Uitgevers willen tweedehandsebooks-site platleggen

scanbook.pngAmper een week na de livegang van het platform voor tweedehands ebooks Tomkabinet.nl heeft de site al een sommatie aan zijn broek van de Nederlandse uitgeverswereld, zo meldde Sprout vorige week. Het platform maakt het mogelijk je ebooks tweedehands door te verkopen, net zoals tweedehandsboekhandels en Marktplaats het mogelijk maken fysieke boeken tweedehands door te verkopen. Tomkabinet verwacht dat dit mag, op grond van het Usedsoft-arrest uit 2012. De uitgeefbranche vindt uiteraard van niet, dus dat gaat juridisch vuurwerk opleveren.

We hadden het een paar weken terug over het tweedehands doorverkopen van ebooks, op grond van Usedsoft. Op zich is het arrest duidelijk: heb je een licentie gekocht die eeuwigdurend en tegen een eenmalig (en economisch reëel) bedrag is, dan heb je het werk gekocht en mag je het dús doorverkopen.

Echter: Usedsoft ging over software, en voor software is er een aparte Richtlijn naast de gewone Auteursrechtrichtlijn. Beide richtlijnen (Europese wetten) bepalen iets over uitputting, maar in de Usedsoft-uitspraak baseerde de hoogste Europese rechter zich alleen op de aparte Softwareauteursrechtrichtlijn. Logisch, in een softwarezaak.

Er is geen reden waarom men wél uitputting voor software maar niet voor ebooks en andere werken zou willen toestaan. Maar gezégd is het niet. Dat mag ook niet, want een rechtbank mag alleen oordelen over de zaak die er ligt en geen uitstapjes doen naar andere wetten om dan te zeggen “oh ja hier geldt het ook voor”. En dat biedt dus het argument voor handige advocaten om te roepen dat het arrest niet zo gelezen moet worden.

En toegegeven, er is (Duitse) jurisprudentie die zegt dat Usedsoft inderdaad niet voor andere werken dan software geldt (dank, Bas).

De redenering is dat het een speciale wet is en je het arrest dus niet mag toepassen, en dat in de gewone Auteurswet staat dat uitputting van digitale kopieën niet kan, dús kan het niet. Alleen: dat staat óók in die Softwarerichtlijn en het Hof van Justitie had er geen moeite mee dat te passeren door haar constructie van “eeuwige licentie tegen economische prijs = koop”. Het Duitse hof had wellicht even kunnen toelichten waarom dát criterium niet zou kunnen bij gewone werken.

Mocht u meer juridische diepgang willen, dan is de werkelijk schuimbekkende tirade van Quaedvlieg tegen Usedsoft lezenswaardig.

Wat denken jullie, gaat Tomkabinet het halen?

Arnoud

Tweedehands doorverkopen van ebooks, mag dat?

scanbook.pngEen lezer vroeg me:

Ik heb een aantal ebooks gekocht waar ik geen interesse meer in heb. Deze wil ik nu doorverkopen net als mijn tweedehands papieren boeken. Maar mag dat eigenlijk wel?

Ebooks doorverkopen is problematisch: het verkopen van auteursrechtelijk beschermd materiaal wordt gezien als een nieuwe openbaarmaking, oftewel inbreuk. Papieren boeken mag je echter wel doorverkopen: dit heet “uitputting”. Wie een exemplaar van een werk op de markt brengt, kan zich niet langer verzetten tegen verdere verspreiding van dat exemplaar.

Ebooks zijn geen ‘exemplaren’, geen stoffelijke dingen zoals papieren boeken. Lang werd dan ook aangenomen dat dit gewoon niet mag, aangezien uitputting alleen geschreven was voor stoffelijke exemplaren. Maar in 2012 kregen we het Usedsoft-arrest van het Hof van Justitie, dat bepaalde dat digitale downloads van software ’tweedehands’ mochten worden doorverkocht. De redenering was kort gezegd dat uitputting ook hóórt te gelden voor digitaal.

Hoewel de redenering werd gedaan in de context van software, denk ik dat deze uitspraak echter breder is dan alleen het software-auteursrecht. De basis voor het arrest is immers de algemene regel van de uitputting van het auteursrecht uit de Auteursrecht-richtlijn (2001/29) en niet een software-specifieke richtlijn. En men spreekt vervolgens wel van het distributierecht zoals dat volgt uit de softwarerichtlijn (2009/24, de opvolger van 91/250) maar ik kan daar weinig écht softwarespecifieks aan ontwaren.

De eis uit de Usedsoft-uitspraak is wel dat de verkoper en koper kunnen bewijzen dat echt het enige exemplaar is overgedragen. De verkoper moet dus kunnen bewijzen dat zijn kopie (of kopieën) is gewist, en de koper moet bewijzen dat hij het legaal tweedehands heeft gekocht. Oh, en de auteursrechthebbende mag een audit uitvoeren om te zien of echt aan deze eis is voldaan. Het zou handig zijn als tweedehands-ebook-platforms hier middelen voor voorzien, ongeveer zoals Usedsoft dat doet bij softwarelicenties.

Sommige ebookdiensten (zoals Adobe) hebben gekoppelde DRM (kopieerbeveiligingen). Het is dan buitengewoon lastig om een gekocht ebook tweedehands door te verkopen, aangezien het bestand zelf versleuteld is en de sleutel alleen beschikbaar is bij de originele koper. Ik weet van geen officiële manier om zo’n sleutel of code over te dragen aan een ander.

Natuurlijk zijn er cracks en trucs om de DRM eraf te slopen, maar het is onrechtmatig om die te gebruiken (art. 29a Auteurswet). En het is onduidelijk of deze onrechtmatigheid blijft bestaan als je de DRM eraf haalt voor een legale tweedehands verkoop. Het lijkt logisch maar het stáát er niet dat het mag.

Sterker nog, lid 4 van dat wetsartikel bepaalt expliciet dat de minister een algemene maatregel van bestuur kan invoeren om te regelen onder welke voorwaarden men DRM mag kraken voor legitieme doelen als toegankelijkheid voor gehandicapten, onderwijs of thuiskopiëren. Oftewel dit mag niet totdat die AMvB er is. Maar de uitputting (artikel 12) wordt daar niet genoemd, net zo min als citeren trouwens.

Ik heb zelf ook een aantal ebooks via Adobe gekocht, en maak me af en toe best zorgen wat er gaat gebeuren als men besluit de stekker uit die dienst te trekken. En het voelt onrechtvaardig dat alles dat ik daartegen kan doen, onrechtmatig is.

Arnoud

Amerikaans Hof: auteursrecht op software kan niet uitgeput raken

“EULAs, and whatever nonsense they may contain, are legally binding in the US.” OSNews berichtte afgelopen vrijdag over een arrest van het Amerikaanse Hof van beroep (9th Circuit) waarin werd geoordeeld dat levering van software niet als verkoop gezien moet worden, maar puur als een licentieverstrekking. Dat betekent dat een verkrijger van software in de VS deze niet mag doorverkopen als dat in de licentie verboden is. Het principe van “first sale” oftewel uitputting geldt daarmee niet (meer) voor software in de VS.

Het Hof komt hiermee terug op een vonnis uit 2009 waarin de rechtbank juist wél oordeelde dat een licentienemer van software gerechtigd is deze door te verkopen. Tenminste, als hij de software op de originele dragers doorverkoopt natuurlijk. De basis daarvoor was de regel uit het auteursrecht die zegt dat legaal op de markt gekomen “exemplaren” vrijelijk mogen worden doorverkocht. Het Hof zegt nu dat die regel niet geldt voor software, omdat daarbij de licentie (EULA) vérgaande beperkingen stelt aan het gebruik. Meer precies: uitputting geldt niet wanneer

  1. De auteursrechthebbende expliciet het woord “licentie” gebruikt.
  2. De licentie “significantly restricts the user’s ability to transfer the software” (oftewel gebruikt een standaardzin dat de licentie niet overdraagbaar is).
  3. De licentie “imposes notable use restrictions” (zoals dat maar één gebruiker de software mag gebruiken).

Als aan die drie eisen is voldaan, dan zou volgens het Hof duidelijk moeten zijn dat je géén eigenaar bent van het exemplaar maar slechts een gebruiker. Je zou dit kunnen vergelijken met een huurder – die weet ook duidelijk dat hij huurt en niet koopt, en dat zijn gebruik aan de nodige beperkingen onderworpen is.

De zorg van OSNews, en ook van Ars Technica, is dat het Hof hiermee lijkt te zeggen dat rechthebbenden alles in zo’n EULA mogen zetten en dat dat dus bindend is. Dat gaat me wat te ver. Het Hof zegt in het arrest alleen dat áls aan die drie items voldaan is, er geen sprake is van uitputting. Men ontkent niet dat er ontoelaatbare eisen in een licentie kunnen staan.

In Nederland lijkt uitputting voor voorgeinstalleerde software juist wel te bestaan, tenminste volgens de rechtbank Dordrecht. Die oordeelde:

Er zijn dus exemplaren van de CAD-software geïnstalleerd op dragers (werkstations) in het verkeer gebracht door middel van eigendomsoverdracht aan Nelcon door de exclusief distributeur Han Dataport, en dus met toestemming van de auteursrechthebbende. … Dit heeft tot gevolg dat Han Dataport zich niet kon verzetten tegen de verdere verspreiding van deze software(…).

De inhoud van de licentie was daarbij irrelevant.

Deze aanpak van de rechtbank Dordrecht spreekt me wel aan, maar hij gaat alleen op voor verkoop van software op fysieke dragers. En daarvan is steeds minder sprake natuurlijk vandaag de dag. Meer en meer software (maar ook andere content, zoals muziek en films) gaat digitaal, en daarbij geldt de uitputtingsregeling sowieso niet. Wat mij betreft wordt het tijd om hier expliciete regels over te maken (wat ook in het Ninth Circuit-arrest gezegd wordt.)

Arnoud

Rechter VS: softwarelicentie kan verkoop zijn

Mag je een CD-ROM met software doorverkopen als je die gewoon in de winkel aangeschaft hebt? Een Amerikaanse rechtbank oordeelde afgelopen week van wel. In haar arrest (via OSNews) wordt het beroep van Adobe op haar licentie (EULA) verworpen. Dit bevestigt het vonnis van vorig jaar.

De Amerikaanse auteurswet kent, net als de onze, een bepaling over uitputting. Als de rechthebbende zelf een exemplaar van een werk op de markt brengt, mag de koper dit doorverkopen zonder dat daarvoor nadere toestemming nodig is. Tweedehands boeken doorverkopen is daarom doodnormaal. Maar voor tweedehands software was dit iets minder normaal: bij software zit immers vrijwel altijd een licentie (EULA), en daar staat standaard in dat je alleen een gebruiksrecht krijgt en geen recht de software door te leveren.

De rechtbank verwijst nu (opnieuw) dit argument naar de prullenbak. De licentie gaf de gebruiker een eeuwigdurend recht, en bevatte geen clausules die je bij een huurcontract zou verwachten. Zo stond nergens dat de software teruggegeven zou moeten worden, of dat de licentie zou vervallen na een zekere periode. Had dat er wel gestaan, dan was het duidelijk een huurcontract en als je iets huurt, krijg je uiteraard niet de eigendom daarvan. (Je mag dus gehuurde video’s en DVD’s niet doorverkopen.)

Adobe probeerde het nog met “iedereen vindt dat een licentie geen verkoop is”, maar daar had de rechter weinig moeite mee:

[Adobes] expert witness, Mr. Nimmer, argues that software companies take a restrictive view of whether they transfer ownership of software companies. The court has no doubt that software companies prefer to reserve as much control over copies as the law and the market will permit, but that preference bears little on the issue before the court.

De tegenpartij had overigens nog een eerdere publicatie van deze meneer Nimmer gevonden waarin hij precies het tegenovergestelde beweerde.

Adobe kan nog in hoger beroep, wat wel goed zou zijn omdat we dan eindelijk een precedent krijgen met een duidelijke uitspraak waar lagere rechters (en auteursrechthebbenden) rekening mee zullen moeten houden.

Via Slashdot.

Update (11 september 2010) volgens nieuwe berichten heeft de Ninth Circuit het arrest verworpen. Money quote:

[5] We hold today that a software user is a licensee rather than an owner of a copy where the copyright owner (1) specifies that the user is granted a license; (2) significantly restricts the user’s ability to transfer the software; and (3) imposes notable use restrictions.

Arnoud