De coldcaseteams van de Amsterdamse en Rotterdamse politie willen de Amerikaanse particuliere DNA-databank GEDmatch inzetten om de identiteit van onbekende doden te achterhalen. Dat meldde NRC gisteren. GEDmatch is een openbare, Amerikaanse databank waarin genetische gegevens van allerlei mensen zitten, en daarin kan iedereen zoeken op potentiële matches. Daarmee is in theorie de mogelijkheid voor de politie om ook te zoeken naar bijvoorbeeld een verdachte, of een bloedverwant van een slachtoffer. Maar het roept de nodige vragen op, omdat juridisch niet duidelijk is of men dit überhaupt mag.
Genetische informatie zoals DNA valt onder de AVG onder de strenge regels voor bijzondere persoonsgegevens. Deze mogen niet zomaar worden gebruikt, omdat er zeer gevoelige informatie uit afgeleid kan worden. Je eigen DNA in zo’n databank plaatsen mag in principe wel, wanneer daarbij duidelijk wordt gezegd wat en hoe er gaat gebeuren – je geeft dan uitdrukkelijke toestemming. Maar een complicatie is dat DNA ook informatie over anderen bevat, en dan kun je dus zeggen dat je andermans persoonsgegevens staat te uploaden.
Voor de politie en het OM geldt de AVG niet. Zij moeten zich houden aan de Wet politiegegevens en het Wetboek van Strafvordering. Onder de Wet politiegegevens mag er iets meer; als verwerking “onvermijdelijk is voor het doel van de verwerking” waarvoor andere gegevens worden gebruikt. Ik denk niet dat je daar snel aan komt met genetisch materiaal uit een openbare databank.
In het Wetboek van Strafvordering staan een aantal bevoegdheden over inzet en onderzoek van DNA-materiaal, en er is ook een Besluit DNA-onderzoek in strafzaken met nadere regels. Maar het probleem is eigenlijk vrij simpel: al deze regels gaan uit van matches in individuele zaken. Er is DNA bij het slachtoffer gevonden en dat willen we matchen aan de verdachte, even kort door de bocht. Er is gewoon geen regel die toeziet op het gebruik van grootschalige bronnen van DNA-materiaal. Dat is niet gek, want die regels zijn gemaakt voordat dergelijke databanken bestonden.
Dit maakt de situatie voor de cold case teams erg ingewikkeld, want in principe geldt voor opsporingsdiensten dan de regel dat het niet mag. De politie mag niets tenzij de wet zegt van wel, even weer heel kort door de bocht. Maar dat voelt specifiek bij het oplossen van oude zaken wel heel erg cru. Dit is wellicht de laatste kans om de zaak nog op te lossen, en het gaat om ernstige zaken zoals moord zodat het maatschappelijk belang wel héél zwaarwegend voelt.
Voor het identificeren van slachtoffers ligt dat anders. De AVG geldt niet bij overledenen, en datzelfde geldt op de Wet politiegegevens. Ik denk dus dat DNA materiaal wel mag worden gebruikt om te achterhalen wie een onbekende is, mits dat uitsluitend wordt ingezet voor het doel van informeren van de nabestaanden.
Arnoud