Mag ik mijn werk automatiseren?

Een lezer vroeg me:

Voor mijn werk moet ik allerlei vragenlijsten invullen die we alleen op papier hebben. Met deze lijsten doorlopen we de workflow, zodat ik weet welke acties ik moet nemen en wat waar geadministreerd moet worden. Nu heb ik als hobby programmeren, dus ik ben op een zaterdagmiddag er eens voor gaan zitten en een applicatie gebouwd die me helpt de lijsten te doorlopen. Nu vroeg ik me af, kan ik deze applicatie nu gaan verkopen aan andere bedrijven in onze branche? Er is vast markt voor, want iedereen werkt met die papieren vragenlijsten.

Ok, dat was niet één specifieke lezer maar diverse: ik krijg zo ongeveer elke drie maanden een vraag van deze aard. Vandaar het gebrek aan specificiteit in wat de vragenlijsten doen en welke acties men onderneemt.

De eerste kwestie waar je tegenaan loopt, is of je wel het auteursrecht kunt claimen op deze software. Wat je maakt in het kader van je dienstverband is volgens de Auteurswet het eigendom van je werkgever. Daarbij maakt het niet uit of je onder werktijd werkt of in het weekend, of dat je een eigen PC gebruikt in plaats van de bedrijfslaptop.

De discussie zal hier dus alleen gaan over de vraag of het deel van je werk was om die applicatie te bouwen. Daarbij geldt als toets: had je werkgever je kunnen verplichten dit te doen? Of zou dat zó ver van je normale werk afliggen dat je dat redelijkerwijs had mogen weigeren? De functie van de werknemer lijkt me daarbij zeer belangrijk.

Een vrachtwagenchauffeur die zo de vrachtbrieven digitaal kan verwerken, kan denk ik zelf wel de rechten claimen. Een programmeur die de intake van nieuwe feature requests stroomlijnt met zo’n programma, zal geen eigen rechten kunnen claimen. Bij een administratief medewerker zit je in een grijs gebied: is verbeteren van de administratieve workflow niet deel van zijn werk?

Sommige vraagstellers hebben dit werk losgelaten op lijsten die van een derde zijn, bijvoorbeeld een leverancier of uitgever. In dat geval kan de applicatie tegen auteursrechten van die derde aanlopen. Daarbij zal het afhangen van wát je gebruikt: alleen de feiten die de leverancier ook gebruikt, of ook de systematiek of opbouw van het formulier? In het laatste geval kan de leverancier namelijk een auteursrecht claimen op die opbouw. Immers, het idee van “als het antwoord JA is, ga naar 5, ga anders naar 4” is een creatieve invulling. Die opbouw mag je dus niet overnemen.

Arnoud

50 reacties

  1. Wat je maakt in het kader van je dienstverband is volgens de Auteurswet het eigendom van je werkgever.

    Geldt dat dan ook als ik voor een hobby project een base class schrijf en die vervolgens ook voor mijn werk gebruik? Of wordt het recht dan overgedragen zodra ik het voor mijn werk inzet. Het probleem is dat het weinig nut heeft om dezelfde code twee maal te schrijven, het zal er vaak toch ongeveer hetzelfde uitzien.

  2. Dat is een goeie. Als het schrijven geïnspireerd is door je werk (je zat met een probleem en maakte in het weekend die class) dan is het auteursrecht van je werkgever, zodra je het schrijft.

    Als het geheel eigen werk was, waarvan je je op zeker moment realiseerde dat het voor je werk nuttig kan zijn, dan zit je in een ongereguleerd gebied. Je kunt dan met de regel “had je werkgever je kunnen vragen dit te maken” maar dat leidt tot onbevredigende situaties – en als de class ouder is dan je arbeidscontract dan gaat die regel natuurlijk niet op.

    Wel heb je je werkgever een onbeperkte licentie gegeven op die class, zodat hij alles mag doen dat hem goeddunkt. Je brengt de code in als deel van je werk, en je werkgever mag verwachten dat werknemers geen licentierestricties stellen aan wat zij inbrengen bij het werk.

    Dit heeft bv. de consequentie dat als je een open source project als hobby bent, je je werkgever een bredere licentie moet geven dan de gebruikers van het project.

    Als dat niet kan omdat er code van een ander inzit, dan heb je een ander probleem want dan pleegt je werkgever door jouw handelen een auteursrechtschending. Of je moet via de normale open source clearance procedure (die heb je toch?) regelen dat je die OSS mag inbrengen.

  3. Sommige vraagstellers hebben dit werk losgelaten op lijsten die van een derde zijn, bijvoorbeeld een leverancier of uitgever. In dat geval kan de applicatie tegen auteursrechten van die derde aanlopen.

    Loop je niet tegen hetzelfde probleem aan als je formulieren van je werkgever digitaliseert en daarna wilt gaan verkopen aan andere bedrijven?

  4. Hoever gaat dit? Ik neem aan alleen als iets ook daadwerkelijk op het werk gebruikt wordt. Stel ik schrijf een script voor mijn server thuis, wat ook op het werk gebruikt zou kunnen worden. Dan kan het toch niet zo zijn dat mijn baas de rechten krijgt. Al vraagt ie me later om zoiets te maken of ‘had ie het kunnen vragen’. Dat is dat ongereguleerde gebied neem ik aan.

    Is wel tricky die regelgeving.

  5. Kan ik dit ook breder trekken, naar bijvoorbeeld foto’s?

    Ik maak voor mijn werk regelmatig presentaties. Mijn werkgever heeft daarvoor een databank met foto’s om te gebruiken, waarvoor al onbeperkte licenties zijn aangeschaft.

    Soms zit daar niet de foto bij waar ik naar zoek. Ik fotografeer zelf echter al meer 20 jaar als hobby en heb een flinke bibliotheek, waar ik dan uit put.

    Als actuaris ga ik er vanuit dat ik de auteursrechten heb op alle fotos. Mijn werkgever houdt weliswaar het standpunt dat als het nodig is ik ook op werkzaamheden ingezet moet kunnen worden die niet mijn normale werk zijn, maar dit ligt naar mijn mening wel ver buiten de normale werksfeer van een actuaris.

    Ik heb er verder geen moeite mee als dat betekent dat ik mijn werkgever een eeuwigdurende licentie op gebruik van die fotos geef, maar is die licentie dan ook beperkt tot gebruik in presentaties, of zouden ze die foto dan ook in een poster e.d. kunnen gebruiken?

    En hoe zit het in de situatie dat je bijvoorbeeld in je vrije tijd bijdraagt aan LibreOffice? In principe zouden de bijdragen van de werkgever zijn? Maakt het nog uit of de werkgever met Microsoft Office werkt of met LibreOffice? Zo ja, moet je dan stoppen met bijdragen als de werkgever over zou stappen op LibreOffice. Hierbij er vanuitgaande dat ik programmeer ervaring heb en de werkgever mij ook wel eens vraagt om een tooltje in elkaar te draaien.

  6. Voor mij als software engineer/programmeur wel een interessante kwestie. Aan de andere kant, om mijn programmeer-hobby te bevredigen hou ik mij bezig met CGI en fotografie zodat mijn prive-software ook daar betrekking op heeft. Mijn werk-programmeren is in de financiele sector en dus compleet iets anders. Maar twee werkgevers en 8 jaar geleden heb ik wel eens een componentenset gemaakt voor mijzelf die ik als open-source had vrijgegeven op een speciale site hiervoor. Meen onder GPL licentie. Dit waren standaard componenten die ik in mijn vrije tijd nog enige tijd heb onderhouden. En bij mijn huidige werkgever ook heb toegepast. Vraag is dan alleen wat er geldt voor die open-source licentie omdat die licentie er al was voor ik voor mijn huidige werkgever ging werken. Maar ook met mijn CGI werkzaamheden moet ik tegenwoordig oppassen omdat er steeds meer aandacht gaat naar grafische interfaces. Ik kan immers m.b.v. mijn prive-software afbeeldingen maken die voor mijn werkgever handig kunnen zijn. In ieder geval ben ik wel voorzichtig in mijn hobby dat deze niet overlapt met mijn werk.

  7. Ik kreeg ooit een mail van een fotograaf wiens werk het was om voor de lokale krant sportevenementen te fotograferen. Op zeker moment had hij bij de sportdag van zijn zoon foto’s gemaakt. De krant publiceerde er eentje bij een verslag over die sportdag, en meldde hem toen dat ze dit mochten omdat het auteursrecht op die foto bij hen rustte. Het was immers een foto van een sportevenement…

    Het zal dus aankomen op hoe gerelateerd het werk en de hobby zijn. Als configureren van Apache je werk én je hobby is, en je maakt een configuratietool in je hobbytijd, dan acht ik de kans zéér groot dat de werkgever auteursrecht op die tool kan claimen. Ben je projectmanager en werk je in je vrije tijd aan LibreOffice, dan zullen je plugins daarvoor van jezelf zijn. Misschien niet als je Gantt-charts implementeert in Libreoffice.

  8. Ik proef uit de reacties vaak dat met hier uitgaat van een situatie die na het schrijven/gebruik van zelfgeschreven software ontstaat. Ik heb in het verleden daar met mijn werkgevers gewoon duidelijke afspraken over gemaakt. Iets in de geest van “we mogen deze code beiden onbeperkt gebruiken”. Uiteraard alleen voor software die op eigen initiatief in eigen tijd geschreven is; daar waar opdracht kwam van de werkgever geldt dat dan niet. Dus mijn tip: maak eerst duidelijke duidelijke afspraken.

  9. @8: Toch vraag ik mij af hoeveel kans die werkgever maakt. Het is de sportdag van de fotograaf zijn zoontje, duidelijker privé kan haast niet. Dan zou voor de fotograaf in dienst van National Geographic of Lonely planet opeens iedere foto niet meer van hem zijn.

    Ik denk dat Roland L de beste oplossing heeft. Spreek het gewoon af met je baas en zet dat op schrift. Wil je baas dat niet, dan weet je ook genoeg.

    @6:Die componentenset lijkt mij duidelijk. Jij hebt die geschreven voor je bij je huidige werkgever in dienst trad; de auteursrechten liggen bij jou. Je gebruikt die nadien bij je huidige werkgever, die krijgt dus impliciet een licentie van je. Dat kan elke licentie zijn die je wil en hoeft geen GPL te zijn. Maar pas op als je in je componenten set contributies van anderen hebt geaccepteerd, als die meer zijn dan alleen een functioneel ingegeven bugfix hebben die ook auteursrechten en moet je werkgever het programma onder de GPL vrijgeven (of niet buiten het bedrijf verspreiden!)

    Lastiger is het denk ik met programma’s die je al hebt en nog doorontwikkelt en dan van baan wisselt en er ee gedeeltelijke overlap met je werk ontstaat. Dan zouden er ineens gedeelde auteursrechten ontstaan. Maar heeft je werkgever dan ook een licentie op je eerdere werk als je het nooit op het werk gebruikt?

    Ik heb mij inmiddels op Android gestort en ben vooralsnog een beetje aan het klooien om er bekend mee te raken. Ik weet in iedergeval nu genoeg dat zodra ik serieus apps ga maken ik eerst even bij Personeelszaken langs ga om één en ander op papier te laten zetten.

    Nog wat leuke zaken: Je schrijft in je vrije tijd als hobby iets en je werkgever eist dit op. * Moet hij de tijd die je hierin hebt gestoken vergoeden? * Zo ja, waarop is die vergoeding gebaseerd? Uurloon x tijd? Hoe controleer je dat? * Als in je contract staat dat overwerk niet wordt uitbetaald, krijg je dan niets?

  10. Mijn werkgever heeft expliciet een keuze gemaakt dat bepaalde werkzaamheden niet door ons verricht zullen worden, de markt zou te klein zijn voor nog een partij. Dit houdt tevens in dat software die hierbij noodzakelijk is niet zal worden ontwikkeld.

    In verband met carriere mogelijkheden heb ik mij hier privé wel in verdiept en daarbij heb ik ook code geproduceerd. Kan mijn werkgever deze nu claimen? Ik heb immers zwart op wit in een beleidsdocument dat het niet tot mijn werkzaamheden behoort, maar beleid kan wijzigen.

  11. @10, @11: Als iedereen duidelijke afspraken met elkaar maakt, en van te voren dingen bespreekt, zou Arnoud niet zoveel te doen hebben, lijkt me zo. Voor juristen wordt het vaak pas interessant, als er niet van te voren overlegd is. Want dan zegt de wet vaak net iets anders dan je denkt.

  12. @9 MartijnV

    Ook als je de tool niet aan je baas geeft en/of op je werk gebruikt?
    Ja, als Apache configureren ook je werk is dan heb je namelijk heel erg waarschijnlijk kennis die je tijdens je werk hebt opgedaan gebruikt om die tool te bouwen. De discussie is natuurlijk hoe specifiek die kennis moet zijn. Wim ten Brink programmeert werk en prive weliswaar in verschillende branches maar daar zou die verstrengeling veel minder opgaan.

    Ik houd het erop dat het om kennis van de toepassing gaat (domeinkennis) die je verwerkt in je hobby. Als dat zo is dan is het foute boel.

    (Als die sportfotograaf dus op een mooie plek mocht staan voor die foto van zijn zoon dankzij zijn perskaart… dan heeft zijn werkgever een punt. Of als zijn werkgever hem heeft opgeleid tot specifiek sportfotograaf. Of hij zijn zakelijke fototoestel gebruikte).

    Tevens zou het releasen van zo’n tool de concurrentiepositie van je bedrijf (en daarbij mogelijk je eigen baan) kunnen schaden. Immers gaan al die klanten nu zelf hun Apache server configureren met jouw mooie tool, in plaats van jouw werkgever daarvoor in te huren.

  13. @Elroy, die betreffende componenten had ik naar een share-site ge-upload onder een open-source licentie. (Freeware, eigenlijk.) Nadat ik voor mijn huidige werkgever ging werken heb ik deze weer via deze site gedownload. En ook duidelijk gemaakt dat het om een freeware componentenset ging waar we dus intern verder mee konden werken. En vrees niet, ik heb mijzelf aan mijn licentievoorwaarden gehouden nadat ik er intern verder mee ging werken. Het feit dat ik voor een bedrijf ga werken betekent nog niet automatisch dat ze een onbeperkte licentie krijgen op al mijn open-source, freeware of andere projecten. Daar moet gewoon over onderhandeld worden of ze accepteren gewoon mijn licentievoorwaarden. Naast CGI plaatjes hou ik mij ook hobbymatig bezig met de Google-cloud en programmeren in Python. Mijn werkgever gebruikt alleen Microsoft Azure en C#/ASP.net voor software ontwikkeling. Ook dit biedt mij mogelijkheden om te programmeren zonder in conflict te komen met mijn werkgever. Jammer genoeg is mijn Python-kennis nog iets te beperkt. 🙂

    Zoals @Richard al aangeeft, je moet vooral oppassen met domeinkennis in je hobby. Als je in een banketbakkerij werkt als koekenbakker en in je vrije tijd nieuwe recepten voor koekjes bedenkt, kun je al een probleem hebben. Belangrijk is dan dat je hierover duidelijke afspraken maakt met je werkgever.

  14. Daarbij maakt het niet uit of je onder werktijd werkt of in het weekend

    Dat zal vaak toch zeer zeker wél verschil maken!

    De discussie zal hier dus alleen gaan over de vraag of het deel van je werk was om die applicatie te bouwen. Daarbij geldt als toets: had je werkgever je kunnen verplichten dit te doen? Of zou dat zó ver van je normale werk afliggen dat je dat redelijkerwijs had mogen weigeren?

    Een werkgever kan je tijdens werktijd onder omstandigheden tot heel veel verplichten. Dus volgens jou zou het auteursrecht op iets dat je in je eigen tijd maakt en waartoe je werkgever je onder werktijd had kunnen verplichten altijd aan de werkgever toekomen? Zo ver gaat het echt niet.

    Neem als voorbeeld iemand die op maandag en dinsdag als programmeur voor werkgever A werkt, en in privétijd (wat betreft werkgever A) op woensdag en donderdag voor werkgever B. De programmeerwerkzaamheden zijn vergelijkbaar. Dan zou volgens jou het auteursrecht op alles wat deze werkgever in privétijd (wat werkgever A betreft) op woensdag en donderdag maakt, (ook) aan werkgever A toekomen? Dat kan natuurlijk niet kloppen.

    Het is inderdaad niet beslissend of je iets in eigen tijd hebt gemaakt, maar het maakt wel veel uit!

    Art. 7 Auteurswet luidt:

    Indien de arbeid, in dienst van een ander verricht, bestaat in het vervaardigen van bepaalde werken van letterkunde, wetenschap of kunst, dan wordt, tenzij tusschen partijen anders is overeengekomen, als de maker van die werken aangemerkt degene, in wiens dienst de werken zijn vervaardigd.
    Het moet dus allereerst gaan om werken die het resultaat zijn van arbeid die in dienst van een ander is verricht. Het kan gebeuren dat programmeerwerk dat je thuis uitvoert in feite in dienst van je werkgever is uitgevoerd, bijv. als je je werk mee naar huis hebt genomen, maar bij normaal hobbywerk zal dit zeker niet het geval zijn.

    Pas zodra vaststaat dat de arbeid in dienst van de werkgever is verricht, maakt het verder niet meer uit of die arbeid in “eigen tijd” of onder werktijd plaatsvond. Op dat moment ga je kijken of het gaat om werkzaamheden die binnen het normale werk passen (of duidelijk in opdracht van de werkgever zijn verricht). Als dat ook het geval is, dan komt het auteursrecht toe aan de werkgever.

    Het is dus een dubbele toets. Jij kijkt alleen naar de tweede toets, en dat is onjuist.

  15. Uit de parlementaire behandeling:

    Naast het zoëven besproken geval staat dat, waarin het werk is vervaardigd ter vervulling ener dienstbetrekking. (…)
    (Het zo-even besproken geval is art. 6 Aw.)

    Hof Amsterdam 25 mei 1950, NJ 1951, 213 (en in cassatie bevestigd):

    Wil een beroep op artikel 7 opgaan, dan moet de vervaardiging van het werk in kwestie door de werknemer hebben gestrekt ter vervulling van zijn verplichting uit de dienstbetrekking ; dit brengt echter niet mee, ??? en zulks vloeit uit het enkele woord ???bepaalde??? in het artikel ook niet voort ??? dat deze bepaling nimmer toepassing zou kunnen vinden, indien de werkgever incidenteel buiten de eigenlijke functie van de werknemer om van diens diensten tot het verrichten van dergelijke arbeid gebruik maakt en de werknemer hierin toestemt; een dusdanig aanvaarden van een opdracht buiten de eigenlijke functie om schept niet noodzakelijk een afzonderlijke rechtsverhouding naast de bestaande dienstbetrekking, doch kan evengoed een stilzwijgende ??? zij het misschien ook tijdelijke ??? wijziging dier dienstbetrekking betekenen en alles hangt af van de omstandigheden, waaronder zulks geschiedt; in casu is de opdracht gegeven en aanvaard ter vervulling der dienstbetrekking.
    Het moet dus gaan om werkzaamheden verricht ter vervulling van de verplichtingen uit het dienstverband. Dat zal thuis in eigen tijd niet zo snel het geval zijn, en zeker niet als het project waar je thuis aan werkt niets te maken heeft met het project waar je op je werk aan werkt.

    Maak je thuis een tool om op je werk een probleem op te lossen, dan wordt het anders. Dan kun je inderdaad wel zeggen dat je dit voor je werk doet. In die zin ben ik het wel eens dat je in de casus van de vraagsteller vooral moet kijken of het maken van die tool past binnen de normale werkzaamheden (en zo niet, of het onder een uitdrukkelijke opdracht van de werkgever valt).

    @Arnoud(#2):

    Als het geheel eigen werk was, waarvan je je op zeker moment realiseerde dat het voor je werk nuttig kan zijn, dan zit je in een ongereguleerd gebied. Je kunt dan met de regel ???had je werkgever je kunnen vragen dit te maken??? maar dat leidt tot onbevredigende situaties – en als de class ouder is dan je arbeidscontract dan gaat die regel natuurlijk niet op.
    Naar mijn mening zit je hier duidelijk buiten het toepassingsgebied van art. 7 Aw, zodat de werknemer het auteursrecht heeft. Dit laat toch ook wel zien dat “had kunnen vragen” niet de juiste (en zeker niet de enige) toets is. (Bewijsproblemen zijn in zo’n situatie natuurlijk weer wél denkbaar…)

  16. Hmmm, misschien is het sterker om de eis dat het moet gaan om werken ontstaan uit werkzaamheden verricht ter uitvoering van het dienstverband te baseren op “in wiens dienst de werken zijn vervaardigd”. Het verandert niets aan mijn uitleg van art. 7 Aw, maar grammaticaal lijkt dit bij nader inzien beter te kloppen.

  17. Wat ik bedoelde, is dat niet doorslaggevend is dat je het in het weekend maakt. Veel mensen denken dat namelijk: het werk is van 9 tot 17, dus alles daarbuiten is van mijzelf. Dat is een misverstand. Net als “ik gebruik mijn eigen computer om het te maken dus het is van mezelf”.

    Bij twee werkgevers wordt het zeer complex, en ik raad iedereen dringend aan om dan expliciete afspraken te maken die demarceren welk werk van wie is (A, B of privé). Want je komt gigantisch in de knoop als je twee gelijksoortige heren dient en ook nog eens in je vrije tijd hetzelfde werk doet. Daar kom je niet uit met alleen de wet en de rechtspraak.

    Natuurlijk, het moet werk “in dienst” zijn en een hobby is dat niet. Maar een Apache-programmeur die doordeweeks configuratiebestanden maakt en dat in het weekend óók doet: is die bezig met zijn hobby of met zijn werk? Is die sportfotograaf aan het werk wanneer hij de voetbalwedstrijd van zijn zoon fotografeert? En maakt het uit of de zoon meerderjarig is en bij een professioneel team speelt?

  18. Neem als voorbeeld iemand die op maandag en dinsdag als programmeur voor werkgever A werkt, en in privétijd (wat betreft werkgever A) op woensdag en donderdag voor werkgever B. De programmeerwerkzaamheden zijn vergelijkbaar.
    Een aardig voorbeeld maar veel werkgevers zijn niet blij indien je elders vergelijkbaar werk verricht, zeker als het om programmeren gaat. Veel arbeidscontracten van -vooral- programmeurs zullen dan ook een bepaling hebben die het eigenlijk onmogelijk maakt om vergelijkbaar werk voor een andere werkgever uit te voeren. En die regel gaat ver, soms tot 5 jaar na ontslag. De reden? Bedrijfsgeheimen! Stel, je werkt bij A aan een financieel pakket voor banken om klanten mee te adviseren over spaarproducten. En je werkt bij B aan een ander financieel pakket voor verzekeringsmaatschappijen om klanten te adviseren over verzekeringsproducten. Deze beide producten hebben dan een belangrijk raakvlak, ook al zijn ze redelijk verschillend. Je hebt toch bepaalde contactpersonen die informatie aanleveren, diverse bestandsformaten voor het aanleveren van data, diverse internet-bronnen voor het ophalen van rentetarieven en nog heel veel meer. Welke werkgever wil het risico lopen dat een werknemer interne kennis doorspeelt aan een mogelijke concurrent? Want ook al zijn beide pakketten toch voor andere doelgroepen, indien een der werkgevers besluit zijn pakket uit te breiden ontstaat er al een conflict.

    Nee, een programmeur bij twee werkgevers komt al snel in de problemen om dit soort kwesties…

    Brengt mij eigenlijk bij een ander punt: freelance programmeurs. Dan wordt de boel namelijk nog complexer omdat een freelance programmeur zelf mogelijk al de nodige producten heeft geproduceerd om onderdeel uit te maken van zijn programmeer-portfolio. Producten die in eigen beheer zijn en die mogelijk ook aan klanten worden verkocht, waarbij de freelance programmeur ook nog regelmatig onderhoud op de software pleegt. (Nou ja, je hoeft geen freelancer te zijn hiervoor want iedere programmeur zal wel het een en ander zelf in elkaar gehobbied hebben!) Maar als freelancer ben je meestal kort in dienst en is het dus maar de vraag wat voor licenties je dus geeft aan je tijdelijke werkgevers. De vraag is dan niet alleen of je werkgever hier opdracht toe had kunnen geven, maar ook of dit te behalen was in de korte tijd dat je -volgens afspraak- zou werken voor die werkgever.

  19. @Wim http://www.iusmentis.com/auteursrecht/nl/vvv/maker/#freelancer

    Een dienstverband is niet hetzelfde als een opdracht tot vervaardiging van een werk, zelfs niet als de opdrachtgever daarbij instructies geeftStandaard is het zo dat de persoon die de site gemaakt heeft, de auteursrechten daarop heeft. Hierbij kan bij contract worden afgeweken. Echter, er moet dan expliciet zijn overeengekomen dat de opdrachtgever de auteursrechten op het werk (de site) verkrijgt.(…)Zonder zo’n bepaling blijven de rechten bij de maker. Wel is het zo dat de opdrachtgever, automatisch toestemming krijgt voor het gebruik van de materialen voor het doel van de opdracht.(…)

  20. @20: Freelancers staan in een andere verhouding tot de opdrachtgever als werknemers tot hun werkgever. Freelancers houden de rechten op alles wat ze maken, tenzij ze ander overeenkomen. De opdrachtgever krijgt standaard slechts een licentie op hetgeen hij opgedragen heeft te maken en waar hij voor betaald heeft.

    Buiten dat je bij een freelancer al moet gaan nadenken wat buiten werktijden is, is alles wat hij maakt buiten de opdracht om van hem. Zijn opdrachtgever zal hem namelijk nooit kunnen verplichten om iets anders te maken dat niet onderdeel is van de opdracht. Dat kan alleen als ze tot een nieuwe overeenkomst komen.

  21. @Anoniem #21, het probleem ontstaat wanneer de opdracht erg ruim te definieren valt en de freelancer deels op kantoor bij de werkgever werkt. Bijvoorbeeld een webdesigner die twee dagen in de week op kantoor zit voor overleg en samenwerking met het andere ICT-personeel en daarnaast drie dagen in de week thuis kan werken en daarbij zelf de werktijden kan bepalen zolang bepaalde mijlpalen maar behaald worden. Een dergelijke opdracht kan behoorlijk breed zijn en dus overlappen met het prive-gehobby en/of projecten voor andere werkgevers.

  22. @22: Maar alleen een probleem als je in de overeenkomst hebt opgenomen dat het auteursrecht over gaat op de opdrachtgever!

    En dat is iets waar een freelancer voorzichtig mee zou moeten zijn. Je bouwt als programeur al snel een bibliotheek met handige algemene functies op. Die wil je graag ook in toekomstige projecten kunnen gebruiken. Dan heb je dus wel het auteursrecht nodig. Ook kan je in de problemen komen als je ooit een vergelijkbaar probleem op met lossen. Je hebt de kennis in je kop en doet het dus op dezelfde manier; kan lastig worden als je de auteursrechten hebt overgedragen.

    Als de opdracht (te) ruim is gedefinieerd zou de opdrachtgever hoogstens een licentie op tools moeten kunnen eisen. Anders heb je meer fout gedaan als alleen een te ruime opdracht formulering.

  23. @Arnoud:

    Wat ik bedoelde, is dat niet doorslaggevend is dat je het in het weekend maakt.
    Akkoord.

    Bij twee werkgevers wordt het zeer complex, en ik raad iedereen dringend aan om dan expliciete afspraken te maken die demarceren welk werk van wie is (A, B of privé). Want je komt gigantisch in de knoop als je twee gelijksoortige heren dient en ook nog eens in je vrije tijd hetzelfde werk doet. Daar kom je niet uit met alleen de wet en de rechtspraak.

    Natuurlijk is het om allerlei redenen verstandig om op te passen met twee werkgevers, maar wat betreft auteursrecht lijkt het me duidelijk dat – zolang je je niet misdraagt – wat je bij A op het werk doet van A is en wat je bij B op het werk doet van B is. Wat je thuis maakt is van jezelf, tenzij je met je werk voor A (of B) bezig bent, of iets doet naar aanleiding van je werk bij A of B en dat past binnen dat dienstverband (en ook binnen het project waar je op je werk aan werkt).

    Natuurlijk, het moet werk ???in dienst??? zijn en een hobby is dat niet. Maar een Apache-programmeur die doordeweeks configuratiebestanden maakt en dat in het weekend óók doet: is die bezig met zijn hobby of met zijn werk?

    Een Apache-programmeur die in het weekend configuratiebestanden maakt voor servers die niet van zijn baas (of klanten van zijn baas) zijn, werkt daarbij niet in dienst van zijn baas. Als er op die bestanden auteursrecht zit, komt dat toe aan de Apache-programmeur zelf.

    Is die sportfotograaf aan het werk wanneer hij de voetbalwedstrijd van zijn zoon fotografeert? En maakt het uit of de zoon meerderjarig is en bij een professioneel team speelt?

    Als de sportfotograaf daar onbetaald zit, heeft hij het auteursrecht op de foto’s. Als hij ze aan een concurrerende krant wil verkopen krijgt hij wellicht een (juridisch) probleem met zijn baas, maar niet omdat zijn baas het auteursrecht op die foto’s zou hebben.

    @Wim: Dat zo’n werknemer wellicht contractuele problemen kan krijgen met twee werkgevers is voor deze discussie niet interessant.

  24. @Anoniem:

    @22: Maar alleen een probleem als je in de overeenkomst hebt opgenomen dat het auteursrecht over gaat op de opdrachtgever!
    En een vage aanduiding dat het auteursrecht voor de werkgever is, is dan ook niet genoeg. Het auteursrecht kan alleen worden overgedragen op de opdrachtgever door middels van een daartoe bestemde akte. De overeenkomst kan zo’n akte zijn, maar dan moet er wel duidelijk in staan omschreven om welke (toekomstige) werken het gaat.

  25. Even een variant op deze vraag, mede omdat ik nu zelf even met rugklachten thuis zit… (Vol pijnstillers, overigens.) Stel, je bent een ICT’er en ziek maar desondanks wel in staat om thuis met een laptop nog wat eenvoudige dingen uit te werken. Denk aan het ontwerp van je eigen website of andere kleine tooltjes die je het werken eenvoudiger maken. Zaken waar je werkgever niet om zal vragen omdat dergelijke tools te weinig opleveren in een productie-omgeving gezien het aantal manuren dat in de ontwikkeling ervan zou zitten… Ofwel, wat je ontwikkelt zou beroepsmatig onrendabel zijn maar omdat je toch een week ziek op bed ligt kun je met een laptop en een kladblok toch al een heel eind komen voor het ontwerp van een dergelijke tool. Normaal zullen mensen die ziek zijn ook niet werken maar de ICT is in dat opzicht redelijk bijzonder omdat de benodigde middelen overal wel te gebruiken zijn.

    Hoe zit het dus met auteursrechten op (hobby) werk dat je tijdens ziekte uitvoert?

  26. @Piet:

    Een Apache-programmeur die in het weekend configuratiebestanden maakt voor servers die niet van zijn baas (of klanten van zijn baas) zijn, werkt daarbij niet in dienst van zijn baas. Als er op die bestanden auteursrecht zit, komt dat toe aan de Apache-programmeur zelf.
    Ik verwacht niet dat dit snel zal gebeuren. Eerder zie ik zo’n programmeur in het weekend een tool maken om configuratiebestanden te genereren of eenvoudiger te beheren. Of hij schrijft documentatie over hoe configuratiebestanden eruit zien (haha hij zei programmeur en documentatie schrijven). Die kan hij dan bijdragen aan het Apache project.

    En dan zit je toch in een grijs gebied. Die documentatie bevat waarschijnlijk tijdens het werk opgedane kennis, en die had hij ook op dinsdagmiddag op het werk kunnen schrijven. Ik denk dan niet dat je eenvoudig kunt zeggen dat dit van hemzelf is omdat het niet voor een klant was.

    Als de sportfotograaf daar onbetaald zit, heeft hij het auteursrecht op de foto???s.

    Of hij betaald krijgt, is geen criterium. Niet iedereen krijgt overbetaald als hij in het weekend aan het werk is.

    Nog grijzer: de zoon speelt op nationaal niveau, zijn wedstrijd is dus nieuws. Vader wordt betaald om nieuwsfoto’s van sport te maken. Hij maakt een foto die qua nieuwswaarde zo op de voorpagina kan. Kan ook daar zijn werkgever geen enkele claim op leggen volgens jou?

    En dan nog iets grijzer: een fotograaf-werknemer voor ANP is in dienst om nieuws in het algemeen te fotograferen. Hij is op zaterdagmiddag met camera ergens voor privédoeleinden waar stomtoevallig zich zeer groot nieuws voordoet. Hij fotografeert vanuit een reflex, en de foto kan zo in de krant. Ik kan me zeer moeilijk voorstellen dat de rechter dan zal zeggen “u was er privé dus u heeft de rechten”.

    @Wim: Tijdens ziekte moet je niet werken, maar als je werkt dan ben je aan het werk en dus is het resultaat eigendom van je werkgever.

  27. @Arnoud

    haha hij zei programmeur en documentatie schrijven
    Dat is ook niet de taak van een programmeur maar van de Software Engineer. 🙂 De Software Engineer moet gewoon een technisch ontwerp maken en deze mag vervolgens door de programmeur uitgewerkt worden in code. Maar ik geef toe dat documentatie schrijven vaak wordt overgeslagen voor de simpelere taken. Toch zet ik zelf eerst de pet “Software Engineer” op en ga ik taken op papier beschrijven voordat ik de pet “Programmeur” opzet om het uit te werken als code. Reden? Ik moet een impact kunnen bepalen. Hoe lang gaat het duren? Wat moet er allemaal gebeuren? Wat kan er overgeslagen worden? Waar is extra research voor nodig? En ga zo maar door… Een programmeur die zonder documentatie meteen code begint te kloppen is een hobbyist. En geeneens een goede. 🙂 Maar een programmeur hoeft niet zelf die documentatie te schrijven. (Maar als niemand anders het doet, zet dan je andere pet op!)

    @Tijdens ziekte moet je niet werken, maar als je werkt dan ben je aan het werk en dus is het resultaat eigendom van je werkgever.
    Probeer maar eens niet te werken als je ziek bent en je hebt een laptop die je zo op bed kunt zetten om toch wat nuttigs te doen. Ben toch een beetje workaholic in dat opzicht. 🙂 Maar goed, ik gebruik de tijd waarin de muren op mij af lijken te komen gewoon voor extra zelfstudie, voor zover mogelijk. Niet erg creatief maar wel erg nuttig. Ik beschouw het werk dat ik in die tijd doe sowieso als eigendom van mijn werkgever maar het is mooi om dat bevestigd te zien… (En wat moet je anders doen als je ziek bent en een computer-nerd bent? 🙂 Angry Birds, Spider Solitaire, NetHack of andere spelletjes gaan ook snel vervelen…)

  28. Natuurlijk, het moet werk ???in dienst??? zijn en een hobby is dat niet. Maar een Apache-programmeur die doordeweeks configuratiebestanden maakt en dat in het weekend óók doet: is die bezig met zijn hobby of met zijn werk?

    Naar mijn mening is dan de vraag: met welke intentie worden deze configuratiebestanden gemaakt? Als hij de intentie heeft ze op of voor het werk te gebruiken, dan is het werk. Zo niet, dan niet.

    Overigens is het daarbij wel op te merken dat hij waarschijnlijk een concurrentiebeding heeft, waarin ook het zelfstandig commercieel programmatuur uitgeven die aan de op het werk gemaakte programmatuur verwant is, is verboden. Maar dat probleem is dus contractrecht, niet auteursrecht.

    Is die sportfotograaf aan het werk wanneer hij de voetbalwedstrijd van zijn zoon fotografeert? En maakt het uit of de zoon meerderjarig is en bij een professioneel team speelt?

    Ik ben niet bekend in de wereld van de journalistieke fotografie, maar het lijkt me dat in het normale geval het werk van de fotograaf in opdracht geschiedt – er wordt vooraf afgesproken bij welke evenementen hij gaat fotograferen. Als er niet een dergelijke afspraak is, gaat naar mijn mening opnieuw het criterium van intentie in: Als hij naar de wedstrijd gaat met de intentie foto’s te nemen om bij zijn professionele portfolio te voegen, dan is het werk. Gaat hij erheen met de intentie zijn zoon toe te juichen en wat plaatjes te schieten voor het familie-album, dan is het privé.

    Het echt interessante geval lijkt mij te zijn wanneer hij privé foto’s maakt, en die vervolgens zo goed gelukt blijken te zijn dat hij ze voor het werk wil gebruiken – worden de foto’s retroactief voor het werk, of geeft hij in een dergelijk geval slechts een licentie aan zijn werkgever?

  29. @Arnoud:

    Ik verwacht niet dat dit snel zal gebeuren.
    Wellicht, maar wat je me vroeg was “Maar een Apache-programmeur die doordeweeks configuratiebestanden maakt en dat in het weekend óók doet: is die bezig met zijn hobby of met zijn werk?”. Dat deze situatie volgens jou zich nu opeens niet snel zal voordoen, is niet relevant voor de juiste uitleg van art. 7 Aw.

    Eerder zie ik zo???n programmeur in het weekend een tool maken om configuratiebestanden te genereren of eenvoudiger te beheren. Of hij schrijft documentatie over hoe configuratiebestanden eruit zien (haha hij zei programmeur en documentatie schrijven). Die kan hij dan bijdragen aan het Apache project.

    Documentatie over hoe configuratiebestanden er in het algemeen uitzien en die hij thuis schrijft, terwijl hij die documentatie niet toch al moest schrijven voor het project waar hij voor zijn baas aan werkt, is niet “in dienst van zijn baas” geschreven. Dus hij heeft het auteursrecht.

    De tool is wat lastiger, maar als de tool niet specifiek voor zijn werk is geschreven en zijn werk ook niet bestond in het schrijven van tools, dan zal hij het auteursrecht erop hebben.

    En dan zit je toch in een grijs gebied. Die documentatie bevat waarschijnlijk tijdens het werk opgedane kennis, en die had hij ook op dinsdagmiddag op het werk kunnen schrijven.

    Waar je de kennis hebt opgedaan doet er niet toe. En “had kunnen” is gewoon niet het criterium.

    “Als de sportfotograaf daar onbetaald zit, heeft hij het auteursrecht op de foto???s.” Of hij betaald krijgt, is geen criterium. Niet iedereen krijgt overbetaald als hij in het weekend aan het werk is.

    Dan zal zijn baas hem toch moeten hebben opgedragen om onbetaald in het weekend over te werken. Dat in het algemeen onbetaald overwerk voorkomt, maakt dit nog geen overwerk.

    Nog grijzer: de zoon speelt op nationaal niveau, zijn wedstrijd is dus nieuws. Vader wordt betaald om nieuwsfoto???s van sport te maken. Hij maakt een foto die qua nieuwswaarde zo op de voorpagina kan. Kan ook daar zijn werkgever geen enkele claim op leggen volgens jou?

    Inderdaad. Tenzij hij daar voor zijn werk zit, maar dat was niet het geval.

    En dan nog iets grijzer: een fotograaf-werknemer voor ANP is in dienst om nieuws in het algemeen te fotograferen. Hij is op zaterdagmiddag met camera ergens voor privédoeleinden waar stomtoevallig zich zeer groot nieuws voordoet. Hij fotografeert vanuit een reflex, en de foto kan zo in de krant. Ik kan me zeer moeilijk voorstellen dat de rechter dan zal zeggen ???u was er privé dus u heeft de rechten???.

    Als hij met zijn privéauto en privécamera op stap is en zijn werkgever hem nog geen seintje heeft gegeven om zich naar die gebeurtenis te begeven, heeft de fotograaf m.i. wel enige vrijheid om zich op het standpunt te stellen dat hij die foto’s niet heeft genomen om uitvoering te geven aan zijn verplichtingen uit de arbeidsovereenkomst.

    Intussen heb ik Werkgever en auteursrecht van Mathieu Paapst gevonden. In par. 3.3 lijkt hij ook te stellen dat het in het geheel niet uitmaakt of een werk in eigen tijd of onder werktijd is gemaakt. Voor zover hij dit ook zo bedoeld ben ik het er niet mee eens.

    Waar ik het wél mee eens ben, is dat als eenmaal vaststaat dat de werkgever op grond van zijn arbeidsovereenkomst verplicht was tot het vervaardigen van een specifiek werk, het er niet toe doet of hij dat in werktijd of privétijd heeft gedaan.

    Als het echter gaat om een werk van een meer generieke soort, bijv. sportfoto’s in het algemeen (of desnoods foto’s van marathonlopers in het algemeen, dus niet van een specifieke marathon), dan gaat het er bij mij niet in dat een werknemer in zijn privétijd niet voor zichzelf foto’s van diezelfde generieke soort zou kunnen maken. Het dienstverband ziet dan wel op het maken van dat soort foto’s, maar niet op het maken van die foto’s.

    Dat dit onderscheid niet heel duidelijk uit de jurisprudentie voortvloeit, valt misschien te verklaren uit het feit dat in de praktijk een werkgever zich niet bemoeit met de foto’s en software die door een werknemer overduidelijk in eigen tijd en geheel los van het werk zijn vervaardigd.

    @Wim: Zoals je het hier beschrijft lijkt me dat gehobby en heb je naar mijn mening in ieder geval het auteursrecht op die website en waarschijnlijk ook wel op die tools.

  30. Even een lastigere variant dan. Een .NET programmeur/Software Engineer met specialiteit in C# is in vaste dienst en houdt in zijn vrije tijd een blog bij over programmeren in C#, vol met heldere artikelen en een behoorlijk aantal volgelingen. In het blog gebruikt hij ook generieke voorbeelden van bepaalde technieken zoals hij deze zelf in de praktijk uitvoert. Indien de programmeur dit blog startte nadat hij was aangenomen, wie heeft dan het auteursrecht? En wie heeft recht op de inkomsten die deze site door middel van reclame, sponsors en donaties binnenkrijgt? En wat als hij het blog schreef voordat hij bij zijn werkgever werd aangenomen?

    Wat indien zijn werkgever naast het maken van applicaties ook opleidingen verzorgt op .NET gebied?

  31. Intussen heb ik Werkgever en auteursrecht van Mathieu Paapst gevonden. In par. 3.3 lijkt hij ook te stellen dat het in het geheel niet uitmaakt of een werk in eigen tijd of onder werktijd is gemaakt. Voor zover hij dit ook zo bedoeld ben ik het er niet mee eens. Waar ik het wél mee eens ben, is dat als eenmaal vaststaat dat de werkgever op grond van zijn arbeidsovereenkomst verplicht was tot het vervaardigen van een specifiek werk, het er niet toe doet of hij dat in werktijd of privétijd heeft gedaan. Als het echter gaat om een werk van een meer generieke soort, bijv. sportfoto???s in het algemeen (of desnoods foto???s van marathonlopers in het algemeen, dus niet van een specifieke marathon), dan gaat het er bij mij niet in dat een werknemer in zijn privétijd niet voor zichzelf foto???s van diezelfde generieke soort zou kunnen maken. Het dienstverband ziet dan wel op het maken van dat soort foto???s, maar niet op het maken van die foto???s.

    De feitelijkheid die verschilt tussen de door jouw genoemde gevallen en de gevallen in de jurisprudentie is, dat het in de in paragraaf 3.3 genoemde gevallen gaat om aanvullingen aan software die overigens op het werk gebruikt dan wel geschreven wordt. Ook al wordt er buiten kantoortijden thuis gewerkt, en ook al ligt er geen expliciete specifieke opdracht aan ten grondslag, de werkzaamheden zijn verricht ’ter vervulling van de de persoon in het arbeidscontract aangewezen taken’. Ik denk dat het onderscheidingscriterium hierbij zal zijn dat taken in een arbeidscontract eigenlijk altijd een impliciet ’ten dienste van de werkgever’ hebben. Een werk valt onder het auteurschap van de werkgever als het in diens opdracht is gemaakt óf als het is gemaakt ter vervulling van de algemene verplichtingen in het arbeidscontract. En van dat tweede is in het algemeen alleen sprake als het ten dienste van de werkgever is gemaakt.

  32. @Wim:

    Even een lastigere variant dan. Een .NET programmeur/Software Engineer met specialiteit in C# is in vaste dienst en houdt in zijn vrije tijd een blog bij over programmeren in C#, vol met heldere artikelen en een behoorlijk aantal volgelingen. In het blog gebruikt hij ook generieke voorbeelden van bepaalde technieken zoals hij deze zelf in de praktijk uitvoert. Indien de programmeur dit blog startte nadat hij was aangenomen, wie heeft dan het auteursrecht?
    Het schrijven van een blog zal geen deel uitmaken van zijn normale arbeid, dus er is hier m.i. geen enkele twijfel dat het auteursrecht toekomt aan de programmeur.

    Op “programmeertechnieken” zit trouwens geen auteursrecht. Zolang hij geen lappen code van zijn werk op zijn blog neerplempt is er geen problemen.

    En wie kan trouwens anders zo’n blog nog schrijven? Ok, een freelancer zou geen last hebben van art. 7 Aw, maar art. 7 Aw is er echt niet om te voorkomen dat werknemers een blog schrijven over hun hobby (waar ze toevallig ook hun beroep van hebben gemaakt). Als in jouw voorbeeld de werkgever rechten had op die blog, zou dat m.i. tegen ieder rechtsgevoel ingaan. Een bijna 100 jaar oude bepaling als art. 7 Aw gaat heus niet tegen ieder rechtsgevoel in; dat zou zo’n bepaling nooit hebben overleefd.

    Ook iemand die voor zijn werk juridische stukken schrijft en in zijn vrije tijd op een blog over juridische zaken schrijft krijgt geen auteursrechtelijk probleem met zijn werkgever. Zolang hij op zijn blog maar niet met zijn werk verder gaat. (En dat zou wel zeer merkwaardig zijn.)

    Wat lastiger is een voorbeeld van Mathieu Paapst:

    De werknemer van wie blijkens de taakomschrijving verwacht wordt dat hij publicaties doet en advieswerkzaamheden verricht op het gebied van computercriminaliteit, zal zijn in de avonduren geschreven publicaties op een weblog over een onderzocht computervirus slechts met toestemming van zijn werkgever mogen openbaren omdat de inhoud van de publicatie binnen de kaders valt van het specifieke vakgebied.
    Als hij voor zijn werk dat computervirus heeft onderzocht (of nog zou moeten onderzoeken) kan ik het hier wel mee eens zijn. Maar als dat computervirus helemaal los staat van zijn werk zie ik niet in wat zijn werkgever auteursrechtelijk te maken heeft met wat deze man in zijn vrije tijd doet.

  33. @Piet

    Het schrijven van een blog zal geen deel uitmaken van zijn normale arbeid, dus er is hier m.i. geen enkele twijfel dat het auteursrecht toekomt aan de programmeur.
    Maar hou er rekening mee dat steeds meer bedrijven kiezen om mee te doen aan diverse sociale netwerken, ook al weten ze niet precies wat ze er mee moeten doen. Werknemers vormen groepjes onder LinkedIn en bedrijven zelf hebben vaak een account op Twitter, Facebook en andere netwerken. Diverse bedrijven zetten daarnaast fora’s op voor hun klanten om gedachten uit te kunnen wisselen en een bedrijfs-blog met nieuwsberichten over het bedrijf zelf komen ook veel voor. Kortom, een bedrijf kan zich bezig houden met sociale netwerken en het bijhouden van een blog kan voor bepaalde medewerkers binnen het bedrijf een vast onderdeel zijn van hun takenpakket. Dat dit voor de programmeur zelf geen dagelijkse kost is maakt misschien geen verschil.

    Maar om even een voorbeeld te geven wanneer er een overlap kan optreden. Als programmeur zijnde heb ik in mijn vrije tijd altijd wel veel oplossingen bedacht voor denkbeeldige problemen. Zaken zoals het snel inlezen van EDI berichten, methodes om de inhoud van een XML bestand snel te analyseren, een supersnelle methode om een complete harde schijf te controleren op dubbele (qua inhoud) bestanden ongeacht bestandsnaam en een heleboel andere, generieke oplossingen. Leuk en aardig, maar indien ik een dergelijke, generieke oplossing ook op mijn werk toepas ontstaat een conflict-situatie. En indien ik de oplossing op een blog heb geplaatst is het mogelijk van belang wat ik eerst deed: de oplossing toepassen op mijn werk of de oplossing bloggen. Want als ik het eerst op mijn werk toepas en daarna over blog dan ben ik dus code van mijn werkgever aan het gebruiken op mijn site!

    Nu zal een werkgever niet snel interesse hebben in het blog van een werknemer, maar een dergelijk blog zal wel worden beoordeeld door een werkgever. Het geeft immers een goed inzicht in de kennis van een werknemer. Handig om te weten ten tijde van bezuinigingen.

    Maar goed, maken we de situatie iets erger: de programmeur moet niet alleen code genereren, hij moet ook èèn dag in de week meewerken aan het schrijven van lesmateriaal over programmeren omdat het bedrijf ook cursussen aanbiedt voor programmeurs. (Bijvoorbeeld controleren of er geen onzin in staat.) De medewerker is dan naast zijn blog ook beroepsmatig bezig met educatie. Dan is de overlap tussen blog en werk ook een stuk groter. En hoe is de situatie dan?

  34. Dus deze blog is privé en niet van mijn werkgever ICTRecht? Dat gaat me toch ook weer ver: deze blog heeft een zeer duidelijke link met mijn bedrijf en gaat over precies hetzelfde als wat ik daar doe. Of bedoel je dat het dan “ten dienste” van mijn werkgever is, omdat het de werkgever voordeel oplevert?

    Het is me de laatste tijd vaak om het even of ik hier blog dan wel op de bedrijfsblog. Inhoudelijk schrijf ik over hetzelfde, maar jij zegt nu dat mijn keuze voor het blogplatform bepaalt of ik zelf de auteursrechten heb dan wel de werkgever. Daar heb ik moeite mee. En wat nu als ik ga gastbloggen bij een derde? Is dan de tekst in het bijschrift doorslaggevend?

  35. @Arnoud: Was deze blog eerst van Philips? Weten Philips en ICTRecht dat zij beide auteur zijn van een boek dat om onduidelijke redenen vermeldt dat jij de auteur zou zijn, en dat zij dit boek onder een CC-licentie hebben gepubliceerd? Heb je ergens op papier dat ICTRecht deze blog onder CC uitbrengt?

    Als dit specifieke blog tot je huidige taakomschrijving behoort, dan komt het auteursrecht op je stukken inderdaad aan ICTRecht toe. Maar als je dit nog steeds helemaal naast je werk doet (zoals voorheen bij Philips, neem ik aan), dan lijk jij mij de rechthebbende.

    Inhoudelijk schrijf ik over hetzelfde, maar jij zegt nu dat mijn keuze voor het blogplatform bepaalt of ik zelf de auteursrechten heb dan wel de werkgever.

    Vergelijk het met de programmeur die dezelfde soort programmeerwerkzaamheden verricht voor werkgever A (op maandag en dinsdag) en voor werkgever B (op woensdag en donderdag). Het auteursrecht op wat hij op maandag en dinsdag produceert komt natuurlijk niet toe aan B.

    (En laat aub nu niemand opmerken dat dit een onverstandig en zeldzaam scenario is. Zelfs als dat zo is, is dat compleet irrelevant.)

  36. @Arnoud, ik neem aan dat jij schriftelijke afspraken hebt gemaakt met de maatschap over de iusmentis website toen je de overstap maakte. Dat soort afspraken kan iedereen maken op het moment dat hij een baan aangeboden krijgt. Ik lees mijn arbeidsovereenkomst voor ik het onderteken (en suggereer vaak wijzigingen.)

    Ik heb (als programmeur) arbeidsovereenkomsten gezien waarbij de werkgever al het auteursrecht claimt, ook voor programmeerwerk in de vrije tijd. Ik kan me voorstellen dat beroepsfotograven een vergelijkbare clausule hebben voor fotowerk in de vrije tijd en dat beantwoordt dan de foto-vragen die in deze discussie gesteld zijn.

  37. @MathFox: natuurlijk heb ik afspraken met mijn eigen BV 🙂 Maar “maak afspraken” is een iets te makkelijk antwoord als je met de juridische vraag zit. Want in de praktijk maakt lang niet iedereen die.

    @Piet: Ik had met Philips expliciete afspraken over wat ik wel en niet mocht publiceren, en verzocht in voorkomende gevallen om expliciete overdracht van het auteursrecht. Ook met ICTRecht BV heb ik afspraken – hoewel die iets makkelijker gingen omdat ik nu eenmaal tekenbevoegd ben voor ICTRecht.

    En natuurlijk, je als/als antwoord is helemaal correct. Maar word nu eens concreet: IS deze blog volgens artikel 7 Aw van mijn werkgever ICTRecht (eventuele contracten negerend) of van mij persoonlijk? Hoe trek jij de lijn tussen mijn taakomschrijving (kort geciteerd: “juridisch advies & publicaties daarover op het gebied van ICT”) en mijn hobby (juridische meningen publiceren op het gebied van ICT)?

    De werkuren (“naast je werk”) lijken mij irrelevant. Als directeur-eigenaar werk je elke dag, ook in het weekend en ook in je vakantie. Daar staat tegenover dat je vrij hebt als je besluit dat je dat wilt. Ik ben bijvoorbeeld nu met een werk-klus bezig en reageer hier bij wijze van afleiding. Maar de reactie geschiedt in het kader van een juridische vraag die zeer zeker binnen mijn taakomschrijving ligt. Klanten vrágen me ook dit soort dingen. En indien gepast krijgen ze als gratis advies een verwijzing naar deze blog. Dus is deze reactie nu © ICTRecht of Engelfriet?

  38. @Arnoud:

    Maar word nu eens concreet: IS deze blog volgens artikel 7 Aw van mijn werkgever ICTRecht (eventuele contracten negerend) of van mij persoonlijk?
    Concreter dan:
    als je dit nog steeds helemaal naast je werk doet (zoals voorheen bij Philips, neem ik aan), dan lijk jij mij de rechthebbende.
    gaat mij niet lukken. Ik ben niet in de positie om dit goed te beoordelen. Het lijkt mij wel dat deze blog veel dichter bij jouw activiteiten voor ICTRecht zit dan jouw vroegere activiteiten voor Philips (waarbij ik afga op mijn zeer beperkte kennis van die werkzaamheden! je was octrooigemachtigde, en nu ben je werknemer/aandeelhouder bij ICTRecht). Misschien moet deze blog inderdaad als deel van je werk worden gezien.

    De werkuren (???naast je werk???) lijken mij irrelevant. Als directeur-eigenaar werk je elke dag, ook in het weekend en ook in je vakantie. Daar staat tegenover dat je vrij hebt als je besluit dat je dat wilt. Ik ben bijvoorbeeld nu met een werk-klus bezig en reageer hier bij wijze van afleiding. Maar de reactie geschiedt in het kader van een juridische vraag die zeer zeker binnen mijn taakomschrijving ligt. Klanten vrágen me ook dit soort dingen.

    Met “naast je werk” bedoel ik vooral dat het geen deel uitmaakt van je werk, dus niet ter uitvoering van je verplichtingen uit het dienstverband.

    Een belastingadviseur die op zijn werk bezwaarschriften schrijft voor klanten, heeft niet het auteursrecht op die bezwaarschriften. Schrijft hij in het weekend zo’n bezwaarschrift voor zijn buurman, dan heeft hij hier m.i. wel het auteursrecht op. Schrijft hij thuis zo’n bezwaarschrift voor een klant van zijn baas, dan heeft zijn baas daarop het auteursrecht.

    Art. 7 Aw is er om te voorkomen dat werkgevers opeens niet het auteursrecht blijken te hebben op werken waar ze hun werknemers nu juist voor in dienst hebben. Ik zie geen reden waarom werkgevers ook het auteursrecht zouden moeten hebben op soortgelijke werken die buiten het dienstverband zijn vervaardigd. De beschikbare rechtspraak gaat volgens mij ook vooral over vervaardigde werken die zelf een rol spelen in het bedrijf van de werkgever.

  39. @Piet, dank voor de verduidelijking.

    Ik zie geen reden waarom werkgevers ook het auteursrecht zouden moeten hebben op soortgelijke werken die buiten het dienstverband zijn vervaardigd.

    In het algemeen kan ik je hierin volgen, maar juist met programmeurs die in hun vrije tijd aan dezelfde soort werken werken, zie ik een gevaar. Bij dergelijk werk is de overlap in kennis en creativiteit te groot.

    Die programmeur die doordeweeks websites configureert, kan daar als deel van het werk een tool voor maken. Als hij dat op woensdagmiddag doet en dan op het intranet zet voor de collega’s, dan is die tool evident te zien als een werkgerelateerde tool. Maar zo’n tool maak je net zo goed op zondagmiddag (misschien zelfs béter op zondagmiddag, eindelijk eens geen tijd voor de stress van de week). En dan zou de tool ineens van jezelf zijn?

    Idem voor een programmeur wiens werk het is te zorgen dat Linux werkt op de apparaten van zijn werkgever. Als die in het weekend bugs gaat fixen in Linux, vind ik het al twijfelachtig, maar als hij features toevoegt die voor zijn werkgever interessant zijn dan moet het auteursrecht daarop van de werkgever zijn. Het kan niet zo zijn dat de werknemer daar zelf auteursrecht op heeft.

    Volgens mij zit onze verschil van opvatting in het stuk “binnen het dienstverband”. Ik lees dat als “wanneer de werkgever het kán opdragen”. Jij lijkt dat te lezen als “wanneer het opgedragen is“. Die fotograaf die zijn sportende zoon fotografeert heeft dus in jouw visie de auteursrechten, ook als die de WK-finale speelt. De fotograaf was er immers niet in opdracht van zijn werkgever.

    Ik heb daar moeite mee, omdat het een nogal passieve houding bij werknemers impliceert. Werknemers zijn dat (zeker in de ICT) bepaald niet: ze delen zelf hun tijd in, bedenken leuke hulpmiddelen en gaan aan de slag als ze iets slims bedacht hebben. Het criterium “het is tussen 9 en 5” of “heb je hier opdracht voor gekregen” is dan ook niet meer afdoende.

  40. Dit blog is natuurlijk ook een mooi voorbeeld van hoe werk en prive met elkaar in aanraking komen. Brengt natuurlijk ook de vraag: hoe zit het met het schrijven van vrije-tijd blog-posts tijdens werktijd? En het schrijven van werk-blog-posts tijdens je vrije tijd? ICTRecht (werk) en IusMentis (hobby) is daar een mooi voorbeeld van, zeker ook wegens de regelmatige kruisbestuiving van posts tussen beide sites. 🙂 Houden zo, Arnoud! 🙂 Toch lijkt het mij dat de auteursrechten voor beide blogs goed geregeld moeten zijn. Vooral als er ooit een bedrijfs-overname komt of als Arnoud besluit om bij ICTRecht weg te gaan. (Of als Arnoud met pensioen gaat. 😉 )

  41. Daarom heb ik ook uitgebreide afspraken, Wim. Dat is de enige manier om het zo te regelen dat je geen problemen krijgt. Ik heb zelfs een auteursrechtclausule in mijn testament – iets dat de notaris nog niet eerder had gezien geloof ik.

    Ik kom echter veel hobbyisten tegen die ook werk en hobby door elkaar laten lopen en dan op zeker moment claims krijgen. Daarom zoek ik naar die handzame criteria om grenzen te trekken. De trouwe lezer hier weet dat ik een hekel heb aan de omstandigheden van het geval, want dat zegt namelijk niets als criterium.

  42. Tja, als programmeur zijnde weet ik hoe eenvoudig het is om werk en hobby met elkaar samen te laten vallen. Ik zou het willen vergelijken met een beroeps-timmerman die in zijn vrije tijd ook keukenkastjes maakt en deze verkoopt via eBay. Het materiaal is van de timmerman dus zijn baas kan dat niet opeisen, maar het ontwerp van die kastjes? Lastig… Tja, en ikzelf? Hoewel programmeren mijn hobby is, doe ik dat tegenwoordig eigenlijk niet meer als hobby. Ja, als onderdeel van zelfstudie, maar geen eigen projecten. In plaats daarvan heb ik die CGI hobby opgepakt waar je ook van tevoren moet nadenken over wat je wilt ontwerpen, hoe het in elkaar gezet moet worden en uiteindelijk kun je het resultaat bewonderen. En CGI is absoluut geen onderdeel van mijn werk. 🙂 Idem voor als ik een project maak om mijn CGI hobby te ondersteunen.

  43. @Arnoud:

    Die programmeur die doordeweeks websites configureert, kan daar als deel van het werk een tool voor maken. Als hij dat op woensdagmiddag doet en dan op het intranet zet voor de collega???s, dan is die tool evident te zien als een werkgerelateerde tool. Maar zo???n tool maak je net zo goed op zondagmiddag (misschien zelfs béter op zondagmiddag, eindelijk eens geen tijd voor de stress van de week). En dan zou de tool ineens van jezelf zijn?
    Uit mijn eerdere reacties zou toch wel duidelijk moeten zijn dat ook naar mijn mening het auteursrecht op een werkgerelateerde tool al snel aan de werkgever zal toekomen, ook al is de tool thuis geprogrammeerd. Zeker als je die tool vervolgens ook nog op het intranet zet voor gebruik op het werk.

    Ik schreef bijv. in #17:

    Maak je thuis een tool om op je werk een probleem op te lossen, dan wordt het anders. Dan kun je inderdaad wel zeggen dat je dit voor je werk doet. In die zin ben ik het wel eens dat je in de casus van de vraagsteller vooral moet kijken of het maken van die tool past binnen de normale werkzaamheden (en zo niet, of het onder een uitdrukkelijke opdracht van de werkgever valt).
    En in #25:
    Wat je thuis maakt is van jezelf, tenzij je met je werk voor A (of B) bezig bent, of iets doet naar aanleiding van je werk bij A of B en dat past binnen dat dienstverband (en ook binnen het project waar je op je werk aan werkt).
    Het gaat er mij om dat het criterium niet alleen is of iets binnen je dienstverband “had kunnen” passen.

    Volgens mij zit onze verschil van opvatting in het stuk ???binnen het dienstverband???.

    Om precies te zijn zie ik een tweede criterium: het werk moet vervaardigd zijn ter uitvoering van de verplichtingen uit de arbeidsovereenkomst. Het werk moet zijn vervaardigd “in dienst van de werkgever”.

    Programmeer je op kantoor onder werktijd, dan zal aan dat criterium sneller zijn voldaan dan wanneer je thuis op een zondagmiddag zit te hobbyen. Zit je op zondagmiddag een bug in linux te fixen zodat je maandag op je werk weer verder kan, dan valt inderdaad te verdedigen dat je op die zondagmiddag in dienst van je werkgever die bug hebt gefixt. Je was gewoon aan het werk.

    Het andere criterium is dan bugs fixen binnen je normale werkzaamheden past. Werk je als portier, dan heb jij het auteursrecht, tenzij er sprake is van een uitdrukkelijke opdracht van je baas die je hebt aanvaard.

    Dus een student die thuis programmeert en een bijbaantje heeft bij de AH heeft het auteursrecht op zijn programmeerwerk. Zijn programmeerwerk valt buiten het bereik van art. 7 Aw, omdat hij niet heeft geprogrammeerd in dienst van AH. Aan de vraag of programmeren binnen zijn normale werkzaamheden past kom je dan niet toe. Programmeert hij daarentegen tussen het vakkenvullen door, dan is art. 7 Aw wel van toepassing. AH heeft nog steeds het auteursrecht niet, want programmeren valt niet onder zijn werkzaamheden.

  44. @Piet, mooi voorbeeld maar als werk en hobby elkaar niet overlappen is er eigenlijk geen discussie. Maar wel in het geval van een programmeur die thuis programma’s schrijft, een jurist die in zijn vrije tijd een blog bijhoudt of een columnist die in zijn vrije tijd korte verhalen schrijft. (Of een zangeres die thuis onder de douche zingt.) In die situaties moet je je arbeids-contract goed op orde hebben en vooral letten op de kleine lettertjes.

  45. @46 Niet alleen dan, ik programmeer op mijn werk af en toe ook wat. Toch staat nergens in mijn taakomschrijving dat ik programmeur ben. Ik heb ook thuis wel tooltjes voor op het werk geschreven. Dat was dan wel bij mijn vorige werkgever, waar ik overwerk als vrije tijd kreeg (nu ben ik het gewoon kwijt)

    Als een tool uiteindelijk gebruikt werd dan boekte ik een redelijke ontwikkeltijd als werk en nam daar later vrij van. Niet meer dan redelijk lijkt mij. Als het programmeerwerk van de baas is, dan is de bestede tijd dus werktijd geweest.

    Aangezien ik bij mijn huidige werkgever de tijd gewoon kwijt ben doe ik dat nu dus niet meer. Is zijn verlies, hij zal mij een opdracht moeten geven en dan is eventuele extra tijd die het kost ook voor zijn rekening.

  46. Terug naar de oorspronkelijke vraag mbt het copywright van de vragenlijsten. Ik zit in eenzelfde situatie: ik heb software gemaakt om het invullen van een vragenlijst makkelijker te maken. Voor zover ik er uit ben is die vragenlijst ooit in opdracht een non-profit organisatie gemaakt. De vragenlijst wordt op internet verspreid door diverse organisaties en moet regelmatig door groepen mensen worden ingevuld (vanaf nu “de doelgroep”). Op de websites van die organisaties staat de papieren versie en een spreadsheet dat niet goed werkt. Allemaal gratis te downloaden met daarop de naam van de non-profitorganisatie. Nu vond ik ergens op het internet de website van een adviesbureau dat indertijd blijkbaar betrokken is geweest bij de ontwikkeling van de vragenlijst. Zij hebben recent ook software gemaakt om het invullen van de vragenlijst makkelijker te maken. Zij vragen voor het gebruik van de software een aanzienlijk bedrag. Zij claimen in de handleiding bij de software dat zij de vragenlijst gratis ter beschikking hebben gesteld om in te vullen door de doelgroep voor intern gebruik maar dat gebruik door derden niet is toegestaan zonder bronvermelding. Hoe zit het dan met het copywright als ik de vragenlijst met mijn softwarepogramma ter beschikking stel aan de doelgroep?

  47. @Elroy dat doet het programma ook eigenlijk. Maar de vragenlijst moet wel in een format staan dat hij goed ingelezen kan worden, dus hij moet wel in dat format beschikbaar gesteld worden. Misschien is het inderdaad een goed idee om eens te kijken of de organisaties het format willen verspreiden. Toch blijft het format gelinked aan mijn software dus ik blijf onzeker of ik dan veilig zit t.a.v. het copyright.

Geef een reactie

Handige HTML: <a href=""> voor hyperlinks, <blockquote> om te citeren, <UL>/<OL> voor lijsten, en <em> en <strong> voor italics en vet.