Wat moet je geregeld hebben als je als ICT-ondernemer komt te overlijden

Misschien een luguber onderwerp, maar wel iets waar je zakelijk over na moet denken als je een bedrijf hebt. Zeker als je ook personeel of partners hebt, want die worden dan geraakt in hun bedrijfsvoering. Natuurlijk speelt dit bij iedere ondernemer wel, en niet alleen bij ICT-ondernemers, maar er zijn wel een paar speciale aandachtspunten die voor ICT-dienstverlening uniek zijn. Maar het belangrijkste is: denk er over na en regel het ruim voordat het een issue zou kunnen gaan worden. Want anders is het voor je collega’s, personeel of nabestaanden een bijzonder complex, confronterend en ook duur traject.

Het hangt van de rechtsvorm af wat er gebeurt met je bedrijf als je overlijdt. Ben je een eenmanszaak, dan houdt deze op te bestaan na overlijden. Je kunt dat anders regelen, door in je testament op te nemen hoe het verder moet met de onderneming en de bijbehorende bedrijfsmiddelen. (Die zijn namelijk deel van je privévermogen.) Bij een vennootschap onder firma hoort in het VOF-contract te staan wat er gebeurt als een vennoot overlijdt. En bij een besloten vennootschap gaat het primair over de eigendom van je aandelen. Vaak is vastgelegd dat deze naar de andere vennoot gaan, al dan niet tegen een afkoopsom. Maar ga na hoe je wilt dat het verloopt, en leg dat vast.

Een speciaal punt van aandacht voor ICT-ondernemers is je auteursrecht. Wanneer je als directeur software maakt, of andere werken waar auteursrecht op rust, dan is niet gezegd dat die rechten aan je bedrijf toekomen. Je bent geen werknemer, dus de gewone regel “het is voor werk, dus het is van werk” gaat hier niet op. Heb je niets geregeld in je testament of in een aparte ondertekende akte, dan is het mogelijk dat je auteursrechten naar je erfgenamen gaan in plaats van naar de collega of partner die het bedrijf voortzet. Dat is natuurlijk bepaald onhandig.

Regel dus expliciet (en met handtekening) dat de rechten bij de juiste entiteit komen te liggen. En let op: een algemene zin in je VOF- of managementcontract dat alle bedrijfsmiddelen of “resultaten van vlijt en inspanning” overgaan naar het bedrijf, is niet genoeg. Een auteursrecht draag je alleen over als concreet is vastgelegd om welk werk het gaat. En er moet een handtekening onder staan.

Daarnaast heb je als bedrijf vaak de nodige accounts bij diensten van derden. Dat kan iets simpels als de bedrijfs-Twitter zijn tot een SaaS-dienst waar je als bedrijf van afhankelijk bent. Misschien betaal je die nog steeds met je privé-creditcard, omdat dat handiger was toen je begon. Zet dat even om naar een zakelijke betaalmogelijkheid, net als het gekoppelde telefoonnummer voor accountherstel. En bedenk een manier om het wachtwoord veilig beschikbaar te hebben voor je zakenpartner(s) die met je bedrijf doorgaan.

Bij je zakelijke social media wil je misschien het wachtwoord niet delen. Wat moet een collega immers met jouw Linkedin? Maar wat moet er dan met die dienst gebeuren? Wie gaat namens jou dan het account bevriezen of opheffen? Er is een procedure voor maar misschien is het makkelijker om toch het wachtwoord ergens vast te leggen, zodat iemand bij overlijden snel het account weg kan halen, of juist een bericht kan plaatsen van overlijden.

Hebben jullie nog meer tips?

Arnoud

Het auteursrecht na een scheiding

Een lezer vroeg me:

Tijdens mijn echtscheiding kwam ook de verdeling van de foto’s aan bod. Fotografie is mijn hobby en heb dus door de jaren heen veel foto’s gemaakt. Kan mijn ex-echtgenote aanspraak maken op die foto’s?

Een auteursrecht kun je bezitten, weggeven, verkrijgen, vererven en ga zo maar door. Het is geen ‘zaak’ die je in eigendom kunt hebben, maar wel een recht – een vermogensrecht zoals de wet het noemt. Zulke rechten kunnen in een boedel vallen bij faillissement, en in het gemeenschappelijk vermogen als je trouwt in gemeenschap van goederen.

Aangenomen dat er niets geregeld is (bv. huwelijkse voorwaarden), zijn de auteursrechten dus gemeenschappelijk eigendom van de fotograaf en zijn partner. Dat volgt uit artikel 3:166 BW, en lid 2 daarvan zegt ook nog eens dat de verdeling 50/50 is.

Bij een gemeenschappelijk auteursrecht is exploitatie alleen mogelijk met instemming van beide partijen. Op grond van artikel 26 Auteurswet kan namelijk iedere rechthebbende los van de ander tegen inbreuk optreden. Ook uit het algemene burgerlijk wetboek (art. 3:170 BW) volgt dat het beheer “door de deelgenoten tezamen” moet gebeuren.

Bij een scheiding moet de boedel opgesplitst worden. Het is niet handig als de ex dan los van de feitelijk maker de auteursrechten kan exploiteren, dus op grond van de redelijkheid & billijkheid (art. 6:2 BW) zou je dan kunnen zeggen dat de rechten allemaal naar de maker moeten. Wel heeft de ex dan recht op een vergoeding. Zie ook Spoor/Verkade/Brein, p. 418.

Overigens, als de auteursrechten toch bij de fotograaf en niet zijn ex lijken te liggen, dan zou de ex nog wel kopieën mogen maken van foto’s waar zij op staat. Op grond van het portretrecht is het toegestaan (artikel 19 lid 1 Auteurswet) om een portret te kopiëren:

Als inbreuk op het auteursrecht op een portret wordt niet beschouwd de verveelvoudiging daarvan door, of ten behoeve van, den geportretteerde of, na diens overlijden, zijne nabestaanden.

De fotograaf hoeft echter niet de originelen af te geven om dit mogelijk te maken.

Naast het advies om je auteursrecht in je testament te zetten zou ik dan bij deze ook willen adviseren om auteursrecht mee te nemen in je huwelijkse voorwaarden. 🙂

Arnoud

Zet je auteursrecht in je testament

Ik was voorlopig nog niet van plan dood te gaan, maar je weet nooit. Dus is het verstandig om via een codicil of testament te regelen wat er met je spullen gebeurt na je overlijden. Wat veel mensen daarbij vergeten, is te regelen wat er met je auteursrechten gebeurt. Ook auteursrechten zijn namelijk deel van je ‘vermogen’, en je erfgenamen verkrijgen ook al je auteursrechten. Het is dan nog zeventig jaar geldig.

De erfgenamen mogen dan beslissen wat er verder met je werk gebeurt. Al gegeven licenties kunnen ze niet zomaar intrekken of opheffen, maar ze kunnen bijvoorbeeld wel het geven van nieuwe licenties stopzetten en het origineel van internet halen. Voor mensen die hun werk onder bijvoorbeeld Creative Commons-licenties publiceren, is dat niet altijd wenselijk. Is daar wat aan te doen?

Je kunt bij testament iemand aanwijzen als erfgenaam van je auteursrechten. Een codicil is niet genoeg: daarmee kun je alleen bepaalde roerende zaken zoals sieraden en meubels nalaten. Een auteursrecht is een vermogensrecht en geen ‘zaak’. De persoon die je aanwijst, moet dan iemand zijn in wie jij vertrouwen hebt dat hij of zij het auteursrecht zal uitoefenen zoals jij dat wilt.

Je kunt iemand aanwijzen als erfgenaam onder een voorwaarde, bijvoorbeeld de voorwaarde dat hij of zij het werk onder een bepaalde Creative Commons-licentie zal blijven aanbieden op internet. Daarmee heb je dus meer controle over wat er zal gebeuren met je auteursrecht. Wil de erfgenaam echter die voorwaarde niet op zich nemen, dan vervalt die aanwijzing en vallen de auteursrechten via de gewone regels toe aan je “wettelijke erfgenamen”.

Afdwingen dat de erfgenaam die voorwaarde naleeft, is natuurlijk wat lastig als je ondertussen dood bent. Daarom zou je bij deze constructie een executeur aan moeten wijzen, die bevoegd is om de naleving te controleren en desnoods via de rechter af te dwingen. Die executeur mag iedereen zijn, het hoeft niet één van de erfgenamen te zijn. Hij of zij moet er wel zin in hebben natuurlijk.

Een andere optie is om het auteursrecht via een legaat aan iemand toe te wijzen. Een legaat is een soort van schenking die pas plaatsvindt als de schenker overlijdt. Die schenking mag ook onder zo’n voorwaarde. De ontvanger, de legataris is geen erfgenaam maar kan alleen aanspraak maken op het geschonken deel van de boedel. De legataris heeft bijvoorbeeld niets te maken met eventuele schulden in de boedel.

Een nadeel van een legaat is wel dat de legataris niet automatisch het auteursrecht krijgt. Hij krijgt slechts een vorderingsrecht op de erfgenamen, en kan daarmee van de erfgenamen eisen dat zij het auteursrecht aan hem afstaan. Maar als er meer schulden in de boedel zitten dan bezittingen, dan krijgt de legataris niets. De schulden moeten eerst worden betaald, en als het daarvoor nodig is dat auteursrecht te verkopen, dan gaat dat boven het recht van de legataris.

Arnoud