In de categorie “Blijven liggen tijdens de vakantie”: de doodsteek aan de persexceptie, zoals uitgedeeld door het Hof Leeuwarden in een zaak tussen de Nederlandse Dagbladpers en de Provincie Flevoland. De persexceptie staat nieuwsmedia toe actuele nieuwsberichten over te nemen. Een auteursrechtvoorbehoud kan dit recht beperken, behalve bij “nieuwsberichten en gemengde berichten”. Maar volgens het Hof geldt deze uitzondering eigenlijk nooit.
De Provincie Flevoland maakte een knipselkrant van relevant nieuws. Geen elektronische, want daarvoor moeten rechten worden betaald, maar een papieren. Die was namelijk door de Hoge Raad legaal verklaard in 1995. Toch maakten de kranten bezwaar, omdat ze inkomsten misten.
Jammer dan, zou je zeggen, maar het auteursrecht heeft een ingebouwde feature creep: als rechthebbenden een nieuwe inkomstenbron construeren, dan moeten de uitzonderingen uit de wet daarvoor wijken. Dit moet ervoor zorgen dat uitzonderingen nooit de exploitatie van werken mag verstoren. Dit omdat “een hoog beschermingsniveau [moet worden] gegarandeerd voor auteursrechten en naburige rechten, omdat die rechten van wezenlijk belang zijn voor scheppend werk”.
De reactie van CopyRechten.nl is veelzeggend:
Wat is het ergste dat een integere journalist kan overkomen? Dat anderen er met zijn werk vandoor gaan. Uiteraard zonder eerst om toestemming te vragen en al helemaal zonder er voor te betalen. Het gebeurt dagelijks ettelijke keren en heel vaak heeft de hergebruiker het recht nog aan zijn zijde ook.
Schandalig immers: jatten ze je werk en dan is dat legaal ook nog.
Ons auteursrecht kent in artikel 15 Auteurswet namelijk een persexceptie die zegt dat nieuws mag worden overgenomen door andere nieuwsmedia, tenzij de rechten voorbehouden zijn. Maar lid 2 bevat een uitzondering over dat voorbehoud:
Ten aanzien van nieuwsberichten en gemengde berichten kan een voorbehoud als bedoeld in het eerste lid, onder 4° niet worden gemaakt.
Het Hof pakt artikel 5 van de Europese Auteursrechtenrichtlijn erbij, en ziet daar ook een persexceptie:
weergave in de pers, mededeling aan het publiek of beschikbaarstelling van gepubliceerde artikelen over actuele economische, politieke of religieuze onderwerpen of uitzendingen of ander materiaal van dezelfde aard, in gevallen waarin dat gebruik niet uitdrukkelijk is voorbehouden [en mits met bronvermelding]
maar dit artikel heeft geen uitzondering over voorbehouden. Er staat simpelweg: het mag, tenzij de rechten zijn voorbehouden. Het Hof concludeert dan ook dat een uitleg van artikel 15 waarbij auteursrechtelijk beschermde nieuwsberichten gratis mogen worden hergebruikt, in strijd is met Europees recht. Daarmee schendt de provincie de auteursrechten van de nieuwsmedia wiens berichten ze knipselt.
Maar wat moeten we dan met artikel 15 lid 2? Je zou zeggen, als het toepassen van die uitzondering niet mag dan staat daar een zinledig wetsartikel. Maar nee, volgens het Hof:
Artikel 15 lid 2 Auteurswet heeft dus de functie dat dergelijke onpersoonlijke geschriften” die niet vallen onder de Auteursrechtrichtlijn ” in het kader van de persexceptie mogen worden overgenomen ongeacht een mogelijk voorbehoud.
In de praktijk kan ik me geen nieuwsbericht voorstellen dat niet auteursrechtelijk beschermd is. Wie zit te wachten op en puur zakelijke opsomming van feiten zonder enige creatieve invulling? Misschien de ticker met de beursstanden, maar dat zal het zo ongeveer wel zijn.
Overigens hoeft een voorbehoud niet specifiek bij elk artikel te staan, een generiek voorbehoud in de disclaimer of colofon is volgens het Hof genoeg. Daarmee is het wel heel triviaal geworden de persexceptie uit te schakelen. En wie even zoekt, zal zien dat zowat elke nieuwssite dit ook gedaan heeft.
Guibault noemt het “more reasonable proportions” maar volgens mij is “nul” geen proportie. Ik ben benieuwd wanneer het citaatrecht met een vergelijkbare redenering omver gehaald wordt.
Auteursrechtenblog Futureofcopyright en ik gaan de komende tijd in dialoog over de toekomst van het auteursrecht. Elke zaterdag vind je hier of bij Future of Copyright een nieuwe post in de serie. We reageren op elkaars stellingen en hopen met een inhoudelijke discussie verder te komen in complexe auteursrechtelijke vraagstukken.