Pas op, las ik op vele plekken: de genealogiesite Ancestry.com claimt eigendom op je DNA. Ze hebben een dienst waarbij je DNA wordt getest om verwanten te vinden in hun database, maar de voorwaarden zeggen dat men jouw DNA eeuwig en gratis mag gebruiken ter identificatie van “you or a genetic relative.” Oftewel, die wordt hun eigendom en ze mogen er mee doen wat ze willen. Maar zoals eigenlijk altijd met berichten over dat diensten eigendom claimen op iets van hun gebruikers: nee, dit klopt niet.
De dienst AncestryDNA claimt de “World’s Largest Consumer DNA Database” met het DNA van meer dan 3 miljoen mensen, waarmee je “ethnic mix” kunt ontdekken, en “discover distant relatives, and find new details about your unique family history with a simple DNA test.” Allemaal leuk en aardig, maar uiteraard moest daar weer een jurist goed voor gaan zitten want stel er komen claims:
By submitting DNA to AncestryDNA, you grant AncestryDNA and the Ancestry Group Companies a royalty-free, worldwide, sublicensable, transferable license to host, transfer, process, analyze, distribute, and communicate your Genetic Information for the purposes of providing you products and services, conducting Ancestry’s research and product development, enhancing Ancestry’s user experience, and making and offering personalized products and services. In other words: we use your Genetic Information to provide products and services to you and improve our products and services for all our users. In addition, you understand that by providing any DNA to us, you acquire no rights in any research or commercial products that may be developed by AncestryDNA using your Genetic Information.
Mooi is dat. Dus ten eerste claimen zij het recht om alles te mogen doen met jouw DNA – niet alleen naar jou, maar naar al hun gebruikers. Oftewel dat gaat gewoon de database in. En ten tweede heb jij nergens recht op. Ja, je mag het rapport lezen maar daar houdt het wel mee op.
Maar is dat “claimt eigendom op je DNA”? Volstrekt niet. Allereerst niet omdat dat er niet staat. Sterker nog, het tegendeel staat een alinea hoger:
AncestryDNA does not claim any ownership rights in the DNA that is submitted for testing.
En ten tweede en belangrijker, omdat DNA niet iets is waar het concept eigendom überhaupt voor kan gelden. Ja, DNA bestaat wel (in tegenstelling tot data) maar wordt niet gezien als tastbaar fysiek object. Je hebt er dus geen eigendomsrechten op, en je kunt die dus ook niet overdragen. En zelfs als dat wel kon, dan ten derde zou zoiets een schriftelijke verklaring met handtekening vereisen.
(Je kunt natuurlijk zeggen dat dit spitsvondige juristerij is, want een eeuwigdurende onbeperkte licentie met sublicentierechten is effectief hetzelfde als de eigendom. Maar ik vind de fout net zo basaal als mensen die spreken van een BSN nummer of de programmeertaal HTML.)
In Europa is dit nog een best lastige dienst om goed op te zetten. Genetische informatie wordt onder de Privacyverordening gezien als een bijzonder persoonsgegeven (art. 9.1 AVG). Die mag dus niet worden verwerkt zonder een specifieke grond, en voor diensten als deze zie ik eigenlijk alleen de uitdrukkelijke toestemming (art. 9.2(a) AVG) als mogelijke grond.
Natuurlijk geef je toestemming voor verwerking van je DNA als je dat uploadt (pardon, instuurt) naar deze dienst. Maar dat DNA wordt vervolgens gematcht tegen hun hele database, waarna je kennelijk informatie over potentiële verwanten krijgt. En dát mag niet zomaar. De in de voorwaarden geëiste toestemming is daar te generiek voor – en bovendien mág dergelijke toestemming niet in voorwaarden opgeëist worden, dat moet apart.
Arnoud