Internetrecht door Arnoud Engelfriet

Pexels / Pixabay

Microsoft moet aan nabestaanden van een overleden Nederlander toegang verstrekken tot zijn Hotmail-account, meldde Tweakers onlangs. Het bedrijf maakte zich zorgen om de privacy van de correspondenten en wilde voorkomen dat kwaadwillenden in het account zouden kunnen, wat voor mij een mooie manier is om te zeggen “eigenlijk willen we geen gedoe met nabestaanden”. Maar de rechter zegt nu dat dat gewoon wel moet, en wel op straffe van een stevige dwangsom.

Uit het vonnis blijkt dat het gaat om de ouders en zussen van een man die in juli 2021 overleed. Zij wilden toegang tot zijn Hotmailaccount en zijn OneDrive-account. Kan dat? Een nog niet eerder bij de rechtbank behandelde vraag, maar eentje die deze eisers in keurig juridisch Nederlands inkleden als:

de stelling, daartoe onder verwijzing naar artikel 4:182 BW (saisine), samengevat, dat zij als erfgenamen rechtsopvolgers onder algemene titel van de accounts van hun zoon en broer en de inhoud ervan zijn en dus ook de nieuwe wederpartij van Microsoft met betrekking tot de desbetreffende overeenkomsten.

Microsoft reageert geheel zoals ik zou verwachten, namelijk naar Amerikaans recht met de dooddoener (sorry) dat men maar met een gerechtelijk bevel moet komen. In de VS laat je namelijk de rechter verzinnen wat logisch is, ongeacht de juridische kwestie. In Nederland doen we dat anders. Daar vinden we het logisch dat mensen zélf nazoeken hoe de wet zit en dat dan in alle redelijkheid gaan toepassen. In gewone taal: doe normaal, dat account is nu van deze mensen, reset het wachtwoord.

Oké, MS had ook wel juridische argumenten. Allereerst dat saisine niet zou gelden, waar de rechter niet in meegaat – alleen voor “hoogstpersoonlijke” overeenkomsten zoals huur of arbeid is het voortzetten door erfgenamen uitgesloten. En ten tweede zorgen over rechten van derden, namelijk de correspondenten van deze meneer wiens persoonsgegevens dus in de mailbox zitten. Ook dat gaat niet op: alle plichten uit de EULA gelden natuurlijk net zo goed voor de erfgenamen, inclusief dus de plicht om de privacy van anderen niet zomaar te schenden.

(Dan was er nog een verhaal dat Microsoft succesvolle inlogpogingen had gedetecteerd en daaruit concludeerde dat er iets raars aan de hand was. Snap ik niet helemaal, maar de rechter schuift het meteen terzijde.)

De conclusie van de rechter is dan ook rechttoe rechtaan: Microsoft moet toegang verlenen en wel zo snel mogelijk. Niet moeilijk doen, deze mensen zijn juridisch gezien gewoon de eigenaren na het overlijden van de eigenlijke eigenaar. MS krijgt twintig dagen en verbeurt daarna dwangsommen van tienduizend euro per dag. Dat is een fors bedrag, wat voor mij dus de indicatie is dat de rechtbank het handelen van MS als onnodig moeilijk doen zag.)

In de comments zie ik diverse mensen opmerken dat hiermee je ouders dus bijvoorbeeld de liefdesbrieven naar je partner (of je minnaar m/v/x) zouden kunnen zien, of discussie met je therapeut of wat maar zeer privé is en je niet wil dat je erfgenamen zien. Die snap ik, maar is dat anders dan die doos op zolder met je pikante ondergoed en zweepjes of de VHS band met privéopnames? Juridisch gezien niet volgens mij.

Het vonnis is een mooie bevestiging dat het erfrecht gewoon werkt in de digitale omgeving. Wie niet wil dat bepaalde erfgenamen toegang krijgen tot accounts, kan dat regelen bij testament. Of nog simpeler: je wachtwoord ergens in bewaring geven waar een vertrouwd persoon het account in kan en dingen kan wissen of opheffen, als dat is wat je wil.

Arnoud

Een lezer vroeg me:

Enige dagen geleden bleek Microsoft de hotmailaccount van een medewerker te hebben doorzocht omdat vermoed werd dat deze persoon betrokken was bij het lekken van bedrijfsgeheimen. Microsoft verdedigt zich met het argument dat zij deze mail van betrokken persoon wel mocht doorzoeken, omdat er geen gerechtelijke bevel voor nodig was. Apple en Google claimen nu het zelfde omdat de gebruiker de gebruiksvoorwaarden heeft geaccepteerd. Maar mag dit zomaar? Is dit niet in strijd met het briefgeheim?

Strijdig met het briefgeheim is dit niet, want het briefgeheim geldt helaas nog steeds niet voor elektronische communicatie. Al sinds 2000 zijn er plannen dit te veranderen, maar kunnen datagraaien is voor opsporingsdiensten zo’n zware wens dat het elke keer op stevige bezwaren uit die hoek stuit. Plus, de Grondwet zou moeten worden aangepast en dat is een hele procedure.

Microsoft beroept zich vooral op het feit dat de servers bij haar staan. En als eigenaar van een server mag je nu eenmaal in serieuze gevallen kijken welke data erop staat. Bij wijze van analogie: de verhuurder van een garagebox mag deze ook openmaken als hij een brandlucht ruikt, of klachten krijgt dat er xtc wordt gedeald vanuit die box.

Daarbij komt dat in de voorwaarden van Hotmail staat dat Microsoft in een mailbox mag kijken “[to] protect the rights or property of Microsoft or our customers, including the enforcement of our agreements or policies governing your use of the Service;”. Ik las dat zelf altijd als “als je mailbox overlast veroorzaakt dan mogen we daarin kijken”, bv. bij mailbommen of virussen, maar Microsoft leest het nu als “als onze rechten als bedrijf in gevaar komen dan mogen we kijken”. Er staat immers “including” oftewel “onder meer als”. (De voorwaarden van Apple en Google bevatten vergelijkbare clausules.)

Nu is het natuurlijk makkelijk zulke dingen op te schrijven, maar of het dan meteen rechtsgeldig is, blijft een goede vraag. Algemene voorwaarden mogen niet onredelijk bezwarend zijn, en dat betekent onder meer dat er een belangenafweging moet plaatsvinden tussen het belang van de provider om in de mailbox te mogen en het belang van de gebruiker bij zijn digitale privacy. Want hoewel je geen briefgeheim hebt online, heb je wél recht op privacy.

Het belang “uw mailbox is gecorrumpeerd waardoor onze systemen niet meer werken” lijkt me bijvoorbeeld wel goed genoeg om even iemands privacy te mogen schenden en zijn mailbox te repareren. Zeker als de systeembeheerder dan vertrouwelijkheid bewaart over wat hij ziet in die mailbox. Het belang “uw gezicht staat ons niet aan” is bij lange na niet groot genoeg.

Het bedrijfsbelang van Microsoft om haar geheimen te beschermen tegen een potentiële dief? Da’s een lastiger. Ik zeg niet meteen nee maar het riekt wel erg naar eigenrichting. Aan de andere kant, dat mag die garagebox-eigenaar ook als hij zelf een reële inschatting maakt dat er iets illegaals gebeurt in zijn box. En waarom hij wel maar de mailserver-eigenaar niet?

Arnoud