamen weinig te werken. Ja, dat geeft een hoop tevreden mensen met een leefbaar salaris, maar remt ook de vooruitgang en is als het ware een verborgen belasting op de afnemers.

            1. Dit wordt zo een heel fundamenteel lastige discussie, over wat is eerlijk, en wat maatschappelijk wenselijk is. Zowel extreme armoede als extreme rijkdom tasten de stabiliteit van de maatschappij aan, en het lijkt me genoeg reden om beide daarom tegen te willen gaan — maar daarmee is dus niet gezegd dat je iedereen in een keurslijf moet persen, en alle verschillen moet willen opheffen. Concreet hier: waar geen machtsonbalans is, hoeft de wetgever die niet op tegen te gaan. Als een ZZP’er een inkomen verwerft waarmee hij mee kan doen in de samenleving is er geen probleem. Door die zo’n fictief minimum inkomen te hanteren voor ZZP’ers maak je het volslagen onmogelijk dat mensen zonder echte ondernemerskwaliteiten nog ongevraagd in die rol geduwd worden.

              Wie de boeken van Rutger Bregman heeft doorgenomen (een echte aanrader), beseft dat veel van de wijd verspreidde uitgangspunten geen stand houden — zelfs als je het niet altijd met hem eens bent.

              Sociologie en economie zijn geen exacte wetenschappen, en daardoor is het vaak heel lastig om sluitend bewijs te krijgen, maar 40 jaar neo-liberalisme (zeg maar sinds de opkomst van Reagan en Thatcher) hebben een aantal grote trendbreuks laten zien, die echt niet positief uitpakken — iets dat uit den treure is gedocumenteerd door Piketty.

              Economische groei gaat voor mij verder dan het cummulatieve prijskaartje van alles wat we geproduceerd hebben (het BNP), maar gaat ook om levenskwaliteit. Het mag best een onsje minder met de consumptie, terwijl de waarde van een lange strandwandeling niet meegerekend wordt. De coronacrisis wrijft ons dat ook wel in, en de gerelateerde “ruk naar links” over het hele politieke spectrum die we nu zien is tekenend.

              1. Jeroen, ik wil niet vervelend en relativerend doen, en je hebt op zich best een punt als je zegt ‘een inkomen waarmee hij mee kan doen in de samenleving’, maar voor mij roept een dergelijke uitspraak weer een heleboel ‘Ho, maar…’ s op.

                Zo denk ik niet dat er zoiets is als ‘de samenleving’. De samenleving van grachtengordelaars en de samenleving van studenten zijn heel verschillend, om het over de samenleving van seizoensarbeiders in de landbouw of kloosterlingen maar niet te hebben. Mee kunnen doen vereist in iedere samenleving een verschillende set van interesses, financiele middelen, familiale banden etc.

                Zelfs al neem je een soort ‘gemiddelde nederlandse samenleving’ dan nog loop je tegen problemen op.

                Waarom zou je zomaar aannemen dat iemand die in NL is geboren en getogen en woont moet kunnen meedoen met de Nederlandse samenleving. Als die persoon liever wil meedoen aan de Hollywoodsamenleving, of de Oezbeekse mijnwerkers samenleving of de Rotterdamse VVD-ers samenleving of aan Quote Top 100 miljonairs samenleving, waarom moet je zijn (vermeende) nodige inkomen dan toetsen aan ‘meedoen aan de gemiddelde nederlandse samenleving’.

                Wat ik maar wil zeggen: het feit dat je zelfs maar zo’n norm zou willen opleggen impliceert al een bepaalde wereldvisie, namelijk dat iemand voor een ander mag bepalen wat voldoende of redelijk is, en dat de Nederlandse samenleving (whatever that may be) maatgevend is omdat die iemand nu eenmaal in Nederland geboren is en is blijven wonen (terwijl dat eigenlijk maar een toevalligheid van bij de geboorte is).

                Met andere woorden: Wie ben jij om te zeggen wat MIJN referentiesamenleving zou moeten zijn. Zo voel ik mij bijvoorbeeld helemaal niet wonen in dezelfde samenleving als Wilders of Baudet stemmers, en wil ik dat ook helemaal niet.

                1. Laat ik hier op reageren dat we maar één planeet hebben, die we met zijn allen delen, waar met z’n allen op “samenleven”, en waar ieder van ons even veel of even weinig recht op heeft. Zolang jij binnen de grenzen van wat jouw aandeel in het gebruik van de beschikbare ruimte en de natuurlijke hulpbronnen blijft en jij diezelfde vrijheid gunt aan anderen, ben jij vrij om jouw leven in te richten zoals jij dat fijn vindt. Die Quote Top 100 miljonairs, die schieten deze randvoorwaarde ruimschoots voorbij: hun levensstijl is onacceptabel, omdat deze niet gedragen kan worden zonder anderen tekort te doen — ik vrees dat dat zelfs geldt voor een groot deel van de Nederlandse bevolking, met onze veel te grote ecologische voetafdruk.

                  Daarnaast is er een groot verschil tussen “moeten kunnen” en “moeten.” Zit jij liever in een klooster, en leef jij van 50 euro in de maand, be my guest. Wordt je gedwongen om voor een hongerloontje 16 uur per dag smartphones in elkaar te schroeven, zonder er ooit een beter perspectief te hebben, dan zie dat als een groot probleem, zeker omdat er nu, in tegenstelling tot het grootste gedeelte van de menselijke geschiedenis, genoeg middelen zijn om iedereen een goed bestaan te geven (maar nog steeds niet genoeg voor de hebzucht van sommige personen).

                  1. Ja, natuurlijk maar 1 planeet.

                    Maar dat neemt niet weg dat iemand niet meer dan zijn deel zou mogen nemen als hij iemand anders kan overtuigen minder dan zijn deel te nemen. Als ik mijn ‘reisbudget’ wil ruilen tegen jouw ‘eetbudget’ en jij bent daarmee akkoord, prima toch?

                    Ook is er best wat te zeggen voor ‘ja we nemen momenteel meer dan ons deel, maar dat is tijdelijk, als de technologische ontwikkeling wat verder is wordt dat wel weer andersom’

                    En ook dat ‘ieder van ons evenveel recht’, daar zitten nog wel wat haken en ogen aan de praktische uitwerking.

                    [Bijvoorbeeld 1: als ik twee kinderen heb en een andere persoon tien kinderen, krijgen die 12 kinderen dan allemaal evenveel? Ik kan natuurlijk zeggen: nee, want hoe meer anderen krijgen, hoe minder ik en mijn kinderen krijgen. Krijg ik dan wat te zeggen over het aantal kinderen dat een ander mag hebben? Lijkt me niet]

                    [Bijvoorbeeld 2: Als ik jarenlang, en mijn voorouders misschien wel eeuwenlang, minder heb gebruik dan mijn deel, door te sparen, investeren in kunst of grond oid, is het dan eerlijk dat ik evenveel krijg als iemand die zijn budget in de eerste 20 jaar van zijn leven verkwanseld heeft?]

                    [Bijvoorbeeld 3: Objectief technisch wetenschappelijk is kernenergie (mits netjes uitgevoerd) veel beter dan fossiele energie voor de leefbaarheid van de planeet. Toch is de populaire opinie daar sterk tegen. Wie mag besluiten? En mag de rationalist dan zeggen: Ja sorry, maar suboptimaliteiten door irrationele keuzes gaan lekker NIET van mijn budget af?]

                    En zo zijn er nog wel honderd voorbeelden te bedenken. Uiteindelijk, via omwegen, komt het allemaal neer op het recht van de sterkste, hoe je het ook wendt of keert.

                    1. @cg: denk dat je deze vraag op dezelfde manier moet beantwoorden als: “kun je jezelf in slavernij verkopen?” Volgens mij is het recht om mee te delen in de natuurlijke hulpbronnen van deze wereld onvervreemdbaar, wat natuurlijk niet in de weg staat dat jij op enig moment iets fysiek hebt, dat kunt afstaan, net zo goed als dat jij even iemand kan helpen bij een klusje.

                      Voorbeeld 1: Op het moment dat een kind geboren wordt, is dat een persoon met evenveel rechten als alle andere personen, ongeacht zijn afkomst, etniciteit of “micro-etniciteit” in de vorm van familiebanden. Of je geen of 11 broers of zussen hebt, dat maakt niet uit.

                      Voorbeeld 2: Dit vergt een langer antwoord, omdat ik dan de mechanismes die ik hierachter zie moet uitleggen. Het onderliggende idee is “burgerdividend”. Natuurlijke hulpbronnen, zoals grond, e.d., kunnen geen (absoluut) privé-bezit zijn (wel onder privé-beheer staan, dat is een ander aspect, wat ik liever rentmeesterschap dan eigendom noem), en voor het gebruik daarvan zal betaald moeten worden — je kunt dat huur noemen, of je kunt het eigendom blijven noemen, en dan is de huur een belasting op de onverbeterde of locatiewaarde van grond. Die inkomsten hieruit worden gebruikt, gedeeltelijk om publieke infrastructuur te financieren, en gedeeltelijk hoofdelijk omgeslagen naar elk individu als een vorm van “basis-inkomen.” Gebruik jij minder dan je aandeel natuurlijke hulpbronnen, dan houdt je netto over, gebruik je meer, dan betaal je. Gebruik jij jouw “teveel” aan grond nuttig, dan zal dat geen probleem zijn, hamster jij grond om te speculeren, dan wordt dat erg onaantrekkelijk. Daarnaast sta ik voor normen als goed rentmeesterschap, dus als jij je grond vernielt, dan wordt het beheer van je afgenomen. Daarnaast blijven inkomstenbelasting om publieke diensten te financieren en erfbelasting om dynastievorming te voorkomen gewoon bestaan.

                      Voorbeeld 3: Ik ga uit van rationeel handelende mensen. Het oordeel over kernenergie lijkt mij wat betreft kern-splitsing vrij duidelijk: dat is op lange termijn net zo onhoudbaar als fossiele brandstoffen, en niet duurzaam (het definitief opruimen van het afval kost meer energie dan het kernenergie heeft opgeleverd: het afval dumpen is een externaliteit veroorzaken en die kosten bij een toekomstige generatie neerleggen). Bovendien zitten er een reeks andere problemen aan vast (proliferatie, ongunstige schaalgrootte, e.d.) Aan jouw “mits” kan niet worden voldaan. Mbt kern-fusie is dat nog niet zo duidelijk, maar die techniek is nog niet beschikbaar.

                      Het recht van de sterkste is inderdaad het enige natuurlijke recht, maar collectief kunnen we veel meer dan ieder voor zich. Door samen te werken zal een groep al snel sterker zijn dan willekeurig welk individu, en door slimmer samen te werken zullen groepen zich kunnen onderscheiden, en nog belangrijker: de beperkingen die de natuur ons oplegt overwinnen en zo overleven. Als mensen in vrijheid kunnen leven en keuzes maken zullen zij beter presteren dan als zij gedwongen worden iets te doen — en het inrichten van een maatschappij is in die zin een optimalisatieproces.

                      1. Ik denk dat we hier niet gaan uitkomen Jeroen.

                        Het is bijvoorbeeld prima dat ieder geboren kind evenveel rechten op hulpbronnen krijgt, maar als ik er maar twee heb, in de verwachting dat dat een goed aantal is om op lange duur de wereld leefbaar te houden, dan pakken die 10 kinderen wel een (klein) deel van mijn twee kinderen af, zodat het voor mijn kinderen niet meer leefbaar is. Dan mag ik toch die persoon met 10 kinderen tot de orde roepen, of niet? Ik heb immers alles juist gedaan, en wordt wel gepakt door de (ongewenste) keuzes van een ander, is dat eerlijk?

                        Ja, dat burgerdividend klinkt op zich logisch. En op een bepaalde manier is dat al zo, je moet aan de overheid betalen om een oliebron of een andere mijn te mogen exploiteren, onafhankelijk van of de grond ‘van jou’ is of niet, en de overheid gebruikt dat als algemene middelen voor het nut van iedereen. Maar wat nu als ze dat in een ander land anders zien? Dan ontploft jouw systeem, of we moeten daar oorlog over gaan voeren (en dat lijkt me ook niet de bedoeling)

                        En ik denk dat systeem heel instabiel is. Immers je krijgt allerlei discussie over wat ‘eerlijk’ is, en allerlei mechanismen waarbij mensen toekomstige rechten op het een gaan inruilen voor toekomstige rechten op het ander (een oliebron installeer je immers niet voor een week, en ook een boer met landbouwgrond wil wel wat continuiteit). En dan verandert de ruilverhouding (Dat zal gebeuren, want er is ineens een technolgische ontwikkeling waardoor we minder van een bepaald product nodig hebben) en dan heb je ineens winnaars en verliezers, en mensen die slim genoeg zijn (of genoeg geluk hebben) een aanzienlijk deel van de rechten op hulpbronnen bij zichzelf onder te brengen.

                        Wat kernenergie betreft heb je misschien gelijk, misschien niet. Daar gaat het echter niet om. Waar het om gaat is dat ook rationeel handelende mensen sub-optimale besluiten kunnen nemen omdat er gewoon veel onbekenden zijn. En dan nog: zijn ze wel rationeel? En al zijn ze dat, is dat dan rationeel voor iedereen, of voor zichzelf of voor hun ‘stam’. En hoe gaan we dat checken dat ze eerlijk besluiten hoeveeel recht iedereen heeft op, bijvoorbeeld, energie. De mensen in koude klimaten zullen zeggen: wij hebben recht op meer want wij moeten ons huis verwarmen, en de mensen in warme klimaten zullen zeggen : No way, iedereen evenveel, als het voor jou te weinig is ga je maar compacter wonen of verhuis je maar naar een warmer klimaat.

                        Zelfs de indruk dat het niet eerlijk en rationeel is (onafhankelijk van of het dat wel of niet is) zal tot spanning leiden.

                        1. Ja, dit kan inderdaad een lang verhaal worden, dus ik probeer het nu kort te houden. Dat over die kinderen: we zien wereldwijd, steeds als onderwijs toeneemt dat het aantal kinderen sterk afneemt. Ik denk dus dat dat helemaal geen probleem is. In Oost-Azië maak ik me nu zelfs zorgen over een te snelle afname, met een geboortecijfer rond de 1.

                          Ik zie het systeem van burgerdividend het liefst wereldwijd, maar je kan het prima plaatselijk inrichten. Alaska doet het nu al een beetje. Natuurlijk moet je een stukje betrouwbaar bestuur en continuïteit hebben als je investeert in infrastructuur, maar in mijn systeem zijn de hulpbronnen nooit privébezit. Die blijven gemeenschappelijk, en voor gebruik betaal je huur (of bij mijnbouw, vergoed je de waarde van de grondstoffen die je hebt ontrokken aan de grond).

                          Natuurlijk blijft er een boel ruimte voor discussie over. Het idee lost niet alles op. We zien echter dat het huidige kapitalistische systeem instabiel is, en bezig is onze aarde te vernietigen. Veranderen we het niet zelf, dan keert de wal het schip en heb je pas echt stront aan de knikker…

                          1. Uiteindelijk hebben we al een soort burgerdividend (bijstand, andere uitkeringen), alleen noemen we het niet zo.

                            Je kunt vinden dat daar teveel voorwaarden aan zijn, of dat ze te laag zijn en dat ze dus niet effectief zijn in armoedebestrijding.

                            Het feit dat we teveel resources van de wereld pakken is een hele andere issue.

                            We begonnen deze discussie met armoede, en nu kom je met het voorkomen van de vernietiging van de aarde.

                            Beide problemen afzonderlijk zijn al complex genoeg, en als je ze ook nog eens gaat linken…. dat komt nooit goed, dat is dromen.

                            Of je armoede moet bestrijden met een onvoorwaardelijk basisinkomen, daar kun je over twisten. Waar dat basisinkomen dan uit betaald moet worden, daar kun je ook over twisten. En hoe we de aarde beschermen, daar kunnen we ook over discussieren.

                            Maar alles in een keer… nee, dat zie ik niet zit zitten. Bijvoorbeeld: wie zegt dat de opbrengsten uit dat burgerdividend, die belasting op grondstoffen, min of meer voldoende zijn om de armoede effectief te bestrijden? Misschien is dat wel een factor 100 te weinig of te veel ?(bijvoorbeeld in de emiraten)

                            1. Bijstand en andere uitkeringen zijn geen burgerdividend, omdat ze veel voorwaarden stellen, en die voorwaarden leidden tot een enorme berg bureaucratie, die veel meer kost dan die paar procent lanterfanters dan maar voor lief te nemen — ik heb nu ook lang genoeg meegelopen om te zien dat lanterfanters zich vaak ook prima binnen bedrijven weten te handhaven, en de echte armen vaak niet in staat zijn zich door het woud aan regels van de bijstandsbureaucratie te werken.

                              Armoede en vernietiging van de aarde zijn heel sterk gekoppeld. Je kunt het ene niet oplossen zonder het ander. Ik heb een tijd in India gewoond, en daar is het effect heel goed te zien. Die dingen hangen duidelijk samen. De daaruit voortvloeiende ongelijkheid maakt het ook mogelijk dat wij onze schade afwentelen op minder sterke landen.

                              Of het genoeg kan zijn, potentieel wel, temeer daar ik het niet alleen uit grondstoffen wil halen, maar ook uit grondgebruik, of het politiek haalbaar is: daar zal vrees ik nog wel een generatie overheen gaan. Uiteindelijk is het een kwestie van rechtvaardigheid en mensenrechten: de aarde is van ons allemaal, geen enkel persoon mag zich meer dan zijn deel toeeigenen zonder daarvoor te betalen.

                              1. ‘Bijstand en andere uitkeringen zijn geen burgerdividend’

                                Tja, what’s in a name? Eerst zeg je dat mensen recht hebben op een basisinkomen en verdedig je dat door het CONCEPT burgerdividend te gebruiken (iedereen heeft recht op een vergoeding voor het gebruik van gezamenlijke natuurlijk hulpbronnen), en nu is ineens de afwezigheid van voorwaarden noodzakelijk om het een burgerdividend te noemen.

                                Ik zal je eerlijk zeggen: Ik vind het een mooi en lovenswaardig en eerlijk concept, maar ik zie heel veel haken en ogen aan de invoering ervan. En het zou wel heel toevallig zijn als het bedrag zelfs maar bij benadering gelijk zou zijn aan wat nodig is om armoede te voorkomen.

                                En uiteindelijk, de toegang tot de gezondheidszorg en onderwijs en nog vele dingen is al vrijwel voorwaardenloos. Dan is er nog het uitkeringenstelsel als aanvulling daarop, en dan nog het progressieve belastingstelsel.

                                We hebben met andere woorden al een soort basisinkomen, zij het deels in ‘in natura’ en deels met voorwaarden.

                                Dat je het huidige systeem te streng vindt, of de bedragen te laag, of het systeem anderszins incorrect vindt, is prima, maar er is geen fundamenteel verschil met jouw burgerdividend/basisinkomen. Het heet alleen anders, de nuances zijn anders, maar in essentie voorkomt het armoede door mensen geld te geven uit algemene middelen (en of dat geld nu precies traceerbaar uit belasting op grondstoffen komt of niet is gewoon een vestzak-broekzak verhaal).

                                1. Aan bijstand en andere uitkeringen hangt nog te veel het stigma van “liefdadigheid” — daar wil ik vanaf, inderdaad, het belangrijkste is armoede voorkomen, en dat gaat in Nederland behoorlijk goed (zeker als je buiten NW Europa gaat kijken), maar dat hele uitkeringen-apparaat is natuurlijk een heel complexe bureaucratie. We kennen ook nog allemaal de rel rond de gouden kranen van het UWV.

                                  Of zo’n burgerdividend voldoende is om armoede te voorkomen. Daar kun je op aansturen. Doe je het puur uit de opbrengsten van grondstoffen, dan niet, dan is het niet meer dan een leuke fooi (zie Alaska, voor 2020 $992, en daar moet nog de federale belasting vanaf). De armoedegrens in Nederland is 1039 euro per maand (alleenstaande); vandaar ook dat ik voorstel burgerdividend te financieren via belasting op de locatiewaarde van grond (een belasting die zelfs Milton Friedman die minst onrechtvaardige vondt). Ik denk dat we het gezien de collectieve welvaart prima kunnen opbrengen — het is meer een kwestie van politieke wil: het idee is nu nog te radicaal, maar het “Overton-venster” verschuift wel, net zoals zij dat deed toen het over slavernij ging, vrouwenemancipatie, homohuwelijk, enz.

                                  Tenslotte: veel van onze huidige problemen vloeien niet voort armoede, maar uit overconsumptie en misbruik van hulpbronnen. Gegeven onze huidige technologie, kunnen we volgens mij prima leven met een werkweek van 16 uur (hoe je dat eerlijk verdeeld is een ander verhaal), en kunnen we de rest invullen met leukere dingen — het is stuitend hoe we elkaar (juist ook in het bedrijfsleven) vaak voor de gek houden met “druk-druk-druk”, terwijl het vaak een groot theater is, allemaal vanwege een extreme drang tot consumptie, een nadruk op “economische groei” koste-wat-het-kost en een arbeidsethiek uit een lang vervlogen tijdperk dat 16 uur per dag werken echt nodig was.

    2. Hoewel de arbeidsrechtelijke situatie ongetwijfeld anders is dan een fiscale behandeling hanteert de belastingdienst op zich wel heel bruikbare criteria voor ondernemerschap. Als je die dan toepast op de meeste zorgmedewerkers, ik noem er een paar:

      • loop je betalingsrisico (nee)
      • investeer je (geld) in de continuïteit van je bedrijf (nee)
      • heb je meer dan 3 opdrachtgevers (nee)
      • bepaal je zelf hoe je je werk uitvoert (nee)
      • werk je met eigen materiaal (nee)
      • kan je een vervanger inzetten bij ziekte of drukte (nee)

      Dan houdt het wel gauw op…

      1. De fiscale behandeling volgt in beginsel de juridische kwalificatie, dus wordt er fiscaal getoetst aan art. 7:610 BW. Dat is hetzelfde artikel als het Hof in deze zaak toepast. Veel van de punten die je noemt komen in de uitspraak terug, maar niet allemaal (oa. het betalingsrisico en het aantal opdrachtgevers komen niet terug). Wellicht zijn die feiten niet naar voren gebracht, dan kan de civiele rechter die niet zelf aanvullen.

      2. Maar wat nu als je voor een ander bedrijf werkt ? Als je zoals Martijn hierboven in een team van een klant meedraait en die klant is een beetje financieel stabiel dan: – loop je betalingsrisico (nee) – investeer je (geld) in de continuïteit van je bedrijf (nee) – heb je meer dan 3 opdrachtgevers (nee) – bepaal je zelf hoe je je werk uitvoert (nee) – werk je met eigen materiaal (nee) – kan je een vervanger inzetten bij ziekte of drukte (nee) Maar als je voor een detacheerder werkt dan geldt tov de klant ook: – loop je betalingsrisico (nee, want mijn salaris wordt betaald) – investeer je (geld) in de continuïteit van je bedrijf (nee, dat doet mijn baas) – heb je meer dan 3 opdrachtgevers (nee, want ik heb maar 1 werkgever) – bepaal je zelf hoe je je werk uitvoert (nee, dat bepaald de klant) – werk je met eigen materiaal (nee, dat levert de klant) – kan je een vervanger inzetten bij ziekte of drukte (nee, mijn baas ziet me aankomen ;-)) en toch gaan we er dan juridisch vanuit dat je voor de detacheerder werkt en niet voor de klant.

        Dus wat nu als ik mijn eigen detacheerder ben met 1 medewerker (mezelf) ? (DGA is tenslotte ook een medewerker ;-)) En als het met 1 niet mag, mag het dan met 2 wel ? (waarbij ik mezelf inzet + een medewerker) En als het met 2 ook niet mag, hoe veel medewerkers moet je dan hebben voor je detacheerder bent ?

        1. Een uitgeleende/gedetacheerde is gewoon werknemer, of bedoel je dat niet? Uiteindelijk worden alle sociale verzekeringen en belastingdingen keurig betaald, zij het dat er nu twee bedrijven zijn die onderling moeten uitmaken wie wat betaalt. Dat is de kern van het zzp verhaal, dat mensen die premies omzeilen.

          1. Wat ik bedoelde is dat er actoren zijn (bv de medewerker van de detacheerder) die vanuit het oogpunt van de klant dezelfde “Nee’s” scoren als een werknemer van die klant maar toch geen werknemer van de klant zijn. Als ik DGA van mijn eigen ZZP BV ben betaal ik ook netjes alle belastingen en premies maar zoals ik het begrijp loop ik dan toch het risico als werknemer van de klant gezien te worden door bv de fiscus. Ipv als werknemer van mijn BV. (of zie ik het verkeerd ? ;-)) Vandaar mijn vraag: wat is het juridisch het verschil tussen werknemer van mijn eigen BV zijn en werknemer van een detacheerder zijn als het gaat om ZZP status tov die klant ?

            1. Op die manier. Daar heb je een punt, ik denk dat dat praktisch gezien wordt opgelost door te zeggen “als je voor hetzelfde werk al ergens anders werknemer bent (en daar dus de premies afgedragen worden) dan maakt het verder niet uit”.

              Waar het om gaat, is dat iemand voor werknemers de premies en belastingen betaalt die daarbij horen. Ben jij dga-werknemer van je bv en leen je jezelf uit op consultancy-basis aan een klant, dan betaal jij de premies uit je bv. Dan is het dus prima. Het probleem ontstaat als jij enerzijds zegt dat jij freelancer bent naar je bv toe en anderzijds dat jouw klant geen premies hoeft te betalen omdat jij bv-zzp’er bent. Dan betaalt niemand premies of belasting. En als je juridische analyse eindigt met “niemand hoeft belasting te betalen” dan is je analyse fout. (Mogelijk wel heel duur en inclusief een Kaaiman-constructie om het legaal te laten lijken.)

  4. Dat zou betekenen dat een ZZP met een BV dus uit de gevarenzone is als het gaat om de criteria op ondernemerschap.

    Als premies en belastingen betalen de norm is om wel of niet als werknemer gezien te worden is het dan niet eenvoudiger (IT-er hier ;-)) om dat zo in de wet op te nemen, ipv regeltjes over aantallen opdrachtgevers, risico, ondernemerschap etc. die per geval weer anders uitgelegd worden.

    1. Grofweg ben je óf werknemer óf ondernemer inderdaad, dus als je kunt hardmaken ondernemer te zijn dan ben je automatisch geen werknemer van je klant. Het probleem zit hem in de exacte definitie: de een heeft honderd klanten per jaar, de ander vijf. In die branche is het normaal dat de klant jou verzekert, in die branche moet je jezelf verzekeren. Daar heeft de klant de spullen, hier neem je je eigen gereedschap mee.

      Het probleem is uiteindelijk dat het afdragen van premies en belastingen duur is, dus je wilt een criterium waaruit volgt of je al of niet moet betalen. “Wie betaalt de premies” is daarmee geen geschikt criterium ben ik bang.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.