Internetrecht door Arnoud Engelfriet

Openbare bibliotheken mogen e-books uitlenen aan leden, net zoals zij dat doen met papieren boeken. Dat las ik bij Nu.nl. Het Hof van Justitie oordeelde (zaak C-174/15) gisteren dat het uitleenrecht voor bibliotheken techniekneutraal is geformuleerd: niet alleen papieren boeken mogen worden uitgeleend, ook digitale. Wel moet de bieb dan analoog uitlenen simuleren.

De Nederlandse Vereniging Openbare Bibliotheken wilde in een rechtszaak duidelijkheid krijgen over het uitleenrecht rond e-books. Boeken uitlenen is natuurlijk het bestaansrecht van een bibliotheek, en het kunnen uitlenen van ebooks ligt dan ook keurig in die lijn. Alleen uitgevers zien dat anders: “Wie betaalt er nog voor een e-book als deze straks (vrijwel) gratis via de bibliotheek verkrijgbaar zijn?” Ja precies, want de markt voor papieren boeken is ook compleet ingestort sinds de bibliotheek uitgevonden werd.

Het georganiseerd uitlenen van boeken is formeel een inbreuk op auteursrecht. Daar staat dan wel weer meteen een uitzondering over in de wet, een voor het publiek toegankelijke instelling mag dit doen onder afdracht van een leenrechtvergoeding. En het cruciale punt daarbij was dat de betreffende Europese regels niet duidelijk waren over of dat nu alleen ging over fysieke exemplaren, of ook over digitale.

Het Hof van Justitie bijt de tanden stevig in de taalanalyse en komt tot de conclusie dat het uitleenrecht voor allebei moet gelden. Mede omdat er destijds wel moeite is gedaan om elektronisch uitlenen van films wél en van boeken niet te verbieden in de wet. En uiteindelijk gewoon omdat bibliotheken van belang zijn:

Gezien het belang van de openbare uitlening van digitale boeken en om zowel de nuttige werking van de in artikel 6, lid 1, van richtlijn 2006/115 vervatte afwijking ten behoeve van openbare uitlening (hierna: „uitzondering voor openbare uitlening”) als de bijdrage van deze uitzondering aan de bevordering van culturele activiteiten te beschermen, kan dus niet worden uitgesloten dat artikel 6, lid 1, van richtlijn 2006/115 ook van toepassing is in gevallen waarin de door een voor het publiek toegankelijke bibliotheek verrichte handeling, met name met het oog op de in artikel 2, lid 1, onder b), van die richtlijn vervatte voorwaarden, kenmerken vertoont die in wezen vergelijkbaar zijn met die van de uitlening van gedrukte werken.

Wel moet het uitleenproces zo worden ingericht dat het zo dicht mogelijk aansluit bij analoog uitlenen. Dus: één ebook aankopen betekent één persoon tegelijk dit laten lenen. Twee keer tegelijk laten lenen? Dan twee ebooks (licenties) kopen. Oké, dat is een tikje geforceerd maar als dat de prijs is voor ebooks lenen, dan moet dat maar.

Arnoud

Je bent geen eigenaar van je ebooks als er DRM op zit, las ik bij Gizmodo. Je krijgt slechts een tijdelijk leesprivilege. Dat concludeert men uit het staken van eboekenleverancier Nook. Hierdoor worden alle aangekochte boeken ontoegankelijk. Men “werkt aan een oplossing” en bladiebla, maar ondertussen zijn je boeken dus mooi weg. Kan dat zomaar, juridisch?

Het begint een mantra te worden hier, maar: data is niets. Data kun je niet kopen. Maar daar zit een nuance op. In Nederland gelden de regels over kopen uit het Burgerlijk Wetboek ook voor

de levering van digitale inhoud die niet op een materiële drager is geleverd, maar die wel is geïndividualiseerd en waarover feitelijke macht kan worden uitgeoefend,

Je kunt dus bij een niet-werkend ebook eisen dat dit wordt hersteld, want dat is een conformiteitsgebrek (art. 7:17 BW) net zoals bij een televisie die het niet doet. Echter, een belangrijke uitzondering op deze regel is dat bij koop van digitale inhoud er géén eigendomsoverdracht (art. 7:9 BW) plaatsvindt. Je koopt het dus wel maar je wordt geen eigenaar. Eh, ja, oké.

En daarmee zijn we dan toch weer terug bij mijn mantra. Een ebook is niets, het is gestolde dienstverlening en dienstverlening mag stoppen. Specifiek bij digitale inhoud (zoals boeken maar ook films of muziek) heb ik daar moeite mee, in ieder geval als er “kopen” bij staat.

Tegelijkertijd weet ik ook niet hoe je het dan wel moet doen als leverancier. Als mensen alles in de cloud willen hebben, dus ook hun boeken, dan moeten die boeken bij jou op je server staan. Maar het voelt niet redelijk te verlangen dat die servers dan levenslang aan blijven staan. Dienstverlening houdt een keertje op.

Arnoud

Een lezer vroeg me:

Ik heb een aantal ebooks gekocht waar ik geen interesse meer in heb. Deze wil ik nu doorverkopen net als mijn tweedehands papieren boeken. Maar mag dat eigenlijk wel?

Ebooks doorverkopen is problematisch: het verkopen van auteursrechtelijk beschermd materiaal wordt gezien als een nieuwe openbaarmaking, oftewel inbreuk. Papieren boeken mag je echter wel doorverkopen: dit heet “uitputting”. Wie een exemplaar van een werk op de markt brengt, kan zich niet langer verzetten tegen verdere verspreiding van dat exemplaar.

Ebooks zijn geen ‘exemplaren’, geen stoffelijke dingen zoals papieren boeken. Lang werd dan ook aangenomen dat dit gewoon niet mag, aangezien uitputting alleen geschreven was voor stoffelijke exemplaren. Maar in 2012 kregen we het Usedsoft-arrest van het Hof van Justitie, dat bepaalde dat digitale downloads van software ‘tweedehands’ mochten worden doorverkocht. De redenering was kort gezegd dat uitputting ook hóórt te gelden voor digitaal.

Hoewel de redenering werd gedaan in de context van software, denk ik dat deze uitspraak echter breder is dan alleen het software-auteursrecht. De basis voor het arrest is immers de algemene regel van de uitputting van het auteursrecht uit de Auteursrecht-richtlijn (2001/29) en niet een software-specifieke richtlijn. En men spreekt vervolgens wel van het distributierecht zoals dat volgt uit de softwarerichtlijn (2009/24, de opvolger van 91/250) maar ik kan daar weinig écht softwarespecifieks aan ontwaren.

De eis uit de Usedsoft-uitspraak is wel dat de verkoper en koper kunnen bewijzen dat echt het enige exemplaar is overgedragen. De verkoper moet dus kunnen bewijzen dat zijn kopie (of kopieën) is gewist, en de koper moet bewijzen dat hij het legaal tweedehands heeft gekocht. Oh, en de auteursrechthebbende mag een audit uitvoeren om te zien of echt aan deze eis is voldaan. Het zou handig zijn als tweedehands-ebook-platforms hier middelen voor voorzien, ongeveer zoals Usedsoft dat doet bij softwarelicenties.

Sommige ebookdiensten (zoals Adobe) hebben gekoppelde DRM (kopieerbeveiligingen). Het is dan buitengewoon lastig om een gekocht ebook tweedehands door te verkopen, aangezien het bestand zelf versleuteld is en de sleutel alleen beschikbaar is bij de originele koper. Ik weet van geen officiële manier om zo’n sleutel of code over te dragen aan een ander.

Natuurlijk zijn er cracks en trucs om de DRM eraf te slopen, maar het is onrechtmatig om die te gebruiken (art. 29a Auteurswet). En het is onduidelijk of deze onrechtmatigheid blijft bestaan als je de DRM eraf haalt voor een legale tweedehands verkoop. Het lijkt logisch maar het stáát er niet dat het mag.

Sterker nog, lid 4 van dat wetsartikel bepaalt expliciet dat de minister een algemene maatregel van bestuur kan invoeren om te regelen onder welke voorwaarden men DRM mag kraken voor legitieme doelen als toegankelijkheid voor gehandicapten, onderwijs of thuiskopiëren. Oftewel dit mag niet totdat die AMvB er is. Maar de uitputting (artikel 12) wordt daar niet genoemd, net zo min als citeren trouwens.

Ik heb zelf ook een aantal ebooks via Adobe gekocht, en maak me af en toe best zorgen wat er gaat gebeuren als men besluit de stekker uit die dienst te trekken. En het voelt onrechtvaardig dat alles dat ik daartegen kan doen, onrechtmatig is.

Arnoud

Een 23-jarige man die vijfduizend e-books verspreidde via de torrentsite The Pirate Bay, mag niet worden vervolgd voor auteursrechtenschending. bij Nu.nl. Hoewel het uploaden van ebooks strafbaar is, is het Openbaar Ministerie in deze zaak niet ontvankelijk omdat ze in strijd heeft gehandeld met haar eigen beleid. Opzettelijke inbreuk op auteursrecht is een misdrijf, zo… Lees verder