Internetrecht door Arnoud Engelfriet

Het gebruik van camera’s met gezichtsherkenning is, zo las ik bij Security.nl meestal niet toegestaan voor bedrijven. Dit volgt uit een recente publicatie van de Autoriteit Persoonsgegevens. De privacytoezichthouder gaat daarom sectoren die dergelijke camera’s vaak gebruiken voorlichting geven over de regels. De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) verbiedt in beginsel het gebruik van biometrische gegevens om iemand te identificeren, maar het gebeurt vaak aldus de toezichthouder: Winkels gebruiken gezichtsherkenningscamera’s om winkeldieven op te sporen, terwijl bedrijven in de beveiliging, beurslocaties en pretparken de technologie inzetten voor toegangscontrole.

Het onderwerp is al wel vaker langsgeweest, eind vorig jaar blogde ik over gezichtsherkenning inzetten om een lokaalverbod te handhaven en eerder die sportschool die ’s nachts mensen met gezichtsherkenning binnenliet. De kern van het probleem is dat biometrische gegevens als bijzondere persoonsgegevens gelden, en je daar dus van af moet blijven. Gebruik je foto’s van mensen om ze te herkennen, dan tellen die foto’s als biometrische gegevens (een gewoon kiekje is dus geen biometrisch persoonsgegeven). En dan mag je ze dus niet gebruiken.

Dat ‘herkennen’ moet je breed opvatten: het gaat niet alleen over matchen tegen een database met NAW-gegevens of iets dergelijks. Ook enkel geautomatiseerd constateren “die was hier gisteravond ook” of “die lijkt op foto 31337 uit ons bestand overlastplegers” is al een vorm van ‘herkennen’, waarmee je camerabeelden tot bijzondere persoonsgegevens verworden.

Enige ruimte wordt gegeven door de uitzondering uit artikel 29 Uitvoeringswet: identificatie van de betrokkene die noodzakelijk is voor authenticatie of beveiligingsdoeleinden. En natuurlijk, het doel van deze identificatie (inclusief de 31337-constatering) is voor beveiliging, je wilt overlastplegers, lokaalverbodshouders et cetera niet binnen hebben. Maar is er een nóódzaak? Die vraag is veel lastiger want dat is een hele hoge lat.

Kort gezegd moet er dan geen ander middel voorhanden zijn dat ongeveer zo effectief is, en de maatregel moet ook proportioneel zijn. De AP gaat zelfs nog een stapje verder:

Het moet daarbij wel gaan om een zwaarwegend algemeen [italics AE] belang. Dat is bijvoorbeeld de beveiliging van een kerncentrale. Maar de beveiliging van bijvoorbeeld een supermarkt is niet zó belangrijk dat u daarvoor biometrische gegevens mag verwerken.

De innovatieparadox uit de AVG luidt: nieuwe maatregelen voldoen nooit aan de noodzakelijkheidseis omdat er altijd bestaande maatregelen zijn die goed genoeg zijn. Zet een portier neer die het verbod handhaaft, beveilig je supermarkt met detectiepoortjes, doe toegangscontrole met tickets op naam, et cetera. Natuurlijk zitten daar kosten aan, maar zeker in het begin zitten die er ook aan camera-identificatie – aanschaf, onderhoud, testen en beveiligen bijvoorbeeld. Dus “dit is veel goedkoper” is geen argument.

Oftewel: hoe betoog je dat een nieuwe manier van persoonsgegevens verwerken acceptabel is, als deze net zo duur is en zich nog niet bewezen heeft in de praktijk?

Arnoud

Een lezer vroeg me:

Ik werk aan een dienst die toegangsverboden in de horeca helpt handhaven door middel van gezichtsherkenning. Software kan dat beter dan portiers is het idee, en natuurlijk moet er altijd een mens nog beslissen of deze persoon echt diegene van het verbod is. Kan dit onder de AVG?

Het gebruik van biometrie is onder de AVG inderdaad zeg maar een dingetje. In principe mag dat niet, tenzij de wet (de AVG of de Nederlandse Uitvoeringswet) zegt van wel.

In gevallen als deze zou het gaan om de uitzondering uit artikel 29 Uitvoeringswet: identificatie van de betrokkene die noodzakelijk is voor authenticatie of beveiligingsdoeleinden.

De noodzaak zou hem dan zitten in het feit dat menselijke portiers eigenlijk gewoon niet in staat zijn om adequate controle op lokaalverbodbrekers te houden. Dan kun je niet anders, en aangenomen dat er dan altijd nog een menselijke check is van het gezicht versus de vermelding in de lokaalverbodlijst, denk ik dat het dan wel oké is.

Ik denk wel dat je er niet aan ontkomt om echt aan te tonen dát het misgaat bij dat café of die club. Een abstracte “mensen maken fouten om 2 uur ’s nachts” argumentatie gaat hem niet worden, dat toont geen noodzaak in dit geval aan.

Verder vraag ik me af of de dienstverlener hier zich op gaat stellen als verwerker (bij elke klant een aparte database en gescheiden dienstverlening) of als verantwoordelijke (één database en gedeelde dienstverlening, wat je vaak ziet bij samenwerkende horeca waarbij een lokaalverbod voor al die horeca geldt). Dat laatste zou extra spannend zijn omdat je dan ook in het gebied van de zwarte lijsten valt, waarvoor verplicht een DPIA moet worden uitgevoerd én in principe toestemming van de AP gevraagd moet worden.

Arnoud

Het hoeft niet, maar het kán: midden in de nacht fitnessen. Dat meldde BN De Stem onlangs. Een nieuwe fitness-zaak in Etten-Leur gaat gezichtsherkenning inzetten bij klanten, vanwege haar mogelijkheid tot 24 uur toegang. Mensen krijgen een eigen tag waarmee ze binnen kunnen. We werken met camera’s met gezichtsherkenning, die aanslaan wanneer er iemand binnenkomt die niet herkend wordt, zo staat in het artikel. Er is dan geen personeel maar je kunt hulp inroepen via een keycord.

Zakelijk vast een gat in de markt, maar was er niet iets met gezichtsherkenning en camera’s onder de AVG? Ja inderdaad. Wanneer je gezichten gaat fotograferen met als doel mensen herkennen, dan spreken we van verwerking van biometrische persoonsgegevens en dat valt onder de strenge regels van de bijzondere persoonsgegevens. Heel kort: afblijven tenzij in de AVG specifiek staat dat het mag.

In principe is het idee daarmee van tafel, want de AVG kent geen ontheffing voor het gebruik van bijzondere persoonsgegevens voor herkenning. Maar dat komt omdat de lidstaten het niet eens konden worden over hoe ver die regels dan mochten gaan. Artikel 9 lid 4 zegt dan ook dat de lidstaten zelf regels mogen maken over biometrie.

Nederland heeft dat gedaan in artikel 29 Uitvoeringswet AVG, en vrij breed ook:

[het verbod is] niet van toepassing, indien de verwerking noodzakelijk is voor authenticatie of beveiligingsdoeleinden.

Het mag dus, als er maar een duidelijk belang daarvoor is én eigenlijk geen andere optie hebt ter authenticatie of voor de beveiliging. Je moet dit onderbouwen en die onderbouwing moet in je verwerkingsregister zitten.

Bij toegangscontrole wanneer er geen personeel aanwezig is, is biometrie een op zich redelijk betrouwbare keuze volgens mij. Natuurlijk kun je zeggen, zet een nachtportier neer of ga gewoon niet open. Maar dat vind ik geen reële alternatieven: ze zijn duur en niet perse betrouwbaarder – en gewoon dicht zijn is zakelijk natuurlijk onwerkbaar. Ik denk dan ook dat aan die noodzaak wel is voldaan.

Arnoud

Popartiest Taylor Swift gebruikt gezichtsherkenning tegen stalkers die naar haar concerten gaan, meldden diverse media. Een camera was verborgen in een zuil waar men highlights van het concert kon terugkijken. Deze scande gezichten van geïnteresseerden en een extern bedrijf vergeleek ze automatisch met bekende gezichten. Voor zover bekend werd er niemand gevonden. Maar het roept… Lees verder

Bedrijven trotseren de nieuwe privacywet door gewoon te blijven werken met prikklokken met vingerafdrukken. Dat meldde het FD afgelopen vrijdag. Uitzendbureau Tempo Team is gestopt, maar supermarkt Dirk ziet er vooralsnog geen probleem in. De AVG verklaart vingerafdrukken tot biometrische en daarmee bijzondere persoonsgegevens, die in principe niet mogen worden gebruikt. De zorg is nu… Lees verder

Een intrigerende vraag op Reddit (de /r/Nederland): I have a 6 months contract. My employer is adding a fingerprint lock to the door, I don’t want my fingerprint or the hash calculated from it to be taken, can he force me? (Ik baseer het antwoord maar even op de AVG/GDPR want die is het relevantst… Lees verder

Deze week ben ik met vakantie, dus traditiegetrouw een aantal gastblogs. Vandaag: Xinthia Krielaart met een juridische kijk op vingerafdrukken op je telefoon. Tot twee maanden geleden behoorde ik nog tot de zeer kleine groep mensen die nog nooit een smartphone had gekocht. Maar toen ik in dienst kwam bij een hip IT-bedrijf, moest mijn… Lees verder