Internetrecht door Arnoud Engelfriet

Clker-Free-Vector-Images / Pixabay

Hoewel technologie een hoop vooruit kan helpen in de juridische sector, zou het een hoop schelen als de denkwijze, de cultuur van diezelfde sector eens op de schop ging. Dat las ik bij Artificial Lawyer onlangs. Voorbeeld: een AI-tool om discovery te doen: veel sneller door bergen en bergen bewijsmateriaal heen. Leuk, maar waarom héb je dat ouderwetse proces nog, is het echt nodig in iedere juridische procedure met die berg te komen? Is elke claim een marathon die moet leiden tot een winnaar die er met de zak geld vandoor gaat?

Legal tech heeft veel last van dit probleem. “Culture eats strategy for breakfast”, aldus een quote van managementconsultant Peter Drucker. Je kunt nog zo’n mooi plan hebben bedacht, maar als de strategie niet past bij de cultuur van het kantoor dan zal deze niet werken. Ja, misschien worden voor de vorm een paar elementjes opgepakt of komt er een implementatieteam dat de boel opzet en iemand voor de interne nieuwsbrief laat poseren bij het dashboard, maar daarna moet het echt vanzelf gaan.

Deze observatie is niet nieuw, ook niet in de legal tech sector, maar hij is wel erg hardnekkig. Zoals AL verzucht:

A cultural shift toward finding a shared solution in contracts, centred around a standard, would move deals forward more rapidly. Today we have all kinds of tools to help with drafting and reviewing contracts, as well as deal management tools – and all of that software is welcome and useful, but what it can do is limited if the initial engagement between the parties is hostile, overly complex, sometimes random in direction, and where the dominant goal is to defeat the other side on every possible point.

De kern is voor mij denk ik vooral dat juristerij te weinig gestructureerd is. “Stand by and let me lawyer” is een uitspraak van de 3 Geeks and a Law blog die mooi laat zien hoe veel juristen denken. Laat me met rust, ik ga dit doen, dit is moeilijk en vereist handwerk. Dát is de juridische cultuur waar je doorheen moet, die je moet veranderen om echt effectief legal tech in te zetten.

Wat ik steeds vaker zie, is een soort van tegenbeweging: organisaties die vanuit andere afdelingen met legal tech experimenteren, en zo de bedrijfsjurist “omzeilen”. Denk aan een HR-afdeling die het opzetten van arbeidscontracten automatiseert, dat is handig voor hun werk (met drie vragen het juiste contract voor de nieuwe medewerker) en je hoeft niet meer naar de jurist bij iedere variatie. Of Sales, die zelf NDA’s of inkoopvoorwaarden laat checken en pas naar Legal gaat als er gekke dingen in blijken te staan. Voor een jurist voelt dit niet helemaal de bedoeling wellicht, maar organisatorisch is het te begrijpen. Er moet iets veranderen.

Arnoud

mohamedhassan / Pixabay

Slecht nieuws voor juristen, maar goed voor hun klanten: het blijkt niet nodig om juridisch werk volledig te automatiseren voordat een robot het over kan nemen. Een deel met machine learning laten doen is al genoeg. Die stelling las ik in The Conversation, dat daarmee een onderzoek afrondde naar het automatisch zoeken naar jurisprudentie om een geschil in je voordeel te bepleiten. Op zijn minst kun je de zwaar overbelaste legal aid worker (zeg maar medewerker Juridisch Loket) daarmee een flinke hand helpen. Goed idee, of niet?

Al vaak schreef ik over legal tech, maar in de praktijk gaat dat vooral over de transactiepraktijk: het samenstellen, onderhandelen, screenen en beheren van contracten, meestal zakelijk. Hier gaat het over een ander aspect, namelijk het oplossen van geschillen via rechtspraak. Dat is waar de maatschappij als geheel het meeste aan zal hebben, zeker nu we zien dat de rechtspraak meer en meer verstopt raakt, zeker in het strafrecht. Maar gaat het er ooit van komen?

Tussen 2030 en 2040 zullen computers het merendeel van de vonnissen voor hun rekening nemen, aldus professor Jaap van den Herik in 2016. Alleen bij ingewikkelde gevallen zullen nog mensen rechtspreken. Het basisidee is dan hetzelfde als wat The Conversation had bedacht: neem een berg bestaande vonnissen of pleitnota’s, en destilleer daaruit wat in een gegeven casus het beste antwoord hoort te zijn. Dit idee had e-Court trouwens in hun robotrechter gestopt specifiek voor incassozaken. En in 2018 bleek men best aardig het Europese Hof voor de Rechten van de Mens te kunnen voorspellen.

Het is alleen dat “best aardig” (bij die laatste zaak: 79% accuraat) dat in de praktijk het probleem gaat zijn. Natuurlijk maken ook menselijke rechters fouten, daar is hoger beroep immers voor. Bij grote strafzaken gaat men in 41% van de gevallen in hoger beroep, maar ik kan geen cijfers vinden over het succespercentage (als in: Hof vernietigt uitspraak rechtbank). Ik heb echter sterk het vermoeden dat mensen een foutpercentage van zeg 20% van de strafzaken (de helft van die 41%) door menselijke rechters eerder accepteren dan een robotrechter die in 80% een rechtvaardig vonnis wijst.

Het onderzoek van The Conversation laat nog een ander probleem zien: dit soort systemen drijft eigenlijk altijd op bestaande data en kan dus die data niet overstijgen. Zoals ik in 2018 al blogde, AI rechters en het juridische novum:

Uiteindelijk is de kern echter wel dat een AI alléén afgaat op de eerdere dataset. Hij leert immers alleen daaruit hoe er recht gesproken moet worden. Een afwijking van die dataset is daarbij niet te verwachten. Computers zijn immers niet creatief, en niet gevoelig voor ongewone omstandigheden, nieuwe feiten of het overtuigendste pleidooi. Dat is ook de reden waarom robotrechters alleen voor standaardwerk ingezet moeten kunnen worden, én dat er altijd ruimte moet zijn om die ongewone omstandigheden te kunnen stellen waarna een mensenrechter er naar kijkt.

Het lastige daarvan is natuurlijk dat dit zelden opvalt. Mensen kunnen nu al vaak niet terecht met een rechtsvraag, dus je merkt nergens aan dat mensen wegvallen. De standaardzaken gaan goed, maar dat is geen verrassing. Het zijn de rare zaken die misgaan, maar dat merkt het systeem niet. Hoe dát op te lossen?

Arnoud

Vanwege de naam legal tech wordt nogal eens gedacht dat dergelijke tools ingezet moet worden door juristen, de juridische mensen. En zeker in het begin is legal tech vooral afgenomen door bedrijfsjuristen en advocatenkantoren, in de hoop daarmee efficiënter te kunnen werken. Bovendien waren er voor leveranciers van dergelijke tools grote winsten te behalen bij het leveren van technologie aan advocatenkantoren. Denk aan tools om bij een bedrijfsovername snel de gehele stape historische contracten door te nemen, of bij een rechtszaak relevante jurisprudentie op te duikelen.

Legal tech is echter breder dan alleen advocaten. Dergelijke tooling automatiseert juridische processen, en die zijn in de hele organisatie aanwezig. Niet alleen bij de juristen of bij HR (arbeidscontracten), maar ook bij bijvoorbeeld sales (leveringscontracten, offertes) en inkoop (leverancierscontracten, inkoopvoorwaarden), facility management (ook veel inkoop) en zo kan ik nog wel even doorgaan. En juist daar is de winst te halen.

Een voorbeeld. Bij een mkb-bedrijf in de ict was één zwaar overwerkte bedrijfsjurist verantwoordelijk voor alle contracten. Omdat het product (een handige app voor de agrarische sector) zeer snel liep, besloot de directeur samen met de jurist tot aanschaf van een contractmanagementtool. Daarmee zou zijn werk een stuk soepeler moeten lopen. Helaas bleek dat tegen te vallen: de steile leercurve en de tijd voor het ‘voeden’ van het systeem zorgde alleen maar voor meer vertraging bij de arme jurist.

Daarop besloot de directeur tot een rondvraag: wie zou baat hebben bij deze tool. Dat bleken de salesmedewerkers wel te hebben, en zij draaiden in een weekend hun standaard offerte met varianten voor de service level agreement in het systeem. Zo konden zij in de gewone gevallen snel een contract samenstellen, inclusief varianten die ze met de jurist afgestemd hadden. Die arme man werd vervolgens pas weer gebeld als de klanten rare dingen wilden. En zo hoort het, wat mij betreft.

Wie een legal tech kantoor wil hebben, moet dus klein beginnen. Zoek laaghangend fruit, oftewel welke afdeling zou het makkelijkst te overtuigen zijn van het nut van deze tooling én kan mooi laten zien welke voordelen het heeft. Je komt dan vaak bij facilitaire afdelingen uit, zoals personeelszaken. De mensen hier werken vaak met contracten (arbeidsovereenkomsten, reglementen, werkafspraken) maar zijn daar niet perse specialist in. Ook wijzigen de regels vaak en moeten er dan snel knopen doorgehakt worden: wat betekent dit voor lopende contracten en voor nieuwe? Dergelijke omstandigheden zijn een vruchtbare bron om een nieuwe oplossing in te voeren.

Arnoud

De term die je het meest tegenkomt bij legal tech, is machine learning of ML. Vaak onder de mooie marketingterm artificial intelligence of AI. Dit belooft dan gouden bergen: perfecte herkenning van teksten, onvermoeibaar spitten in dossiers en ga zo maar door. De robot die contracten leest en alle fouten spot, hoe mooi is dat. AI… Lees verder

Legal tech, het was een van de grootste hypewoorden het afgelopen jaar. Zo opende ik mijn eerste column op deze plaats. Terugblikkend in deze alweer laatste column kan ik alleen maar zeggen dat de term inherent een zeker hypeniveau in zich heeft. Raar is dat niet: fundamentele transformaties vereisen een hoop aandacht alvorens mensen er… Lees verder

Dat klinkt goed, technische tooling die juridisch werk standaardiseert, het saaie werk weghaalt bij de mensen en de kwaliteit naar een hoger plan tilt. Niet alleen maar efficiënter werken, maar op een heel nieuwe manier werken. Een prachtige belofte. Maar dit is meteen ook de grootste zwakte. Want je vraagt dan aan mensen om hun… Lees verder

Het gaat langzaam, maar de trend is onvermijdelijk: juridische dienstverlening gaat naar standaardisatie toe. Klanten verwachten meer dan alleen zuiver maatwerk, met name omdat ze de prijs er niet meer voor over hebben. Alternatieve dienstverleners, van accountants tot verzekeraars, bieden dan ook meer en meer producten aan die op prijs concurreren met dat maatwerk van… Lees verder

Opmerkelijk nieuws uit de technologiewereld: de Engelse krant The Guardian had een column gepubliceerd die geheel door een robot geschreven was. Die robot heet GPT-3, en hoewel bleek dat de column wel gewoon eindredactie had ondergaan was de tekst behoorlijk lastig te herkennen als van een robot afkomstig. GPT-3 is geschreven als algemene tekstschrijfdienst, en… Lees verder

Vorige week blogde ik Moet je als jurist leren programmeren? en dat gaf vele leuke reacties, waaronder via Linkedin de vraag: Vice versa, zou je ook kunnen stellen dat software ontwikkelaars enige basiskennis van de juridische praktijk moeten hebben ? Grappig genoeg hoor je die een stuk minder vaak. Maar de observatie is een hele scherpe, ik denk zeker… Lees verder

Code as law. Met dat mantra is de toon gezet: steeds vaker speelt software en online dienstverlening een steeds belangrijker rol in de juridische praktijk. Software maakt beslissingen, software selecteert of wijst af. Of functioneert anderszins op onnavolgbare wijze. Ga er maar aan staan met een juridische analyse of claim: de mindset die hoort bij… Lees verder