Bloggen over de huizenbouwperikelen van een BN’er is geen AVG overtreding

Gedaagde hoeft artikel over woning niet te verwijderen, las ik bij ITenRecht.nl. Een lokale website had een artikel geplaatst over de bouwperikelen van de directeur en oprichter van het bedrijf Prijsvrij vakanties, inclusief foto en straatnaam. De directeur in kwestie maakte bezwaar en beriep zich op privacyschending en de AVG. De rechter wijst de eisen af (mede naar aanleiding van het inkorten van het artikel en weghalen foto) en bevestigt daarbij dat zo’n artikel onder de journalistieke exceptie valt.

Mag je als nieuwssite schrijven dat de bouw van een woning ‘niet wil vlotten’? En dat de opdrachtgever een bekende ondernemer is die het ‘hoog in zijn kop’ heeft? Zo vatte het AD in september de zaak samen. Heel aardig is dat inderdaad niet, maar feit was – zoals uit het vonnis blijkt – dat de verbouwing lang niet zo snel ging als verwacht. Weliswaar door overmacht (personeels- en materiaaltekorten, coronazorgen bij het bedrijf) maar nog steeds vlot het dan bepaald niet.

De verbouwing was trouwens erg grondig, zo grondig dat de journalist sprak van een ‘kaalslag’. Dat klinkt ook onaardig, maar mag gezegd: het is een mening, een waardeoordeel, en niet volledig onjuist want het oude huis (gebouwd 1923) was geheel gesloopt.

De AVG komt om de hoek kijken bij het argument van de publicatie van relevante lokatiedetails:

[Eiser] heeft er daarnaast bezwaar tegen dat in de aangehaalde passage zijn persoonlijke gegevens in het artikel worden genoemd: zijn naam, onderneming en de straatnaam. Dat zou volgens [eiser] een onnodige inbreuk op zijn privacy maken.
Die gegevens opgenomen op een website vormen daarmee tevens een verwerking van persoonsgegevens, immers ze identificeren de eisende directeur en onthullen ook zijn woonadres. Het privacy-aspect sneuvelt snel:
[eiser] betwist weliswaar dat hij een publiek figuur is, maar uit de (mede ook door hemzelf) overgelegde stukken is voldoende aannemelijk geworden dat [eiser] zelf met enige regelmaat actief in de media optreedt (in de vorm van interviews en televisie-optredens) als directeur van Prijsvrij, waaronder ook in landelijke, op een breed publiek gerichte media. Onweersproken is in dat kader gesteld dat [eiser] zich bij deze mediaoptredens niet altijd beperkt tot louter zakelijke aspecten van zijn leven, maar in voorkomend geval ook meer persoonlijke aspecten uit zijn leven niet onbesproken laat.
Bij lokale media is het dan gerechtvaardigd dat je hierop terugkomt, en ook privé aspecten van een BN’er betrekt in publicaties als daar (lokaal) nieuws in zit. Dat mag, ook van de AVG:
Zoals [gedaagde] terecht stelt is het ook niet in strijd met de AVG om die gegevens te melden omdat het onweersproken gaat om de verwerking van persoonsgegeven voor journalistieke doeleinden.
Dit klopt maar gaat natuurlijk wel wat snel. Het is niet zo dat publiceren met een colofon of NVJ-perskaart je een vrijbrief geeft onder de AVG. De “journalistieke uitzondering” zegt in feite dat een trits aan rechten van betrokkenen niet ingeroepen kunnen worden tegen een publicatie met uitsluitend journalistiek oogmerk. Dit om te voorkomen dat een journalistiek rechtmatige publicatie alsnog via de AVG tegengehouden kan worden. In dit geval had de eiser zich beroepen op recht van verwijdering (“vergetelheid”) en/of correctie, en dat recht geldt dus niet bij journalistieke publicaties.

Natuurlijk moet de journalist nog steeds een AVG-grondslag hebben; toestemming had hij uiteraard niet, maar dat hoeft ook niet want een journalistieke uiting past binnen het eigen gerechtvaardigd belang (artikel 6 lid 1 sub f AVG) op grond van de vrijheid van meningsuiting / persvrijheid.

Arnoud

 

Geldt de persexceptie bij Twitter als bron?

oude-krant.jpgBegin april hadden we een discussie over kranten die tweets afdrukken, waarbij ik twijfelde of dat als citaat te rechtvaardigen is. In de comments deed Alex de Kruijff een suggestie: valt dit overnemen niet onder artikel 15 Auteurswet, de persexceptie? Die is immers gemaakt voor het overnemen van actuele zaken, en die tweets (met cartoon-reacties op de aanslag te Zaventem) zijn toch evident nieuws.

De persexceptie uit artikel 15 Auteurswet is bedoeld om het overnemen van nieuws te vergemakkelijken. Actueel nieuws móet worden gebracht, en het is niet de bedoeling dat auteursrecht daar al te hard in de weg bij zit. Kort gezegd is toegestaan

het overnemen van berichten of artikelen over actuele economische, politieke, godsdienstige of levensbeschouwelijke onderwerpen alsmede van werken van dezelfde aard die in een dag-, nieuws- of weekblad, tijdschrift, radio- of televisieprogramma of ander medium dat eenzelfde functie vervult, zijn openbaar gemaakt,

mits je aan een aantal eisen voldoet, zoals naamsvermelding van de auteur en bronvermelding van het medium waar je het in vond. De belangrijkste twee eisen zijn echter

  1. De bron is een “dag-, nieuws- of weekblad, tijdschrift, radio- of televisieprogramma of ander medium dat eenzelfde functie vervult”;
  2. Het overnemende medium ook.

Kort gezegd: het moet gaan om overnemen uit de pers door de pers. Wat de vraag oproept, wat is dan “de pers”. Die definitie is vrij breed: ook websites die nieuws brengen, vallen eronder. En als er iets is waar Twitter goed in is, dan is het wel berichtgeving over de actualiteit. Het lijkt me dan ook goed verdedigbaar dat Twitter een persmedium is vandaag de dag. Het vervult voor veel mensen dezelfde functie als de krant of televisie vroeger.

Maar de persexceptie is dood, zeg ik altijd. Maar dat heeft ermee te maken dat het Hof Leeuwarden in 2011 bepaalde dat de persexceptie niet geldt wanneer ergens in het bronmedium een auteursrechtvoorbehoud staat. En dat heeft iedereen. Maar bij Twitter zie ik dit niet; de eerste Twitteraar met een voorbehoud in zijn bio moet ik nog tegenkomen. (Wie dat wil: Zet “Auteursrechten uitdrukkelijk voorbehouden” aan het einde van je tekst.)

Arnoud

Is een goed doel commercieel in de zin van Creative Commons?

creative-commons.gifEen lezer vroeg me:

Wij zijn een stichting met een website die nieuws brengt over het goede doel waar wij ons voor inzetten. Hierbij gebruiken wij foto’s van Flickr.com die onder Creative Commons beschikbaar zijn. Maar nu zegt een fotograaf dat wij dat niet mogen, omdat de pers altijd commercieel is en zijn foto de GelijkDelen-NietCommercieel variant van Creative Commons gebruikt. Klopt dat?

Allereerst gebruik ik deze gelegenheid even om een ander misverstand uit de weg te ruimen: de pers mag géén foto’s overnemen met een beroep op het pers-zijn. Nieuwsmedia zijn gewoon bedrijven die net als iedereen de Auteurswet moeten naleven. “Dit is nieuws” is onvoldoende basis om een foto te mogen tonen, tenzij de foto zélf nieuws is of functioneel, inhoudelijk relevant (citaatrecht).

Ja, er is een persexceptie in de wet maar a) of die voor beeld geldt, is onduidelijk en b) de persexceptie geldt niet als in een colofon de magische zin “Alle rechten voorbehouden” staat.

Maar goed, dat was de vraag niet. De vraag was, mag een nieuwssite beeld onder Creative Commonslicenties (zoals op Flickr veel staat) gebruiken? Nou ja, in principe wel, zolang ze maar de licentie naleeft. Er wordt vaak gedacht dat gebruik door de pers niet commercieel is, zeker als de foto bij een redactioneel artikel staat. Dat is onjuist. Een krant, tijdschrift of nieuwssite verkoopt abonnementen of advertenties en dat zie ik als “zakelijk of persoonlijk financieel gewin”, zoals CC het noemt. Ook als de foto bij redactionele inhoud staat.

Je rechtsvorm doet er niet toe. Ook een stichting of vereniging mag winst maken, de enige juridische beperking is dat die winst niet aan het bestuur of de leden wordt uitbetaald.

Natuurlijk kán het zo zijn dat de partij die nieuws brengt, stiekem toch niet commercieel is. Bij een goeddoelstichting is dat goed denkbaar: die is niet uit op gewin maar op dat doel, en dan is verdedigbaar dat ze niet commercieel handelen.

Tegelijk voelt dit wel een beetje krom. Je gebruikt de foto indirect om meer geld binnen te halen. Dat je dat niet gebruikt om je aandeelhouders tevreden te stellen maar om waterpompen voor hongerige kindjes te kopen, is nobel maar is dat niet ergens tóch “gewin”?

Arnoud

Einde van de persexceptie in het auteursrecht

In de categorie “Blijven liggen tijdens de vakantie”: de doodsteek aan de persexceptie, zoals uitgedeeld door het Hof Leeuwarden in een zaak tussen de Nederlandse Dagbladpers en de Provincie Flevoland. De persexceptie staat nieuwsmedia toe actuele nieuwsberichten over te nemen. Een auteursrechtvoorbehoud kan dit recht beperken, behalve bij “nieuwsberichten en gemengde berichten”. Maar volgens het Hof geldt deze uitzondering eigenlijk nooit.

De Provincie Flevoland maakte een knipselkrant van relevant nieuws. Geen elektronische, want daarvoor moeten rechten worden betaald, maar een papieren. Die was namelijk door de Hoge Raad legaal verklaard in 1995. Toch maakten de kranten bezwaar, omdat ze inkomsten misten.

Jammer dan, zou je zeggen, maar het auteursrecht heeft een ingebouwde feature creep: als rechthebbenden een nieuwe inkomstenbron construeren, dan moeten de uitzonderingen uit de wet daarvoor wijken. Dit moet ervoor zorgen dat uitzonderingen nooit de exploitatie van werken mag verstoren. Dit omdat “een hoog beschermingsniveau [moet worden] gegarandeerd voor auteursrechten en naburige rechten, omdat die rechten van wezenlijk belang zijn voor scheppend werk”.

De reactie van CopyRechten.nl is veelzeggend:

Wat is het ergste dat een integere journalist kan overkomen? Dat anderen er met zijn werk vandoor gaan. Uiteraard zonder eerst om toestemming te vragen en al helemaal zonder er voor te betalen. Het gebeurt dagelijks ettelijke keren en heel vaak heeft de hergebruiker het recht nog aan zijn zijde ook.

Schandalig immers: jatten ze je werk en dan is dat legaal ook nog.

Ons auteursrecht kent in artikel 15 Auteurswet namelijk een persexceptie die zegt dat nieuws mag worden overgenomen door andere nieuwsmedia, tenzij de rechten voorbehouden zijn. Maar lid 2 bevat een uitzondering over dat voorbehoud:

Ten aanzien van nieuwsberichten en gemengde berichten kan een voorbehoud als bedoeld in het eerste lid, onder 4° niet worden gemaakt.

Het Hof pakt artikel 5 van de Europese Auteursrechtenrichtlijn erbij, en ziet daar ook een persexceptie:

weergave in de pers, mededeling aan het publiek of beschikbaarstelling van gepubliceerde artikelen over actuele economische, politieke of religieuze onderwerpen of uitzendingen of ander materiaal van dezelfde aard, in gevallen waarin dat gebruik niet uitdrukkelijk is voorbehouden [en mits met bronvermelding]

maar dit artikel heeft geen uitzondering over voorbehouden. Er staat simpelweg: het mag, tenzij de rechten zijn voorbehouden. Het Hof concludeert dan ook dat een uitleg van artikel 15 waarbij auteursrechtelijk beschermde nieuwsberichten gratis mogen worden hergebruikt, in strijd is met Europees recht. Daarmee schendt de provincie de auteursrechten van de nieuwsmedia wiens berichten ze knipselt.

Maar wat moeten we dan met artikel 15 lid 2? Je zou zeggen, als het toepassen van die uitzondering niet mag dan staat daar een zinledig wetsartikel. Maar nee, volgens het Hof:

Artikel 15 lid 2 Auteurswet heeft dus de functie dat dergelijke onpersoonlijke geschriften” die niet vallen onder de Auteursrechtrichtlijn ” in het kader van de persexceptie mogen worden overgenomen ongeacht een mogelijk voorbehoud.

In de praktijk kan ik me geen nieuwsbericht voorstellen dat niet auteursrechtelijk beschermd is. Wie zit te wachten op en puur zakelijke opsomming van feiten zonder enige creatieve invulling? Misschien de ticker met de beursstanden, maar dat zal het zo ongeveer wel zijn.

Overigens hoeft een voorbehoud niet specifiek bij elk artikel te staan, een generiek voorbehoud in de disclaimer of colofon is volgens het Hof genoeg. Daarmee is het wel heel triviaal geworden de persexceptie uit te schakelen. En wie even zoekt, zal zien dat zowat elke nieuwssite dit ook gedaan heeft.

Guibault noemt het “more reasonable proportions” maar volgens mij is “nul” geen proportie. Ik ben benieuwd wanneer het citaatrecht met een vergelijkbare redenering omver gehaald wordt.

Haalt Google de Belgische kranten uit haar index, is het weer niet goed

gnews-be.pngDiverse Franstalige kranten uit België zijn niet meer te vinden in de zoekresultaten van Google, meldde Nu.nl. Franstalige kranten als La Capitale (dat het een boycot noemt) zijn uit de complexe index van de zoekmachine verwijderd. Het Belgische Hof van beroep had in mei Google News inbreukmakend geacht, en volgens Google moet men nu zo handelen om aan dwangsommen te ontkomen.

Met dank aan Tweakers vond ik het arrest van begin mei dit jaar. Hoewel wat Google doet, best wel lijkt op citeren, is daarvan geen sprake. Google neemt telkens het “hart” van het artikel over volgens het Hof. Dat lijkt me echter onvermijdelijk bij nieuws: nieuwsberichten zijn eigenlijk altijd zo opgebouwd dat je in de eerste drie zinnen de kern leest, en pas als je dan doorleest krijg je meer achtergrond.

De persexceptie gaat ook niet op, want daarvoor moet het gaan om actueel nieuws dat nú nú nú gebracht moet worden. Google bewaart nieuws 30 dagen, daar is geen haast bij. Bovendien publiceert Google geen eigen nieuws, ze is meer een knipselkrant (wat het Hof onderbouwt met een link in het arrest naar een Frans Wikipedia-artikel ter onderbouwing).

Google herpubliceert volgens het Hof eenvoudigweg het nieuws, en zorgt er daarbij voor dat de bron inkomsten en bezoekers misloopt. Dat is dus in strijd met de driestappentoets (zie ook het Infopaq-arrest van het Europese Hof). Je mag stukjes uit andermans werk gebruiken maar zij mogen er geen boterham minder om eten.

Vanwege deze schendingen van het auteursrecht werd Google verplicht

à retirer des sites Google.be et Google.com, plus particulièrement des liens en cache visibles sur «Google Web» et du service «Google News», tous les articles (…)

Dit was in lijn met de eisen van de kranten, die ook hun pijlen hadden gericht op “tout ses sites (Google News et «cache» Google sous quelque dénomination que ce soit)”.

Het draait dus om “plus particulièrement” oftewel “meer in het bijzonder”. Bedoelt het Hof daarmee “deze specifieke diensten op Google.com/.be” of “alle diensten op Google.com/.be en met name maar niet alleen deze specifieke”? De dwangsom van 25.000 euro per dag dat niet voldaan wordt aan het bevel zou voor een gemiddeld bedrijf reden moeten zijn om de conservatieve interpretatie te kiezen.

Nu is Google geen gemiddeld bedrijf, maar ook voor hen lijkt me 25.000 euro per dag toch aan te gaan tikken. Hoewel men recent in Taiwan toch enige tijd de boetes voor schenden van het retourrecht op apps willens en wetens heeft laten oplopen, maar dat is nu ook gestopt. Het komt natuurlijk wél heel goed uit dat het vonnis hier net een tikje ambigu is.

Arnoud

“GeenStijl is gericht op digitale nieuwsvoorziening”

“Dit is een principezaak”, zeggen ze zelf. Maar een leuke opsteker is het wel: GeenStijl mocht een nieuwsbericht uit de Nijmeegse Stadskrant overnemen op haar eigen site, en pleegde daarbij geen inbreuk op het auteursrecht. Dat blijkt uit een vonnis (Een, Twee, Drie, Vier, Vijf, Zes) van de rechtbank Amsterdam van vorige week.

Overnemen van nieuwsberichten is voor veel bloggers doodnormaal, maar nieuwsmedia kunnen er aardig over schuimbekken. De situatie is niet eenvoudig: in de Auteurswet staat (artikel 15) de zogeheten persexceptie, het recht voor nieuwsmedia om actuele berichten van elkaar over te nemen. Daarbij moet wel bronvermelding worden gehanteerd, en mag het auteursrecht niet zijn voorbehouden. Zo’n voorbehoud staat vaak in het colofon trouwens, en het is de vraag of dat genoeg is.

Een open discussiepunt is of blogs überhaupt onder deze exceptie kunnen vallen. In 2000 werd dit voor kranten.com onder bevestigd beantwoord. Bij de laatste wetswijziging in 2006 van dit artikel werd “een ander medium dat eenzelfde functie vervult” toegevoegd aan het lijstje van media die van deze uitzondering gebruik kunnen maken. Daarbij werd opgemerkt:

Afhankelijk van de concrete omstandigheden van het geval kunnen de websites van een schoolkrant, een sportvereniging en een individuele website binnen de reikwijdte van de beperking vallen. Rechthebbenden die daar bezwaar tegen hebben kunnen hun belangen beschermen door het maken van een voorbehoud.

Echter, in 2008 moest blogger Joffrey Vermeule nog 365 euro betalen voor overname van een nieuwsbericht. Zijn blog was geen nieuwsmedium. Ook enkele andere blogs konden niet met deze exceptie wegkomen.

Dat GeenStijl een nieuwsmedium is, staat echter buiten kijf. Ze zijn “gericht op digitale nieuwsvoorziening” zoals de rechter het formuleert. En omdat ze keurig (nou ja, keurig) aan bronvermelding hadden gedaan en er bij het artikel zelf geen voorbehoud te bekennen is, kent de rechter het beroep op artikel 15 toe. Het artikel mag dus worden overgenomen.

Ik ben benieuwd of ik zelf ook een nieuwsmedium ben eigenlijk.

Arnoud