Internetrecht door Arnoud Engelfriet

Een lezer vroeg me:

Wij zijn een kleine genealogie-vereniging die de geschiedenis van mensen uit onze streek wil vastleggen. Van elk brondocument vragen wij van de aanleverende leden toestemming voor naamsvermelding, bron en eventuele eisen van de bronsite. Nu kan één lid met de volgende tekst die hij te horen had gekregen in Rotterdam:

U mag, na vragen van toestemming, met een digitale camera opnamen maken van archiefstukken. Digitale opnamen zijn uitsluitend toegestaan voor eigen gebruik. Publicatie in welke vorm dan ook is pas toegestaan na toestemming van Archief Rotterdam en/of de auteursrechthebbende van de betreffende stukken. Een goede bronvermelding is verplicht.

Dit doet raar aan. Het gaat toch om openbare stukken? Waarom is toestemming nodig?

Het maakt niet uit dat bijvoorbeeld een foto legaal in een archief zit, dan nog blijven auteursrechten van kracht en mag u geen kopie daarvan op uw website opnemen.

Het doet raar aan dat het Archief zelf toestemming wil geven, zij hebben geen rechten. In theorie kan het: men kan als huisregel voor bezoekers alles eisen dat men wil. Zo zegt de NS (Prorail) dat je op het station niet mag fotograferen als professional, denk aan bruidsfotografie. Die regel mogen zij stellen omdat de stations hun eigendom zijn, ook al vinden wij de stations openbare ruimte.

Mogelijk is de “toestemming archief” situatie voor kwetsbare documenten? Denk aan flitsen dat originele kan beschadigen, of documenten die bij nader inzien privacygevoelig zijn. Het archief kan dan op dat moment een snelle check doen en dan weigeren vanuit privacyzorgen.

Arnoud

Het YouTube-kanaal van het Regionaal Archief Alkmaar is offline gehaald vanwege haatzaaien. Dat las ik op NRC. De aanleiding zouden beelden uit de Tweede Wereldoorlog zijn geweest, die “herhaalde of ernstige schendingen” van de richtlijnen van YouTube op zouden hebben geleverd. Na duizenden boze reacties ging de videosite overstag; het kanaal is weer hersteld. Maar het is natuurlijk een hele rare zaak, waar veel mensen zich van afvroegen of Youtube dat nu mag, zomaar met eigen regels materiaal weghalen.

Welke beelden exact de reden voor het weghalen waren, is niet duidelijk geloof ik. Maar gezien de recente crackdown op haatzaaivideo’s ligt het voor de hand dat het zal gaan om fragmenten van Nazi-materiaal. NRC meldde dat er eerder een waarschuwing was ontvangen vanwege een video van NSB-leider Anton Mussert.

Het argument ter verdediging van Youtube is natuurlijk dat het hun plaform is en dat zij dus de regels mogen bepalen. Het is dan ook in principe aan hen wat ze “haatzaaien” vinden en wat “ongepast”. Dan kun je dus prima als platform zo’n video verwijderen, net zoals je gasten je café uit mag zetten ook al ontdek je de volgende dag dat het eigenlijk wel meeviel wat die persoon allemaal deed.

Daar staat natuurlijk tegenover dat Youtube niet een willekeurig café is maar het grootste en daarmee niet te passeren platform voor video’s. Wie zo’n platform heeft, moet een grotere maatschappelijke verantwoordelijkheid in acht nemen dan een cafébaas om de hoek. Je kunt zo naar een ander café, maar wie zegt dat je zo naar een ander platform kan die lach ik keihard juridisch in zijn gezicht uit. Dat is net zo relevant als bij een burenruzie zeggen dat je op een hutje op de hei kunt gaan wonen.

Helaas is er niet echt jurisprudentie over. Ik blog vaker over de Appleby-zaak, waarin het ging om mogen demonstreren in een winkelcentrum dat privaat eigendom was. Dat recht heb je dus niet omdat het andermans eigendom is, tenzij het verbod van het winkelcentrum zo veel impact heeft dat het

preventing any effectieve exercise of freedom of expression or [if] it can be said that the essence of the right has been destroyed (r.o. 47).

En daarvan is eigenlijk niet snel sprake. Pas als ongeveer het gehele stadscentrum privaat eigendom is, dan mag de eigenaar van het stadscentrum niet categorisch iedere demonstratie of flyeractie weigeren. Maar als het alleen gaat om één koopgoot, dan mag dat wel want je hoeft dan niet per se daar te demonstreren of flyeren.

Ik zou meer zien in het argument dat Youtube gewoon een fóut gemaakt heeft: zelfs als je zegt dat ze haatzaaien of whatever mogen verbieden, dan nog overtrad het Archief Alkmaar niet die regels. En een regel “wij mogen fouten maken en dan heb je alsnog pech”, die gaat er bij mij niet in vanwege de redelijkheid.

Praktisch blijft natuurlijk wel het punt dat Youtube het gewoon doet, je kanaal opheffen. En of je het terugkrijgt, lijkt meer afhankelijk van hoe veel herrie je kunt schoppen dan van je juridische argumenten. Dát is denk ik nog het sterkste argument tegen de macht van de platforms: rechtsongelijkheid.

Arnoud

Kennelijk is de KB weer met een rondje spideren bezig, want van diverse lezers kreeg ik de vraag of ze dat wel mogen, zomaar je website indexeren en in hun archief opnemen. “In het kader van het initiatief van de Koninklijke Bibliotheek (KB) om een selectie van Nederlandse websites te bewaren voor toekomstig onderzoek, willen wij ook uw website archiveren” zo opent de e-mail. Leuk en aardig, maar men werkt met opt-out: reageer je niet op deze mail, dan wordt je website in het openbare archief opgenomen. Eh, wacht, wat?

Het auteursrecht vormt een obstakel als men grote aantallen websites wil archiveren, zo constateert men zelf al op de site. Er is geen wet die de KB toegang geeft tot digitale werken en onduidelijk is of er een auteursrechtelijke uitzondering is die voor haar opgaat.

Recenter dan deze tekst is artikel 16n Auteurswet, dat onder omstandigheden “voor het publiek toegankelijke bibliotheken, onderwijsinstellingen en musea of archieven die niet het behalen van een direct of indirect economisch of commercieel voordeel nastreven” (zoals de KB) toestaat om werken zonder toestemming te reproduceren. Alleen: dat recht is beperkt tot restauratie en veiligstellen van oude werken, en omvat geen publicatie in openbare archieven. Dus dat helpt niet echt.

Toestemming vragen is het veiligste, maar hier geldt de 80-procentregel: 80% van de mensen reageert niet op je vraag. Wat moet je dan?

Om te voorkomen dat het archiveren van websites blijft steken in langdurige administratieve handelingen heeft de KB voor een meer pragmatische benadering gekozen, de opt-out aanpak.

Oftewel: formeel mag het niet, maar we gaan er vanuit dat niemand het een probleem vindt dat de KB dit doet, dus bij deze. Een begrijpelijk standpunt; een perfecte handhaving van het auteursrecht gooit per direct het hele internet op slot.

Wat me dan weer wel opvalt, is dat de meeste klachten van die lezers gaan over het stukje dat daarop volgt:

Eventuele beperkende aanwijzingen in het zgn. robots.txt-bestand zullen we daarbij negeren.

Dit wordt als zeer onbeleefd ervaren. Robots.txt is er niet voor niets, en wie dat negeert is geen nette internetter.

Het argument van de KB lijkt te zijn dat robots.txt een ‘verzoek’ is en geen wet. Ik twijfel daar wel over: het zijn toch gewoon regels die de eigenaar van een website (server) stelt, net zoals “Geen sportschoenen” bij een disco of “Neem een mandje” bij de supermarkt? Waarom vinden we dát regels en robots.txt een verzoek? En waarom hebben we geen moeite met de auteursrechtschending maar wel met de beleefdheidsnormschending?

Arnoud

Het Internetarchief heeft een collectie van virussen en andere ‘schadelijke’ software gepubliceerd die in 1980 en 1990 werd verspreid, meldde Nu.nl vorige week. Sommige van die virussen herinner ik me ook nog wel – ja, ik word oud. Vooral die ene waarbij ineens letters verticaal omlaag vielen, maar die zie ik er dan net weer… Lees verder

Een lezer vroeg me: Vele musea, beeldbanken, archieven, bibliotheken e.d vragen forse vergoedingen om foto’s te mogen gebruiken op bv. een website. Kunnen ze dat op basis van louter de eigendom van een betreffend beeld, voorwerp of document, als er geen auteursrecht op berust? Het zijn immers veelal openbare archieven met hele oude foto’s. Het… Lees verder

Soms voel ik me een beetje het CBR, met al die “mag dat” vragen. Het Archive Team heeft de krabbels, foto’s en filmpjes van alle accounts van het Nederlandse sociale netwerk gedownload, meldde Webwereld onlangs. De bedoeling is dat de Hyves-back-up uiteindelijk wordt gepubliceerd op Archive.org, de Amerikaanse non-profit webbibliotheek. Maar eh, privacy, auteursrechten, zelfbeschikkingsrecht,… Lees verder

Een jaar geleden blogde ik over de vraag wat een forumbeheerder weg moet gooien als een (ex-)lid daarom vraagt. In de comments vroeg een lezer zich af wat dat nu specifiek voor foto’s betekent. Hij had een lid van zijn forum geband, en die eist nu dat al zijn foto’s van het forum verwijderd worden…. Lees verder

Genealogie is de discipline van de geschiedkunde die zich bezighoudt met voorouderonderzoek dan wel de afstamming van de familienaam. Internet is daarbij tegenwoordig een onmisbaar hulpmiddel, zowel voor het zoeken naar gegevens als voor het publiceren van eigen gegevens en bevindingen. Maar wie dat wil doen, loopt al snel tegen de privacywetgeving aan. Ook auteursrecht… Lees verder

Een lezer vroeg me: Mijn provider is failliet gegaan, en iemand heeft het domein overgekocht waar ze ook mail mee kunnen ontvangen. Mag dat zomaar? Het is (was) toch mijn mailbox? Een mailbox is een lastig iets om juridisch te duiden. Het is een verzameling data, en op zo’n verzameling kun je geen eigendomsrechten claimen…. Lees verder

Zeer, zeer regelmatig krijg ik vragen van mensen die hun account op een of ander forum verwijderd willen hebben. Of van forumbeheerders die die vraag kregen en niet weten wat ze ermee moeten. Wat kun je eisen dat weg moet, wat mag een beheerder laten staan en wanneer wordt het moeilijk? Op grond van de… Lees verder