Bewaren van persoonsgegevens: het mag niet maar het moet wel!

ddr-backup-cartridge.jpgEen lezer vroeg me:

Volgens de Wet bescherming persoonsgegevens moet ik persoonlijke gegevens wissen zodra ik ze niet meer nodig heb. Echter, van andere wetten moet ik die gegevens dan nog bewaren (bv. financiële gegevens voor de Belastingdienst). Tevens heb ik natuurlijk backups, en die opschonen op zulke individuele bestanden is een ramp. Hoe moet ik daarmee omgaan?

De Wet bescherming persoonsgegevens bepaalt (art. 10 Wbp) dat persoonsgegevens moeten gewist of geanonimiseerd als het hebben van deze gegevens niet langer

noodzakelijk is voor de verwerkelijking van de doeleinden waarvoor zij worden verzameld of vervolgens worden verwerkt.

Als je bijvoorbeeld klantgegevens verzamelt om als webwinkel een aankoop aan te nemen, dan zijn deze gegevens niet meer noodzakelijk voor het doel “leveren bestelling” zodra het product bij de klant over de drempel is. Eigenlijk moeten ze dus meteen daarna worden gewist.

Maar persoonsgegevens hangen vaak samen met meerdere doelen. Na levering van een product geldt bijvoorbeeld nog een retourperiode van zeven werkdagen, en de klant kan nog geruime tijd later terugkomen met een conformiteitsclaim. Om die af te handelen, zijn ook zijn gegevens nodig. En omdat er dan nog een doel is voor de persoonsgegevens, mag je ze alsnog bewaren.

De Belastingdienst eist dat je je financiële administratie zeven jaar bewaart (art. 52 Algemene wet inzake rijksbelastingen). Dat is een doel dat ook samenhangt met de afhandeling van de aankoop, want de factuur is deel van je administratie. Die moet je dus bewaren en die mág je dan ook bewaren.

In de praktijk moet je dus eigenlijk per document bepalen “waarom staan hier nog persoonsgegevens in” en dan eventueel besluiten te anonimiseren of weg te gooien. Je kunt bv. de factuur bewaren maar het klantrecord uit je bestellingen-database wissen.

Bij een backup is dit een lastige. Het is inderdaad een hele berg werk om in een backup van een jaar terug dat ene bestandje met bestelling van klant 481 te wissen. De Wbp zegt echter nergens “wissen hoeft niet als dat veel werk is”. En vanuit privacyoogpunt is “dan moet je je backupstrategie maar anders inrichten” een goed verdedigbaar standpunt.

Maar een lastige blijft het. Weten jullie een backupstrategie die zo privacyvriendelijk mogelijk is? Ik kom niet verder dan “maak geen incrementele backups want dan zit je met een hele oude full backup met data die krachtens Wbp weg moet”.

Arnoud

De harddisk van een op leeftijd zijnde powerbook

powerbookStel je werkt zes jaar op een laptop zónder backups te maken, en je gaat op een dag dan naar de winkel om ze te vragen je daarbij te helpen. Kun je ze dan aansprakelijk stellen als je data alsnog kwijt raakt? Dat was de vraag in een recent vonnis over een “op leeftijd zijnde powerbook”.

De klant was bezig met een boek, een vertaling van werk van Pffeier uit het Oud-duits. Dat deed hij dus op die Powerbook G4 uit 2004, welke je toch als “op leeftijd” mag betitelen inderdaad. In november 2010 besloot hij toch eens over backups na te denken, en hem werd aangeraden My Passport for Mac te nemen, een externe harde schijf. Dat deed hij, maar in februari 2011 ging hij terug want hij kreeg het niet aangesloten.

Terug in de winkel werd aangeboden dat men dit voor hem kon doen, en oh we kunnen meteen uw besturingssysteem upgraden van Tiger naar Leopard. Wordt u al zenuwachtig bij het idee van een OS upgrade zónder voorafgaande full backup? Deze klant in ieder geval wel, dus hij liet op het innamebewijs opnemen

Meneer wil graag Macosx Leopard geïnstalleerd hebben op de mac met behoud van de Data. Het is voor meneer belangrijk dat deze behouden blijft. Indien mogelijk ook een kopie van de data op de bijgeleverde externe hdd.

U voelt hem al aankomen: een maand later kon de laptop worden opgehaald, maar helaas was de harddisk gesneuveld en alle data kwijt. Onder verwijzing naar de disclaimer “[gedaagde] is niet verantwoordelijk voor eventueel verlies van data” werd de claim van €15.000 (de uren voor opnieuw de vertaling maken) van de klant afgewezen. Dus naar de rechter.

De rechter begint met vast te stellen dat die disclaimer hier niet relevant is. Dat is een waarschuwing voor de kans dat data per abuis verloren kan gaan – maar hier ging het niet om upgradewerk met enig kans op dataverlies, maar om een overeenkomst van opdracht die specifiek ging over het backuppen van data. En als dat specifiek je opdracht is, dan is “oeps, alles is weg” geen acceptabel antwoord.

Maar die powerbook was economisch al jaren afgeschreven, en ook technisch zo oud dat die harddisk spontaan de geest kan hebben gegeven, zult u wellicht tegenwerpen. Dat mag zo zijn, maar als je als winkel dan toch zo’n computer inneemt en een overeenkomst van opdracht aangaat, dan wordt die spontaniteit alsnog jouw risico. Je bent een professional, en die worden geacht hier vooraf over na te denken en desnoods de opdracht te weigeren.

Het was kennelijk in de visie van [gedaagde] nog zinvol om het besturingssysteem van de powerbook up te graden, ondanks de leeftijd van de powerbook en de daarin aanwezige harde schijf.

Men had bijvoorbeeld in de winkel kunnen aanbieden de klant te helpen het zelf te doen met een USB stick of de data laten mailen naar een snel even aangemaakt webmailaccount. In die situaties zou de klant zelf het risico van dataverlies hebben moeten dragen. Maar neem je de laptop in met de belofte “met behoud van de Data”, dan zit je daaraan vast.

Aansprakelijkheid van de winkel dus. Maar welk bedrag? Dat is bij consumentenzaken altijd een hele moeilijke, maar in dit geval had de klant een mooie vuistregel: al dat werk opnieuw doen zou hem 300 uur kosten, tegen een uurtarief van 50 euro, oftewel 15.000 euro plus nog 100 euro voor de kapotte harde schijf.

Het kapot gaan van die schijf is echter niet de fout van de winkel geweest, dus dat hoeven ze niet te vergoeden. Maar die 300 uur werk die nu opnieuw moet, dat is wél dankzij een tekortschieten van de winkel ontstaan. Betalen dus!

Oh nee, toch niet. Het recht kent het concept “eigen schuld”: wie zelf bijgedragen heeft aan (het groter worden van) schade die hij lijdt, moet die component eigen schuld zelf dragen ook als de oorzaak van de schade bij een ander lag.

Aan [eiser] kan namelijk worden toegerekend dat hij niet recenter en vaker een back-up van het boek heeft gemaakt. Hij had dit bijvoorbeeld kunnen doen door het boek op een cd-rom te branden, op een usb-stick te zetten of te mailen naar een web-mail account. Hij wist ook dat dit kon, aangezien hij – zoals in zijn conclusie van repliek is vermeld – al eens eerder een back up van het boek door zijn zoon heeft laten maken.

In hoeverre moet dit nu worden meegewogen? Ik zou ook geen flauw idee hebben, en de rechter houdt het dan ook maar bij een 50/50 verdeling. De winkel moet dus €7.500 plus wettelijke rente en iets van €1.200 aan proceskosten vergoeden.

Wat vinden jullie? Logisch bij zo’n toezegging over de dienst? Of gaat dit winkels alleen maar afschrikken om herstelwerk te doen bij bejaarde powerbooks?

Arnoud

Het faillissement van een online-backupdienstverlener

Een lezer vroeg me:

Ik wil graag weten hoe de volgende zaken bij een online backupdienst geregeld zijn. Stel dat de provider failliet gaat. Op welke wijze is de klant dan gegarandeerd dat hij zijn data nog kan benaderen en dat de data terugkomt en dat hij de tijd heeft om zijn data kan weghalen?

Dit is niet geregeld en je hebt dus een probleem als dit gebeurt.

Online dienstverlening is zo nieuw dat er maar bar weinig geregeld is, en al helemaal niet op het gebied van beschikbaarheid en continuïteit. Als je de wet erbij pakt, kom je niet verder dan algemene zinnen als dat de dienstverlener “de zorg van een goed opdrachtnemer in acht nemen” moet. Maar dat vertalen naar een harde SLA is echt onmogelijk; dat moet de markt zelf verzinnen, is de gedachte. En pas als dat niet blijkt te werken, komen er misschien wettelijke maatregelen.

Een contract kan nog zo veel mooie dingen beloven, maar bij faillissement houdt alles op. De curator is gerechtigd de stekker eruit te trekken, ook bij klanten die al vooruit betaald hadden en ook bij klanten tegen wie gegarandeerd was dat het systeem zou blijven draaien ook na faillissement. En ja, dat is natuurlijk contractbreuk maar een claim wegens contractbreuk mag u indienen bij de boedel en die wordt dan misschien betaald – als de Belastingdienst en de bank zijn betaald.

De enige echte manier om dit te regelen binnen de huidige wetgeving is een stichting continuïteit opzetten die met de provider van de cloudprovider regelt dat het systeem blijft doordraaien na het faillissement. De stichting betaalt dan de rekening. Op die manier kan iedereen nog even doorhobbelen. Ook heb ik wel constructies gezien waarbij de data onder beheer van een stichting kwam (bijvoorbeeld door een nachtelijke kopie af te geven) die vervolgens bij faillissement deze toegankelijk maakt in een open bestandsformaat. Kan, maar iedereen moet dat wel apart regelen.

Biedt het bedrijf niet zo’n regeling, dan heb je twee opties: 1) de dienst niet gebruiken of 2) elke nacht een kopie maken van de data. Wat eigenlijk ook weer neerkomt op niet gebruiken want je zet nou net dingen online in een backup zodat je het niet zelf hoeft te backuppen. Maar iets beters weet ik niet.

En oh ja, meer over dit soort problemen lees je in ons nieuwe boek Cloud: Deskundig en praktisch juridisch advies waarvan de voorintekening net is geopend.

Arnoud

Opeisen van een mailbox na ontslag

outlook-backup-pst.pngNadat de algemeen directeur van een arbeidsbemiddeling/trainingsbedrijf ontslag had genomen, merkte het bedrijf dat diverse medewerkers naar hetzelfde nieuwe bedrijf waren overgestapt als deze ex-directeur. Een onderzoek door -niet verbazingwekkend- Hoffman bedrijfsrecherche(*) ontdekte dat uit de e-mail postbus van de ex-directeur zeer waarschijnlijk bedrijfsinformatie was verwijderd, en mogelijk ook was gelekt (geforward). Daarop stapte het bedrijf naar de rechter om afgifte en vernietiging van alle bedrijfsinformatie te vorderen. Ook werd schadevergoeding gezocht omdat de ex-directeur de Outlook-installatie onklaar zou hebben gemaakt.

Kort voordat de zaak bij de rechter kwam, had de ex-directeur een DVD overhandigd waarop een kopie van de betreffende mailbox opgeslagen was. Dat was voor het bedrijf niet genoeg: men wilde ook zeker weten dat er niet meer kopieën rondslingerden (en natuurlijk dat die niet in het nieuwe bedrijf ingezet zouden worden). Ook vond men opmerkelijk dat er geen mails uit de laatste werkmaand opgenomen waren, hoewel de ex-directeur daar tegenover stelde dat hij de kopie op 30 november had gemaakt bij wijze van backup.

Omdat het hier ging om een kort geding, vond het gerechtshof (via) in hoger beroep dat er geen ruimte was om nader bewijsonderzoek te doen. Het geschil spitste zich dus toe op de vraag of afgifte van de DVD genoeg was. Was daarmee voldoende zeker dat de originele gegevens gewist waren?

Bij pleidooi in hoger beroep heeft [het bedrijf] gesteld dat [de ex-directeur] de back-up zonder recht of titel behoudt en deze situatie vergeleken met de situatie in het pre-elektronische tijdperk wanneer [de ex-directeur] rond zijn ontslag fotokopieën had gemaakt van alle correspondentie die hij had ontvangen en verstuurd.

Het bedrijf had zich daarbij beroepen op haar eigendomsrecht, maar het Hof merkt terecht op dat daar geen sprake van kan zijn. Digitale gegevens hebben geen eigenaar want ze zijn geen ‘zaken’ (virtuele goederen in online spellen daargelaten). Het enige ding dat in eigendom kan zijn, is de fysieke DVD, en die was privé door de ex-directeur gekocht.

Daarnaast stond in de arbeidsovereenkomst dat “alle genoemde documenten eigendom blijven van werkgever en de werknemer verplicht is deze bij het einde van het dienstverband in te leveren”. Maar ook dat helpt niet: het onhandig gekozen woord ‘eigendom’ doet het Hof concluderen dat het ook hier alleen gaat om fysieke documenten, en niet om elektronische. (Bent u HR-medewerker dan mag u nu in paniek uw eigen model-arbeidsovereenkomsten gaan nalezen of dat er ook zo staat.)

Als laatste redmiddel werd dan nog het auteursrecht aangedragen. Immers, de werkgever heeft auteursrecht op alle werken die de werknemer maakt in het kader van zijn werk. Dat kan ook prima gelden voor e-mails. Maar dat redmiddel lijkt niet heel goed uitgewerkt gepresenteerd te zijn: men lijkt het te hebben gegooid op geschriftenbescherming en dat lijkt me echt de verkeerde insteek. Geschriften zijn documenten die bestemd zijn openbaar gemaakt te worden, en dat geldt voor deze mailbox natuurlijk niet.

Een e-mail kan best auteursrechtelijk beschermd zijn, als hij meer is dan een kattebelletje of een dump van feitelijke gegevens. Maar dat moet je eigenlijk van mailtje tot mailtje bekijken. Plus, er zullen ook mails inzitten die van derden afkomstig zijn, waardoor het auteursrecht bij hen rust en niet bij het bedrijf dat de DVD opeiste.

De doorslag gaf dat

[de ex-directeur] heeft aangevoerd deze e-mails te bewaren voor het geval hij mogelijk in een arbeidsrechtelijk geschil over zijn functioneren als directeur verzeild zal raken. Hij heeft voorts gesteld dat hij zich houdt aan zijn geheimhoudingsverplichting, hetwelk door [appellante] niet is weersproken en waarvan het hof dus uitgaat.

Een dergelijk handelen lijkt me legaal. Het zou al te gek zijn als je geen bewijs mag bewaren tegen je ex-werkgever wanneer je bang bent voor een geschil.

De schade aan de laptop blijkt niet (afdoende) te zijn aangetoond. Ook de kosten van Hoffman mogen niet worden verhaald: een werknemer is jegens de werkgever voor schade alleen aansprakelijk (art. 7:661 BW) bij opzet of bewuste roekeloosheid.

Les voor de toekomst: maak zelf backups van mailboxen van medewerkers, zodat je niet afhankelijk bent van eventuele DVD’s. En als je naar de rechter stapt, zorg dan dat je kunt onderbouwen dat er (kans op) schade is door misbruik van eventueel zelfgemaakte backups. Misschien kun je maar beter zorgen dat mensen niet zelf backups kunnen maken van mailboxen?

Arnoud<br/> * Niets ten nadele van Hoffman maar écht elke keer dat ik een vonnis lees waar bedrijfsrecherche ingezet werd, is het Hoffman.

Van wie is die oude harde schijf?

Een lezer vroeg me:

Ik heb een vraag aangaande een interne harde schijf die binnen een maand na aankoop stuk gegaan is. Ik ben teruggegaan en de winkel kwam na onderzoek tot de conclusie dat de harde schijf “stuk” was, maar men kon niet zeggen waarom. De gegevens op de schijf waren niet meer terug te halen, zei men. Ik kreeg gratis een nieuwe harde schijf van hetzelfde type. Prima service, zou je zo zeggen.

Alleen: er stonden onvervangbare bestanden op die schijf en ik wil toch proberen die terug te krijgen via een gespecialiseerd bureau. Ik heb dus gevraagd of ik de oude, kapotte schijf mee mag nemen. De winkel weigert dit, biedt mij de schijf eventueel tegen nieuwprijs te koop aan maar zegt mij dat de vervangen schijf mijn eigendom niet meer is. Klopt dat?

Het bedrijf heeft gelijk. De schijf die je een maand geleden kocht, werd je eigendom toen je deze meenam. Maar nu heb je deze omgeruild voor een nieuw exemplaar, omdat de oude niet conform de eisen was (harde schijven horen ~3 jaar mee te gaan). Daarmee is het nieuwe exemplaar nu je eigendom geworden – in plaats van de oude dus. Ik zie niet hoe je zonder betaling de oude schijf nu ook mee naar huis mag nemen.

Wellicht is te verdedigen dat de winkel de gegevens op de schijf moet terughalen, omdat dit een vorm van schade is die jij hebt geleden door hun ondermaatse harde schijf. Maar als zij aangeven dit te hebben geprobeerd en niets terug kunnen halen, dan houdt het voor hen denk ik op. Ik zie niet hoe je kunt eisen dat je dan de schijf terug moet krijgen zodat je elders een laatste poging kunt wagen.

Arnoud

Laptop vervangen, maar data terug kost geld (2) (gastpost)

ddr-backup-cartridge.jpgIn ‘Laptop vervangen, maar data terug kost geld’ vroeg Arnoud zich af of de fabrikant ASUS aansprakelijk kon worden gesteld voor het verloren raken van gegevens bij de reparatie van een laptop. Volgens de fabrikant was reparatie niet mogelijk, maar de koper hoefde zich geen zorgen te maken: de laptop werd vervangen. Maar er zat wel een addertje onder het gras: het overzetten van de gegevens kosten 110 euro!

Vele van jullie vonden dat de koper van een computer de verantwoordelijkheid heeft om voor een goede backup te zorgen en dat ASUS daarom gelijk heeft. Daarin merkte anderen op dat ASUS een goed product moeten leveren en dat de koper daarom gelijk heeft. Het geluk wil dat over dit onderwerp twee arresten beschikbaar zijn.

In het arrest tussen PC-International / Pro 3 (LJN: AA6236, Rechtbank Arnhem , 1999/148) verklaarde de rechter:

Vooropgesteld wordt dat het in het algemeen bij het in reparatie geven van een computer nog onduidelijk is welke technische problemen er zijn en hoe deze verholpen kunnen worden. Op dat moment is het ook nog onduidelijk of alle data tot aan de reparatie ongeschonden op de harde schijf opgeslagen waren en of deze tijdens de reparatie behouden kunnen blijven. Dat kan pas tijdens die reparatie worden vastgesteld. Daarom geldt als uitgangspunt dat het maken en bewaren van een back-up behoort tot de verantwoordelijkheid van de gebruiker van een computersysteem, in casu Pro 3.

Pro 3 had een backup gemaakt voordat zij de computer ter reparatie hadden aangeboden. De reparateur had een backup gemaakt van de gegevens naar de harde schijf en dit gecommuniceerd met Pro 3. Die laatste heeft daarop de eigen backup verwijderd en daarna bleek dat de harde schijf die als backup diende voor de reparateur, defect was. De rechter heeft onder deze omstandigheden de reparateur in het gelijk gesteld en Pro 3 veroordeeld.

Hierbij heb ik een paar opmerkingen:

  1. De reparateur kan de gegevens niet van de harde schrijf afhalen als deze in een dergelijke slechte staat is dat dit technisch niet mogelijk is, dus dat deze dan niet aansprakelijk is te houden lijkt mij logisch. Het is voor mij echter niet vanzelf sprekend als het wel wel mogelijk was voor de reparateur om een backup te maken. Dat er tijdens de reparatie misschien iets kan gebeuren waardoor de gegevens verloren raken, lijkt mij eerder een argument dat pleit tegen de reparateur. Tijdens de reparatie van je auto kan ook wat misgaan, maar dat lijkt me geen reden om dit risico voor rekening van de eigenaar te laten komen. Het is mij niet duidelijk waarom dat in het geval van gegevens op een harde schrijf wel het geval zou moeten zijn.
  2. De reparateur is tevens de verkoper, wat ook tot een andere uitkomst zou kunnen leiden, maar die benaderingshoek wordt onderzocht in het arrest.
  3. Pro 3 heeft als software bedrijf een zekere deskundigheid en dat kan zeker meespelen; ik heb problemen met de algemene formulering.

Een arrest tussen een zakelijke particulier en een klein computerbedrijfje (LJN: AZ1228, Rechtbank Roermond , 72666 / HA ZA 06 – 210). Het computerbedrijfje was eerder al veroordeeld wegens wanprestatie, maar ging kort daarna failliet. De zakelijke particulier heeft vervolgens een arrest aangespannen tegen de werknemer omdat hij meende dat de werknemer met het wissen van de gegevens een onrechtmatige daad had geplaagd. De rechter gaf in deze zaak aan:

Vast staat daarnaast dat [gedaagde] niet aan [eiser] heeft meegedeeld dat het formatteren van de harde schijven een standaardonderdeel is van de reparatieprocedure; niet heeft gevraagd of er gegevens op de harde schijven stonden of dat daarvan kopieën waren gemaakt; niet heeft gewaarschuwd voor de gevolgen van de formattering en dat hij [eiser] niet de gelegenheid heeft gegeven om voorzorgsmaatregelen te nemen om het wissen van de bestanden te voorkomen terwijl hij evenmin zelf maatregelen heeft genomen om de bestanden te behouden. (…)

De rechtbank is van oordeel dat het niet geven van deze waarschuwingen in onderhavig geval als onzorgvuldig moet worden beschouwd. Immers, vast staat dat bij het formatteren van de harddisk de data die daarop aanwezig waren, verloren zouden gaan. Vast staat voorts dat het formatteren een onderdeel is geweest van de reparatie. (…)
Vast staat voorts dat het maken van een back-up zou hebben voorkomen dat de data die op de harddisk aanwezig waren, verloren zouden zijn gegaan. Bovendien staat vast dat [gedaagde] [eiser] niet als deskundig heeft ingeschat en dacht van doen te hebben met iemand die aan het “knutselen en rommelen” was. Gelet op deze feiten en omstandigheden had [gedaagde] [eiser] dienen te waarschuwen met voornoemde waarschuwingen. Het nalaten daarvan is te aan te merken als onzorgvuldig handelen van [gedaagde].

En daarmee achten de rechter dat de werknemer een onrechtmatige daad (6:162 BW) was begaan en daardoor de gevolgschade moest vergoeden.

Ik neig er toch erg naar om mijn oren te laten naar het tweede arrest. Het bevat verwijzingen naar wetsartikels en het er-kan-wat-fout-gaan argument vind ik erg zwak.

Alex de Kruijff
Alex is een ingenieur die elektronica en informatica heeft gestudeerd en juridische interesse heeft. Op zijn website kun je artikels over het besturingssysteem FreeBSD vinden, die je helpen bij het configureren er van.

Laptop vervangen, maar data terug kost geld

ddr-backup-cartridge.jpgEen lezer had een ASUS laptop gekocht, die echter na enkele maanden defect bleek. Na opsturen van de laptop meldde ASUS dat reparatie niet meer mogelijk was en dat men een gelijkwaardige laptop zou opsturen ter vervanging. Maar de lezer wilde ook de data op de harde schijf terug, en dat zou 110 euro moeten kosten. Kan ASUS dat zomaar doen?

In haar reparatievoorwaarden meldt ASUS:

b. De Klant is ervoor verantwoordelijk zijn/haar data op een veilige manier op te slaan en een kopie te bewaren van belangrijke bestanden. ASUS is nooit aansprakelijk of verantwoordelijk voor enig verlies van data of bestanden tijdens het reparatie- of verzendingsproces.

Maar is deze voorwaarde redelijk? En volgt hier eigenlijk wel uit dat ASUS geen data terug hoeft te sturen? Ik zie eigenlijk alleen maar staan dat ASUS niet aansprakelijk is als er dingen kwijtraken. Twijfelachtig dus.

Op grond van artikel 7:21 BW is ASUS verplicht de laptop te repareren of te vervangen als deze niet voldoet aan wat bij de koop was beloofd. Daar was geen discussie over, en kennelijk was de laptop niet meer te repareren. Op zich prima dus dat ASUS een nieuwe laptop stuurt. Maar valt onder deze verplichtingen ook een plicht om de data op de nieuwe harde schijf te plaatsen?

Ik zou zeggen, nee, want ASUS is alleen verplicht om een nieuwe laptop te leveren die voldoet aan wat oorspronkelijk gekocht is. De data is er later opgezet, en valt dus buiten deze verplichting.

Bovendien: hoe zou ASUS aan dit verzoek van de klant moeten voldoen? Ze kunnen de data overzetten naar de nieuwe schijf, wat toch het nodige werk kan zijn. Of ze sturen de oude harde schijf weer mee, en dan moet de klant maar zien hoe hij die aansluit. Niet erg klantvriendelijk, en bovendien krijgt de klant dan twee harde schijven voor de prijs van één.

De oude harde schijf in de nieuwe laptop stoppen zou ook kunnen, maar het is niet gezegd dat dit altijd zal werken. Misschien moet Windows wel opnieuw worden geïnstalleerd of zijn aanvullende drivers nodig. Als de installateur dan moet werken met een al aangepast OS (of misschien wel een wachtwoord bij het opstarten), dan schiet dat ook niet bepaald op.

Wat vinden jullie dat ASUS moet doen?

Arnoud