Een lezer vroeg me:
In mei leerden we dat diverse gemeenten met nep-profielen actief zijn op sociale netwerken om burgers te volgen. Veel socialmedia hanteren echter een ‘real-name policy’ waarbij in de voorwaarden staat dat je je echte naam moet gebruiken. Hoe zit dat nu juridisch? Is de gemeente dan strafbaar (valsheid in geschrifte), is bewijs om die reden uit te sluiten en mag Facebook de accounts van die ambtenaren blokkeren?Het maakte nogal wat los toen we in mei erachter kwamen dat gemeenten burgers volgen op sociale media en daarbij zelfs onder nepnamen (niet als opsporingsambtenaar herkenbaar) opereerde. Of dat legaal was, blijft voor mij de vraag. Gemeentes opereren namelijk niet onder het wetboek van strafrecht maar onder de Algemene wet bestuursrecht, en die lijkt meer ruimte te bieden.
Dat gezegd hebbende, natuurlijk overtreedt zo’n gemeente de regels van Facebook als ze een account maken dat niet op de eigen naam van de betreffende werknemer/ambtenaar aangemaakt is. Facebook mag dus dat account sluiten, en hoeft geen rekening te houden met de opsporingsbelangen van de gemeente. De Albert Heijn mag ook een volgauto van de sociale dienst van haar parkeerterrein wegsturen wanneer Janny daar btw fraude komt plegen, pardon boodschappen komt doen met gekregen geld.
Strafbaar is het niet om gebruiksregels te overtreden. Facebook bepaalt niet wat strafbaar is natuurlijk. In theorie zou Facebook de gemeente mogen aanklagen voor wanprestatie (in een civiele procedure dus) en schadevergoeding eisen, maar die schade lijkt me nihil. Want het is geen valsheid in geschrifte om een account op valse naam aan te maken. Voor dat misdrijf gaat het erom dat je iets vervalst dat bedoeld is als bewijsstuk (een diploma, een creditcard, een ondertekend contract), en dat is het account niet.
Als burger kun je hier echter niets mee. Het is iets tussen Facebook en de gemeente wat die dienstverlener doet met de nepaccounts van die ambtenaren. Jij kunt daar zeg maar geen rechten aan ontlenen, en het tast ook de bruikbaarheid van de constateringen (wat jij dus zei of deed op Facebook) in het geheel niet aan.
Arnoud
Dank Arnoud. Interessante blog. Ik speel al enige tijd met de gedachte om onderzoek te gaan doen naar de mogelijkheden het anoniem op de internet snelweg actief te zijn te ‘verbieden’, of in ieder geval een identificatieplicht in te stellen. Als iedere burger verplicht is zich op de normale weg te identificeren, waarom dan niet op de internet (snel)weg. Wedervraag kan dan zijn: met welk doel? Mijn antwoord: om onder meer de bedreigingen, andere onrechtmatige publicaties/uitingen, maar ook de verspreiding van fake nieuws tegen te gaan. Mijn gedachten zijn nog niet meer dan ‘spinsels’, maar dit soort berichten sterken mij wel in mijn ambitie.
Het doel waarvoor je zegt het anonieme surfen te verbieden klinkt heel goed. Maar er staan ook heel vervelende gevolgen tegenover. Wanneer al het internet gebeuren standaard aan een identificatie gekoppeld wordt, is dat in strijd met de privacy. Om de roepers die zeggen, dat je daarmee criminelen beschermt, wat tegengas te geven: iemand die ontluikende gevoelens in de groep LHBTI heeft, kan dan niet onherkend onderzoek doen. Dat kan heel vervelende gevolgen hebben, want gaat zo iemand naar Rusland of Hongarije, zou dat ernstige gevolgen voor zhaar vrijheid kunnen hebben. Ook een klokkenluider, die misstanden aan wil kaarten, maar vreest voor de gevolgen bij het uitlekken van zhaar identiteit, zal zich twee keer bedenken. Dit kan juist ernstige gevolgen hebben voor die klokkenluider.
Iedere burger is toch niet verplicht om zich op de normale weg te identificeren? De identificatieplicht die we kennen in Nederland beperkt zich volgens mij tot de verpliching je te kunnen identificeren als een bevoegde instantie die identificatie nodig heeft en daar om vraagt. Ik hoef me bij de Appie echt niet te identificeren, als ik met contant geld betaal en geen geregistreerde loyalty pas gebruik kan ik daar prima anoniem mijn boodschappen doen.
Precies mijn punt: een ieder moet zich dus altijd kunnen identificeren, een verplichting die op de digitale (snel)weg niet geldt. Uiteraard zou wat mij betreft daar ook alleen de mogelijkheid tot het controleren van de identiteit gelden voor een ‘daartoe bevoegde instantie’.
Hallo Ruben, ik denk dat een heleboel mensen er baat bij hebben dat ze op internetfora actief kunnen zijn onder een pseudoniem. Ik denk hierbij o.a. aan homoseksuelen die nog uit de kast moeten komen, (ex-) drugsverslaafden, slachtoffers van stalking of erger, enz.
Dat wil niet zeggen dat hun ware identiteit totaal onbekend moet zijn (Arnoud kent mijn ware naam), maar vooral dat deze identiteit niet zomaar met Jan en alleman gedeeld gaat worden. Aan de andere kant ben je op Internet niet volledig anoniem, je laat sporen na in de vorm van het IP adres waar je vandaan komt.
Wellicht is dan een leuke onderzoeksvraag of er een andere en betere balans te vinden is tussen deze vrijheid en het belang van opsporing van strafbare feiten? Een gedachte die in me opkomt is dat je bij iedere site met je e-ID een spoor moet achterlaten dat voor de site onbruikbaar is, maar voor Justitie te reduceren tot jouw identiteit. Dat is handiger dan een IP-adres (denk aan vpn’s) maar ook risicovoller. De technische haalbaarheid analyseren en de juridische kaders neerzetten zou ik als afstudeerdocent zeker minstens een 8 à 9 waard vinden.
Probleem is dan dat er maar 1 justitieminister in 1 land hoeft te zijn gedurende een korte periode, die uit voorzorg al die identiteiten laat vaststellen. Oeps, en dan raakt die database kwijt/lek…… Of zelfs een overijverige topambtenaar kan al genoeg zijn.
Het probleem is niet zozeer dat je de Nederlandse justitie op dit moment daarin niet kunt vertrouwen. Maar als dit idee moet werken, moet je de justities alle landen, op alle toekomstige momenten, vertrouwen. Dat is nogal wat….
Dat is deelvraag 3 lijkt me.
Je kunt toch ook een systeem opzetten waarbij de e-Justitie NL de NL e-ID kan ontsleutelen en dat er middels een e-Rechtverzoek internationaal via e-Interpol internationaal opgespoord gaat worden? Dan houden we nog een beetje e-Controle 🙂
En wat ga je dan doen met mensen zonder NL ID, of mensen zonder ID van een betrouwbaar land, of met buitenlanders die op een NL forum willen posten?
Je gaat met een hamer een mug doodslaan.
Gewoon deelnemen aan het maatschappelijk verkeer moet gewoon anoniem kunnen. Punt. Iedere uitzondering daarop moet individueel beoordeeld worden door de wetgever.
Ik zie hier hele goede vragen die in een onderzoek beantwoord kunnen worden. Het zou me niet verbazen dat er tussen websites verschillen in policy gaan ontstaan gebaseerd op de doelen die de verschillende sites nastreven. LinkedIn staat anders in de maatschappij dan de Rutgersstichting.
Hoezo uitzondering? Ook een rechter zou geen uitzondering moeten creëren op het recht anoniem aan het maatschappelijk verkeer deel te nemen. Dat is wat mij betreft een recht dat absoluut moet zijn om een functionerende democratie te waarborgen.
Als iemand dan anoniem iets zegt waar iemand aanstoot aan neemt of wat iemand illegaal vindt en men gaat naar de rechter, dan kan de rechter in individuele gevallen partijen verplichten te helpen om in dat geval te proberen de anonimiteit te doorbreken.
Maar een uitspraak van de rechter ‘hey, dit mag niet meer anoniem’ zou uit den boze moeten zijn.
Ook een impopulaire (politieke) opinie moet je kunnen uitdragen, zonder dat je daarvoor lijf en leden of je inkomen riskeert. Of soms gewoon om idiote sociale verschijnselen te omzeilen. Marion Zimmer Bradley* gebruikte een pseudoniem, omdat men in die tijd vond dat vrouwen geen fictie hoorden te schrijven. Stel je voor dat een rechter door die anonimiteit heen prikt, dan had zij zoveel aandacht geklregen dat zij nooit meer anoniem had kunnen schrijven.
Voor iedereen die over dit vraagstuk denkt, wil ik graag even vragen of ze ook naar de historie willen kijken van dit soort initiatieven. Bijvoorbeeld hoe het is gegaan met toen de overheid het zo handig vond om van iedereen te registreren welke godsdienst ze aanhingen.
Iedere staatsvorm (behalve denk ik het anarchisme) kan leiden naar het fascisme. Toch weiger ik te accepteren dat je altijd de anarchistische keuze moet maken om te voorkomen dat je afglijdt naar fascisme.
Daar heb je zeker gelijk in. Maar er moet wel gekeken worden naar de situatie van vandaag. En er zijn landen, waar men niet fascistisch is, maar toch mensen op basis van ideeën of geloof benadeeld. Welk systeem we ook kiezen, mensen moeten vrij blijven. Dus zoekopdrachten en commentaren die niet goed vallen voor een buitenlandse regering mogen een burger niet in problemen brengen bij een reis of verblijf in dat land. Dat je tijdens je bezoek daar uit moet kijken wat je zegt/doet, spreekt voor zich en is gebaseerd op je keuze er nar toe te gaan.
Vergeet niet dat zelfs in Nederland, mensen wettelijk worden gediscrimineerd op basis van religie. Zo mogen religeuze instellingen ongestraft corona-maatregelen negeren, maar atheistische niet, zo mag je als religieus iemand een beroep doen op gewetensbezwaren (bij het weigeren van dienstplicht, en ja, die bestaat nog steeds), maar niet als niet religieus persoon. Dat dit nog bestaat in een land dat waar de meerderheid nu niet religieus is, is volslagen idioot.
Dit is niet “… om te voorkomen dat je afglijdt naar …”, dit is om te voorkomen dat er dingen in het leven geroepen worden die heel gevaarlijk gaan zijn wanneer er ooit zo’n staatsvorm komt. Saillant verschil.
Er zijn trouwens meer staatsvormen die niet het beste met hun burgers voor hebben. Bijvoorbeeld de oligarchische staatsvorm (waar we een behoorlijke kans hebben om heen te gaan, of volgens sommige boze tongen zelfs al in zitten, ook al is het niet officieel).
Dat gaat goed tot je rekening gaat houden met justitie van morgen, een regime wat ineens aan de macht komt en bijvoorbeeld homoseksualiteit weer strafbaar stelt, heeft het dan wel héél makkelijk door het systeem wat we met alle goede bedoelingen hebben opgezet.
Het probleem is dat je geen systeem kan bedenken wat je identiteit verhult en wat wel werkt voor de goeierikken maar niet voor de slechterikken.
Die zie ik wel, maar dan kun je dus niets. Alles is te misbruiken, ook een basale gedecentraliseerde NAW basisadministratie. Ieder proces-verbaal kan straks in de Evil AI die de ongelukkigen voor het strafkamp gaat selecteren. Elk verkeersbord kan een bron van kwaadaardig opgelegde boetes worden, iedere camera deel van de 1984 surveillance. Daarom zeg ik, dan moet je naar het anarchisme.
Ik geloof meer in enerzijds wél gepaste opsporingsmiddelen opzetten en anderzijds óók waarborgen tegen afglijden naar zulke regimes nemen. Zeg maar net zoals het nemen van slaapmiddelen gevaarlijk is maar niet als het onder dokterstoezicht gebeurt. Dan zeg je ook niet, als morgen de dokter weg is dan gaat de morfinepomp 100% open en dat is gevaarlijk.
Anarchisme is helaas geen stabiel systeem. Bij de afwezigheid van een weerbare macht, zal al snel een of andere roofridder de macht grijpen (zo is uiteindelijk ook ons koningshuis in een heel ver verleden aan zijn huidige positie gekomen, nietwaar?). Je kunt dan de Amerikaanse filosofie volgen, en zeggen, dan maken we iedereen weerbaar door massaal wapens toe te staan, maar dan zie dat voornamelijk idioten daar mee gaan lopen zwaaien.
Uiteindelijk moeten we het hebben van een groot genoege groep mensen met een stuk verstand, en verschillende feedbacksystemen die voorkomen dat de tegenstellingen en verschillen tussen mensen niet te groot worden. Dat wil zeggen, een goed georganiseerd onderwijs, fatsoenlijke aanvangskansen voor iedereen, een stevig sociaal vangnet, en een systeem van erfbelasting dat het ontstaan van dynastieen en poissant rijke families permanent onmogelijk maakt. Als je aan die voorwaarden voldoet, kun je prima anoniem posten blijven toestaan, en kun je in voorkomende gevallen best de kosten dragen om uit te zoeken wie nu achter een echt schadelijke uiting zit — de sporen die hierbij achtergelaten worden zijn vrijwel altijd genoeg om de bron terug te vinden, mits je er voldoende tijd in stopt — maar om misbruik te voorkomen is het wel nodig dat dit de uitzondering blijft.
Los van mensen die er heel goede redenen voor hebben om anoniem te willen zijn, en dat we er dan maar op moeten vertrouwen dat “alle machtshebbers” van “over de hele wereld” “voor altijd” rechtvaardig zullen zijn, en deze data natuurlijk nooit zullen gebruiken voor dingen waar deze niet voor bedoelt is. (Giecheltoets?), is het een groot, heel groot probleem als mensen “voor altijd” vastzitten aan iets wat ze ooit hebben gezegd. Ze hebben dan ook het gevoel dat ze die mening ook nooit meer kunnen veranderen zonder gezichtsverlies, en blijven hem verdedigen, hoewel ze eigenlijk iets anders zouden willen vinden, of dat die mening zelfs belachelijk is geworden. Ze staan veel minder open voor echte discussie, en de mening van anderen, want dat zou hun opgebouwde internetpersona, waarmee we ons meer en meer identificeren, in gevaar brengen. En ook neemt bij verplichtte identificatie de identificatie met een groep waartoe men behoort toe, en wordt men, omdat men zich meer en meer identificeert met * alle * standpunten van die groep, veel kwetsbaarder voor manipulatie, want het is dan veel lastiger om sommige standpunten van een groep af te wijzen, en het met andere eens te zijn.
Laure M. Brussolo PhD heeft daar met haar mooie Franse accent een korte video over gemaakt die de moeite waard is: Socrates on Intelligent stupidity & Amathia // why smart people believe stupid things https://www.youtube.com/watch?v=2mnjklBgWUU